Yaşam

İstanbul'da yaşamak pahalı, peki gömülmek?

İstanbul’da hayat pahalı ancak ölmek de ucuz değil. Gözde mezarlıklardan bir mezar yeri satın almanın maliyeti 20 bin liraya kadar çıkabiliyor

22 Şubat 2014 19:04

İstanbul’da 333 tane mezarlık var, Aşiyan, Zincirlikuyu, Karacaahmet, Çengelköy ve Ulus en gözde mezarlık yerleri ve buralarda fiyatlar 5 bin ila, 20 bin lira arasında değişiyor

Zaman gazetesinden Yücel Ergüneş, İstanbul’un tarihi dokusunun da bir parçası olan mezarlıkları araştırdı. Ergüneş’in haberi şöyle:

Büyük şehirlerde yaşamak, büyük sıkıntıları da beraberinde getiriyor. Hatta sadece yaşamak değil ölmek de çok pahalı bu şehirlerde. Kentin merkezinde bir mezarınız olsun istiyorsanız cebinizden büyük miktarda parayı çıkarmayı göze almanız gerekiyor. Gözde mezarlıklarda 20 bin lirayı bulan yerler bile var.
‘Her canlı ölümü tadacaktır’ ilahi gerçeği, yürekleri yakan ritüeliyle bize kendini hatırlatır. Etrafımızda her gün ayrı ölümler ve toprağa veriliş öyküleri yankılanır durur. Hayatın merkezinde olmazsa olmazlardan biri de mezarlıklar... Eğer İstanbul’da yaşıyor ve ‘Mezarım şehrin dışında olmasın da çoluk çocuk rahat ziyaret etsin’ diye düşünüyorsanız hatırı sayılır bir miktar parayı gözden çıkarmanız gerekiyor. Nitekim, son nefes verilince biteceğini zannettiğimiz sınıf farkı, mezar yerleri söz konusu olduğunda da yakamızı bırakmıyor. Aşiyan, Zincirlikuyu, Karacaahmet, Çengelköy ve Ulus gibi birinci kategoride yer alan gözde mezarlık yerlerinde fiyatlar 5 bin ile 18 bin lira arasında değişiyor.

İstanbul’da yaşamak pahalı, onu biliyoruz. Fakat bu acı gerçek öldüğümüzde de peşimizi bırakmıyor, onu biliyor muyuz? Gelin en pahalısından en ünlüsüne, en şaşaalısından en sadesine edebi istirahatgahlara bir bakalım.

 

Karacaahmet tarihi bir hazine

 

Mezarlıklar genellikle hayatla iç içe olmuş, insana asıl gideceği yeri anlatan içtimai ibret yerleri olarak hayatın içine inşa edilmiş. Ancak, Prof. Dr. İlber Ortaylı’nın ‘İstanbul’dan Sayfalar’ kitabında da bahsettiği gibi, demografik yapının olumsuz etkileri, günümüzde bu yapıyı kaldıramamış ve büyük mezarlıklar yaşam alanlarının dışına çıkmış. İstanbul’da ise durum biraz farklılık gösteriyor. Tarihi özelliklerinden dolayı bazı mezarlıklar hâlâ ibret vesikası olarak şehrin göbeğinde varlıklarını koruyor.

Bu mezarlıklardan en aşina olduğumuz ve eskisi ise Karacaahmet Mezarlığı. Prof. Dr. Osman Özsoy, “İstanbul’dan hacca gidenler önce Harem’den hareket ettikleri için buranın ismi de Harem-i Şerif’e atfen verilmiş. Üsküdar Harem toprağı sayılmış.” diyerek belki de ecdadın, kutsal yerlere gömülmeyi arzu ettiğinden dolayı Karacaahmet’e gömülmek istediğini anlatmak istemiş. Bu şekilde de dünyanın en büyük mezarlıklarından biri oluşmuş.  Bu arada belirtelim, dünyanın en büyük mezarı Irak’ın El Necef şehri yakınındaki ‘Vadi El-Selam’ (Barış Vadisi) mezarlığında 5 milyondan fazla kişinin mezarı bulunuyor.

Türk siyaset ve kültür hayatının pek çok önemli isminin mezarları Karacaahmet’te. Üsküdar ilçesindeki mezarlık, 750 dönümlük bir alanı kapsıyor. Ancak  son güncellemelerle 610 dönüm olduğu ifade ediliyor. Mezarlığın tarihi, Arapların kuşatma zamanında şehit düşen askerlerini buraya gömmeleriyle başlıyor. Mezarlığın bulunduğu bölge, 1352’de Orhan Gazi tarafından fethedilip Müslüman halk iskan edilmiş. Sultan I. Murad döneminde halkın önemli bir bölümünün Türklerden oluşmasına paralel olarak yapılanmaya başlayan kabristan, İstanbul’un fethiyle de şehrin en büyük mezarlığı haline gelmiş.

Karacaahmet Mezarlığı 1917, 1940, 1956 ve 1974 yıllarında dört defa istimlâk edilmiş. Bu istimlâklarda, özellikle 1974’te karayollarının istimlâki sırasında ciddi şekilde tahrip olmuş. Toplam defin sayısı geçmişte kayıt tutulmadığı için kesin olarak bilinmemekle birlikte milyonlarla ifade ediliyor.

 

Karacaahmet, dünyanın sayılı mezarlıkları arasında

 

İstanbul Mezarlıklar Müdürü Adem Avcı, Karacaahmet’in dünyadaki sayılı büyük mezarlıklar arasında olduğunu söyleyerek mezarlıklar hakkında genel bilgiler veriyor: İstanbul’da 333 tane mezarlık var. Müslüman mezarlıklarının yüzölçümü 9 milyon 900 bin metrekare. Mezarlıkların 267’si Müslüman, 66’sı gayrimüslim mezarlığı. (2014 yerel seçimlerinden sonra 257 adet köy mezarlığı daha eklenip, genel toplam 590 olacak.)  Mezarlıkların çoğu dolu veya yüzde 90 doluluk oranına yaklaşmış durumda. Yeni mezarlık alanları oluşturulmasıyla ilgili çalışmalar devam ediyor.

 

20 bin liraya mezar yeri

 

Kuruma bağlı dört grup mezarlık bulunduğunu söyleyen Avcı, fiyatlandırmanın da günün şartları ve semte bağlı olarak değiştiğini anlatıyor. 1. grup mezar yeri fiyatları 5-18 bin TL, 2. grup 1-8 bin TL, 3. grup 50 TL-3 bin TL ve 4. grup ise 50 TL ile 2 bin TL arasında değişiyor. İstanbul’da, denize nazır, lüks semtlerde oturmak gibi mezarlık almanın da bedeli ağır.

Aşiyan, Zincirlikuyu, Karacaahmet, Çengelköy ve Ulus en gözde mezarlık yerleri ve buralarda fiyatlar 5 bin ila, 20 bin lira arasında değişiyor. Kemerburgaz, Cebeci ve Bahçeköy gibi şehrin dış kısımları en ucuz mezar yerlerine sahip. İstanbul’da şehir içinden mezarlık taşınmasının söz konusu olmadığını söyleyen Avcı, yol geçmesi vb. bir durum olursa İçişleri Bakanlığı onayının gerektiğini ifade ediyor.

Kendilerine bağlı 185 memur ve 338 işçi kadrolu personeli olduğu bilgisini veren Avcı; 151 imam, 120 yıkayıcı, 262 şoför ve 160 kazıcı ile hizmet verdiklerini ifade ediyor. Bu arada geçen yıl 61 bin 562 cenaze işlemi yapılmış. Bunlardan şehir içine defnedilen cenaze sayısı 44 bin 903, il dışına nakledilen cenaze sayısı 16 bin 434, uluslararası nakledilen cenaze sayısı ise 225.

 

İstanbul’un meşhur mezarlıkları

 

Edirnekapı Mezarlığı: Şehrin en eski mezarlıklarından biri. Edirnekapı surları dışında Eyüp’te yer alıyor. İstanbul’un fethi sırasında şehit düşenlerin gömülmesiyle mezarlık haline gelmiş. Mezarlığın bir bölümü Balkan ve I. Dünya Savaşı şehitlerinin gömüldüğü şehitlik haline getirilmiş. 1950’li yıllarda yol çalışmaları sırasında mezarlığın ortasından yollar geçirilmiş. Karacaahmet’ten sonra şehrin en büyük mezarlığı.

Eyüp Mezarlığı: Eyüpsultan Camii yanında bulunuyor. Müslümanların Eyyub el-Ensari’ye komşu olma istekleri kentin büyük mezarlıklarından birinin oluşmasını sağlamış. Meşhur sahabinin yanında padişahlar ve hanedan mensupları, sadrazamlar, şeyhülislamlar, aralarında Necip Fazıl’ın da yer aldığı çok sayıda ünlü bulunuyor. Buradaki birçok mezar taşı döneminin sosyal statülerini ifade sadedinde özel sanat eserleri olarak görenleri hayrette bırakıyor.

Yahya Efendi Türbesi: Beşiktaş’ta Yıldız Parkı’nın hemen yanında, Yahya Efendi çıkmazında yer alıyor. Süleymaniye Camii’nde Şeyhülislam Ebussuud tarafından cenaze namazı kıldıran mutasavvıf alimlerden Şeyh Yahya Efendi’ye türbe II. Selim tarafından yaptırılmış. Mimar Sinan’ın eseri olan türbeyi II. Mahmud, Abdülaziz’in annesi Pertevniyal Sultan ve II. Abdülhamid tamir ettirmiş.

Zincirlikuyu Mezarlığı: Şişli’deki mezarlık İstanbul’un modern biçimde düzenlenmiş ilk modern mezarlığı. 1935’te kurulmasına karar verilen mezarlık, 1960’lı yıllarda bugünkü sınırlarına ulaşmış. Mezarlık alanı aile kabirleri için ayrılmış olanlar dışında bütünüyle dolmuş durumda. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Mezarlıklar Müdürlüğü de mezarlığın girişindeki binada bulunuyor. Bazı kayıtlara göre yakın tarihimizden birçok ünlü kişinin kabrinin bulunduğu mezarlığa gömülmüş ilk ünlü 1937’de vefat eden Abdülhak Hamit Tarhan. Şükrü Saracoğlu, Kemal Sunal, Vehbi Koç, Sadri Alışık, Ahmed Adnan Saygun, Ayhan Işık, Muammer Karaca, Müslüm Gürses, Sakıp Sabancı, Rıfat Ilgaz, Cemal Nadir, Abdi İpekçi, Orhan Kemal, Erdal İnönü, İsmail Cem, Duygu Asena, Çetin Emeç, Osman Seden, Nihat Erim, Ekrem Bora ve Metin Serezli gibi birçok ünlü kişinin kabri burada bulunuyor.

Diğer mezarlıklar: Bu büyük mezarlıklardan başka, askeri bir mezarlık olmasıyla dikkat çeken Haydarpaşa İngiliz Mezarlığı, Kırım savaşında hayatını kaybeden İngiliz askerleri için tahsis edilmiş. Burada yatan İngiliz askerlerinin çoğu kolera salgını nedeniyle hayatını kaybetmiş. Mezarlığın üzerinde bulunduğu arazi Kanuni Sultan Süleyman’ın özel mülklerinden biriymiş. 1855’te İngiliz hükümetine verilmiş, 1857’de ise Kraliçe Victoria mezarlıkta yatan askerler hatırasına çok yüksek bir anıt inşa ettirmiş. Üsküdar’da bulunan bir diğer mezarlık da Karakaşlar cemaatinin kullandığı Bülbülderesi’nde bulunan, Bülbülderesi Mezarlığı.

Daha çok Selaniklilerin olduğu mezarlık, Sabetaystler mezarlığı olarak da biliniyor. Atatürk’ün ilk öğretmeni Şemsi Efendi de bu mezarda yatanlar arasında. Kadıköy sınırlarında bulunan Sahrayıcedid Mezarlığı, Osmanlı askerlerinden, sefere çıkmadan önceki hazırlık ve bekleme süresinin uzaması sonucu hayatını kaybedenlerin defnedildiği mezarlık aynı zamanda.

İstanbul Sarıyer’deki Boğaz’a bakan Aşiyan Mezarlığı, Rumeli Hisarı ve Bebek arasındaki alanı kaplıyor. Orhan Veli Kanık, Yahya Kemal Beyatlı, Ahmet Hamdi Tanpınar gibi Türk edebiyatının önemli isimleri buraya defnedilmiş. Beşiktaş’taki Ortaköy Musevi Mezarlığı ise Balmumcu Mahallesi sınırları içinde bulunuyor.