01 Mayıs 2017

Robotlar çağında "emekçiler" ve "sömürüden" bahsetmenin anlamı üzerine

1 milyon kamyon şoförü işsiz kalırsa ne olacak?

Bugün 1 Mayıs yani tüm dünyada 128 yıldır kutlanmakta olan “İşçi Bayramı”dır. Dolayısıyla bugün bir yıl içinde “emek”, “sömürü”, “işçi hakları”, “sendika” kelimelerini en çok duyduğumuz gündür. Ama artık dünya değişiyor ve “sömürü düzeni”ni arayacağımız günler gelecek gibi gözüküyor.

Şaşırtıcı bir ifade mi? Hayır, değil. Çünkü robotlar çağına geldik ve yakında artık “çalışılacak iş” bulan kişiler mutlu olacaklar. Jack Ma geçen hafta Çin’in Zhengzhou şehrindeki bir konferansta yaptığı konuşmada insanlığı uyardı.

Jack Ma: Robotlar konusunda karar vermek ve eğitimi düzenlemek lazım

Alibaba.com’un 2014 yılında Amerika’daki halka arzı sonrasında, Çin’in birinci ve dünyanın 18ci zengini haline gelen Jack Ma’nın sözlerinin tam olarak anlaşılabildiğini düşünmüyorum. Çünkü, Ma’nın sözleri bütün dünya basında tersinden yani “İnternetin ekonomiyi bozacağı ve bunun en az 30 yıl süreceği”  başlıklarıyla yayınlandı [1][2].

Bunu biraz da, İnternet ve türevi olan teknolojilerin “disruptive”  yani “yıkıcı” olarak tanımlanması nedeniyle böyle görmüş olabilirler

Ama Jack Ma, ekonomiyi bozmaktan ziyade başka bir şeye işaret ediyordu. Teknoloji uzmanlarının bir süredir ifade ettikleri ve medyanın tersinden anladığı bir şeye; “robotlar geliyor, hazır olmamız lazım..."

İnternet alanının vizyoner kişilerinin başında yer aldığı son Davos konferansında [3] tescillenen Jack Ma diyor ki; “işçilik bitecek çünkü robotlardan başka kimseye, çalışılacak iş kalmayacak ve bu da ekonomiyi alt üst edecek çünkü hazır değiliz.“

Özetle Ma’nın söylediği 2 şey var:

  1. Robotlar tam olarak piyasaya hakim olmadan önce ne yapacağımıza (yani robotlara hangi işleri yaptıracağımıza) karar vermeliyiz (ki Ma burada, insanların yapabileceği işleri robotlara vermemek gerektiğini söylüyor)
     
  2. Eğitim sistemlerini yeni gelişmelere ayak uyduracak ve robotlarla çalışmaya uyacak şekle dönüştürmeliyiz.
     

1 milyon kamyon şoförü işsiz kalırsa ne olacak?

Bu ifadeyi biz de geçen yıl çeşitli yazılarda birden fazla kez dile getirdik [4]. Yani Jack Ma yeni bir şey söylemiyor ama farkındalığın ne kadar kötü olduğuna işaret ediyor. Doğrusu bugün medyada “emekçinin emeğinin sömürülmediği” ifadeleri arasında yeni teknolojik gelişmelere değen yorumlar görmeyince ben de “farkındalık yok” diyorum. Çünkü “emekçinin sömürüldüğü günler” geride kalıyor artık. Başka ve çok farklı bir düzene doğru doludizgin gidiyoruz.

Örnek olarak sürücüsüz kamyon şöförlerinden bahsedelim; 2016 nisanında Hamburg limanına sürücüsüz kamyonlarını yollayarak, bir gövde gösterisi yapan 6 kamyon markası (Daf, Daimler, Iveco, Man, Scandia, Volvo), Avrupa hükümetlerine “Hadi artık biz hazırız, sıra sizde” diyordu.

Kamyon markalarının beklentisi, yollara otonom araçların gitmesini sağlayacak  altyapıların hazırlanması (mesela yollara sensörlerin takılması) . Ama Avrupalı ya da dünyanın diğer bölgelerindeki hükümetlerin sorunu bundan çok daha derin.

Örneğin; Türkiye’de TÜİK verilerine bakarsak 500 bin civarı kamyon ve bir o kadar da kamyonet var. Şimdi desek ki; sürücüsüz kamyon çok yararlı bir şey; çünkü insan sorunu ile uğraşmaya gerek kalmıyor. Şöför tasarrufu, hep aynı hızda gitmekten kaynaklanan benzin tasarrufu, gece konaklamak mecburiyeti olmaması nedeniyle hızlı servis (yani verimlilik), kaza olasılığının azalması vsvs... Tamam başlayalım...

Peki bu 1 milyon civarı kamyon+kamyoneti süren kişilere ne olacak? Bunlar işsiz kalınca aileleri yani mesela 4 milyon kişi ne olacak? Yetmedi, yollarda konaklanan otel ya da restaurantlar işsiz mi kalacak? Bunların bazıları kapanırsa, oradan da kaç yüzbin ya da milyon kişi ve onlara bağlı aileleri parasız kalacak?

İşte olay sadece fabrikalara konulacak olan “robotlar” değil. Tüm yaşam değişiyor. Uber sürücüsüz araçlarla hizmet vermeyi planlıyor. Amazon’la birlikte duyduk ki, artık lojistik insansız hava araçları ile yapılmaya başlanıyor. Yaşlılara bakan robotlar geliyor..

İşte Jack Ma bunu söylüyor. Bu kadar kişi işsiz yani parasız kalınca, ne olacak? Ekonomi nasıl dönecek? Buna bakmak lazım diyor..

Endüstri 4.0 ya da digital dönüşüm komedisi

Bu arada “farkındalık” demişken, bir de Endüstri 4.0 ya da Digital Dönüşüm komedisinden bahsedelim (bu 2 ifade aynı değil ama digital dönüşüm ile Endüstri 4.0 oluyor). Çünkü moda oldu diye her önüne gelen bir şey söylüyor ama acaba kim ne anlıyor?

IDC’nin geçen hafta Antalya’da düzenlediği CIO Summit  [5] sırasında konuşan bir CIO, 3-4 sene önce, --bir kaç senede bir CEO ve CIO değiştiren-- bir firmaya atandıktan sonra, meydana gelen gelişmeleri anlatırken, 20 yıldır değiştirilememiş yazılımları, hala işletilen AS-400 gibi makinaları ve birbiriyle ilişkisiz sistemleri 3 yıl içinde toparlayıp, o şirket cinsi için önemli olan "gerçek zamanlı" yani satılan malın anında stoktan da düştüğü  ve satışların analiz edilebildiği bir hale getirdikten sonra, CEO'nun kendisini çağırarak "biz artık digitalleşsek" dediğini anlattı. CEO'sunu üzmemek için “digitalleşme bundan başka nasıl olur?” demeden "acaba neyi kastediyorsunuz" diye sorduğunda ise, aşağı yukarı robotların kastedildiği gibi bir şeyler ortaya çıkmış. 

Endüstri 4.0 bir çok kişi tarafından önceki yıllarda başlayan otomasyonun tamamlanması yani kısaca robotlar diye düşünülüyor ama bu  tam doğru tanımlıyor diyemeyiz. Endüstri 4.0 bir mentalite değişimi olarak yorumlanmalı. Yani herhangi bir fabrikaya robotları koymuş olmamız, endüstri 4.0 olmuyor. 

Bugün geriye bakarak endüstri 3.0 olarak adlandırdığımız dönem, gerçek zamanlı üretim ve sıfır stok ile tanımlanıyordu. Ama burada çok önemli bir eksik vardı. O da büyük veri ve analitik idi. Endüstri 4.0'ı esas tanımlayan kavramlar bunlar. Başka deyişle,  Endüstri 4.0'ı gerçekleştirecek olan gelecek olan siparişleri/satışları hesaplayacak olan büyük veri ve analitik. Otomatizasyon, gerçek zamanlı üretim, sıfır  stok ancak o zaman anlamlı oluyor.  

Bunu sağlamak için nasıl bir eğitim lazım derseniz; sadece Endüstri 4.0 için değil, hayatı anlamak için "analitik" yani "matematik" ve "doğal bilimler" temelli bir eğitim gerekiyor. Bugünkü "a-b-c-d şıklarını işaretle" eğitimi ile buna varamayız. En kısa zamanda matematiği sevdiren bir eğitim tarzına geçmemiz lazım. O zaman süreçleri tanımlamak için ya da donanımı yapmak için gereken beceriler kazanılmış olur..

 

 

[1] Jack Ma Sees Decades of Pain as Internet Upends Old Economy [2] Jack Ma, Disruptive Ekonomi Düzenine Karşı Uyardı; 'Eğitim Sistemini Değiştirmek Zorundayız' [3] Davos 2017 - An Insight, An Idea with Jack Ma [4] Ve.. Sürücüsüz Kamyonlar Geliyor [5] CIO'lar Türkiye'de Digital Dönüşümün Tam Anlaşılamadığını Düşünüyor

Yazarın Diğer Yazıları

Neden internetten bihaber bakanlar atanıyor?

Bu fiber altyapı ile çoktan dijital uçuruma düşmüş durumdayız. AKP ekonomiyi beceremediği gibi, telekom - internet sektörünü yönetmeyi de beceremiyor

Uydudan telefon görüşmesi yakınlaştı

Mevcut fiber altyapımızla, beklenen İstanbul depreminde, haberleşmenin yine çökmesi şaşırtıcı olmaz. Bu duruma bir çözüm uydudan mobil telefona teknolojilerinin gelişiyor olması. Acaba ülkemizde ne zaman kullanabiliriz?

Depremde bant daraltma yapan BTK nedenini açıklasın

Kahramanmaraş merkezli depremde, bant daraltma kararının nasıl verildiğini veya neden böyle bir karar verilebildiğini öğrenmemiz, bir daha aynı hatanın tekrarlanmaması için çok önemli. O nedenle BTK'nın binlerce belki on binlere kişiyi etkileyen bu kararı nasıl verdiğini ya da uyguladığını açıklaması lazım