"Beyaz pislik" mi, müstesna romancı mı?

Dünyanın en prestijli edebiyat dergilerinden The Paris Review tarafından verilen Hadada Ödülü’nün bu yılki sahibinin Amerikalı yazar Richard Ford olacağının açıklanması tartışmaları da beraberinde getirdi. 1995’de Pulitzer Ödülü’nü alan ve Türkçeye de çevrilen Bağımsızlık Günü’nün yanı sıra The Sportswriter (Spor Yazarı), The Lay of the Land (Durum Tespiti) gibi romanların yazarı Ford, olumsuz eleştirilere yönelik agresif tavrı nedeniyle eleştiriliyordu. Ama özellikle Colson Whiteahead’e gösterdiği tepkiden dolayı Ford “ırkçılık” iddiasıyla da karşı karşıya.

Yeni kitabı Nikel Çocukları Türkiye’de bu hafta Siren etiketiyle raflarda yerini alan, tüm dünyada büyük beğeni toplayan Pulitzer Ödüllü Yeraltı Demiryolu’nun yazarı Whitehead’in 2001 yılında Ford’un A Multitude of Sins (Çeşit Çeşit Günahlar) öykü derlemesi üzerine yazdığı eleştiri edebiyat dünyasının en tuhaf husumetlerden birine yol açtı. Ford, 2003’te Whitehead’le bir partide karşılaşınca suratına tükürdü. 2017’de bu hareketinden ötürü yapılan eleştiriler hatırlatıldığında da Ford yaptıklarından pişmanlık duymadığını söyledi: “Bugün itibariyle ne Whitehead ne kitap eleştirisi ne de benim cevabım hakkında o günkünden farklı bir şey hissediyorum.”

Birçok yazar Ford’un tepkisini “ırkçılık” olarak yorumluyor. Bunlardan biri de feminist yazar Rebecca Solnit. Solnit’e göre Ford ve Whitehead arasında geçenler “bir tartışma değil, bir beyaz pisliğin tıpkı öğle yemeği oturma eylemleri zamanında olduğu gibi siyahların suratına tükürmesinden ibaret.” Whitehead ise Ford’un kitapları hakkında olumsuz eleştiri yapmaya yeltenenlere “Ford’un fırtınalı olması durumuna karşı yanlarına bir yağmurluk almaları” tavsiyesinde bulunmuştu.

Ford benzer şekilde, Alice Hoffman’ın Bağımsızlık Günü hakkındaki eleştirisine verdiği tepkiyle de şimşekleri üstüne çekmişti. Önce Hoffman’ın son romanına silahla ateş etmiş, ardından da kurşun delikli kitabı yazara postayla göndermişti. Bunun kendine hatırlatılması üzerine ise özür dilemeye yanaşmamıştı: “Bu olay amma da abartıldı. Kitabı vurdum, sanki [Hoffman’ı] vurmuşum.” Pulitzer ödüllü bir diğer yazar, Viet Thanh Nguyen ise The Paris Review dergisini, yazarlara edebiyata müstesna katkılarından dolayı verilen Hadada Ödülü’ne farklı etnik kimliklerden yazarların değer görülmemesinden dolayı eleştirdi. Sosyal medyadan “Bu ödül 18 yıldır beyaz olmayan hiçbir yazara verilmedi ve sadece beş kez kadın yazarlara verildi,” diye yazan Nguyen, Toni Morrison gibi yazarların es geçilmiş olmasına da dikkat çekti.

Ödül ilkbaharda düzenlenecek bir törenle ünlü Amerikan rock&roll sanatçısı Bruce Springsteen tarafından Ford’a sunulacak. Bağımsızlık Günü New Jersey eyaletinde doğduğu kasabada geçen Springsteen, Ford’u en sevdiği yazarlar arasında gösteriyor.

* İllüstrasyon: Pablo García