Orhan Veli, sevdiğim şiirlerinden birinde "Her şey birdenbire oldu / Kız birdenbire, oğlan birdenbire / Yollar, kırlar, kediler, insanlar / Aşk birdenbire oldu / Sevinç birdenbire" diyordu.

Buradaki "birdenbire" kelimesinden aniden, ansızın anlamının yanı sıra "tesadüf"ün de kokusu yayılıyor gibidir.

En son izlediğim Hayatla Barış filminden sonra (çocukluğunda geçirdiği trafik kazası sonucu bir bacağını kaybeden Barış Telli'nin sportif başarılarını anlatıyor) aklıma geldi bu birdenbire yaşanan tesadüflerin hayatımızın gidişini belirlemesi konusu.

O gün Barış topun peşinden koşarken yola birkaç saniye daha erken ya da geç çıksaydı ve o minibüsün altında kalmasaydı ne olurdu?

Bunu bilemeyiz.

Ben de vaktiyle birilerinin öldüğü trafik kazasından sağ kurtulmuştum. Ya o zaman ölenlerin yerinde oturmuş olsaydım?

Ya da 1 Mayıs 1977'da Taksim'de üzerimize yağan kurşunlardan birinin açısı bana uğrasaydı?

Bilemeyiz.

"Her şey birdenbire" olur bazen hayatımızda…

* * *

Türkçeye Rastlantının Böylesi adıyla çevrilen Sliding Doors (1998), bu açıdan çok ilginç bir filmdir.

Londra'da yaşayan halkla ilişkiler uzmanı Helen (Gwyneth Paltrow) o gün evine dönerken birkaç saniye farkla treni kaçırır. Bu tesadüfün gerçekleşmesi ve gerçekleşmemesi filmin devamında paralel iki gerçeklik olarak sergilenir.

Metroya zamanında ulaşan kadın evine erken gelir ve kocasını başka bir kadınla yakalar. Diğeri trafikte gecikerek eve ulaştığında her şey yolunda görünür... Buna bağlı olarak olumlu ve olumsuz gelişmelerle, bazen sürprizlerle dolu bambaşka iki hayat sergilenir filmde.

Bir de 1987 Polonya yapımı Kör Talih (orijinali Przypadek) adında bir film vardı. Orada da trenin arkasından koşan Witek'in hayatının ondan sonraki bölümü, üç farklı seçeneğe göre ele alınıyordu.

Hayat bazen küçücük faktörlere bağlı olarak farklı bir raya giriveriyor ve o andan sonraki yolculuğumuz çok değişiyor.

Romantik duygularınızı incitmek istemem ama âşık olduğunuz ve/veya evlendiğiniz kişi, "hayatınızın kadını/erkeği" bile öylesine tesadüflere bağlıdır ki.

* * *

Hızımı alamadan hayatınıza, daha doğrusu hayatınızdaki bazı önemli tesadüflere biraz daha hoyratça müdahale etsem bana kızar mısınız acaba? Kızmayın, tansiyonunuz yükselmeden "böyle saçma şeyleri" okumayı bırakın yeter.

Hani pek çoğunuz ait olduğunuz ırkla, milletle, dinle, mezheple, şehirle falan övünmeye meraklısınız ya…

Sadece merakla kalsanız iyi, diğerlerine (diğer ırklara, milletlere, dinlere vs.) savaş açmaya, ölüp öldürmeye teşnesiniz bazen. En azından buna kolay ikna edilebilirsiniz...

Siyasiler, çoğu zaman da iktidarlar bu "hassasiyetleriniz" üzerinden sizi istediği gibi kullanabilir…

Size bir sorum var: Nasıl siz oldunuz? Yani nasıl (mesela) Türk, Müslüman, Sünni falan oldunuz?

Nasıl bir çaba ve emek harcadınız "sizin ırktan" veya "sizin şehirden" olmak için?

Hiç yorulmayın, ben söyleyeyim: Hiçbir çabanız ve emeğiniz olmadı.

Çünkü bütün bu aidiyetleriniz sadece "tesadüf" sonucudur; yani "her şey birdenbire oldu", anlayacağınız.

* * *

Söz gelimi, iyi bir mühendis veya doktor ya da marangoz olsaydınız, bu sizin yıllarca süren sistematik çabalarınızı gösterirdi. Övünmekte haklı olurdunuz.

Ama böyle durup dururken kendi göğsüne kibirli yumruklar indirerek şahane köklerinizle dünyaya meydana okumak...

Kusura bakmayın…

Milliyetçilik, bayrak, ezan ve başka kutsal değerlerinize saygısızlık etmek değil niyetim.

Sadece tesadüflere dikkat çekiyorum ben. Çin'de, Kenya'da, Şili'de veya Finlandiya'da doğmuş olabilirdiniz. O zaman da muhtemelen oraların en üstün yerler, üstün milletler falan olduğunu savunacak, diğerlerine tepeden bakacaktınız.

İnsan doğuştan kazandığı özelliklerle neden övünür durup dururken?

Bunlar bilinçli seçimler değil.

Övünecek bir şey yok ki bunda.

Utanacak bir şey de yok.

Burada doğmuşsun… Ailen, akrabaların, toplumun… Sana "rastgelen" bunlar işte…

Tesadüf...

* * *

Bizde güzel bir söz var: "Akılları pazara çıkarmışlar, herkes yine kendi aklını almış."

Evet, öyledir. Hepimiz, ya da hemen hemen hepimiz kendi aklımızı, kendi özelliklerimizi, kararlarımızı, tercihlerimizi savunmaya bayılırız.

Egolarımız büyüktür; hele bizim coğrafyamızda, o-ho-hoooo…

Ha bu arada "coğrafya kaderdir" saptamasını kullanmanın da sırası galiba.

Velhasıl, siz siz olun, hiçbir şeyi abartmayın!

Ne nereli olduğunuzu, ne memleketinizi, ne "hayatınızın aşkını"…

Nasıl derler, bazı şeyler de (elbette her şey değil) kader-kısmet.

Söylemesi ayıp, her birimiz "o anda" milyonlarca diğer spermle yarışıp birinci geldik de doğduk.

Bunun ne kadarı "emek-çaba" ne kadarı "tesadüf" bunu da bir ara düşünün.

Ama madem birinci geldik, ötekilerden daha iyi, daha akıllı olmamız lazım.

Akıllılar da övünmekten ziyade hayatlarına eleştirel bakabilen ve kendini geliştiren insanlardır genellikle.

Değiştirebileceğimiz ve daha iyi bir hale getirebileceğimiz şeyler ile hayatta bize zorunlu olarak sunulan özelliklerin, karşılaştığımız ihtimallerin ve tesadüflerin farkını ayırt edebilmeliyiz.