Yerli, millî, ve...

“Sabahattin Ali Bulgaristan'a kaçarken, 
millî hisleri galeyana gelen kaçakçı tarafından öldürüldü.”
(Sabahattin Ali'nin öldürülmesinin ardından 
devletin yaptığı resmî açıklamadan bir cümle)

 

Yerli: Yurt içinde yapılan veya bir yurdun kendine özgü niteliklerini taşıyan.

Millî: Milletle ilgili, millete özgü, ulusal.

Yerli ve millî: Bütünleşmiş bir kavram olarak sık sık kullanılan “yerli ve millî”deki yerli, millînin bir nevi pekiştiricisi diyebiliriz. İki kelimeyi bir araya getirerek, vurguyu arttırmak için icat edildiği söylenebilir. (Bkz)

Yerli ve millî denilince aklınıza ilk ne geliyor?

Son birkaç yıldır hayatımızda yerli ve millî söylemi. Google görseller bölümüne "yerli ve millî" yazınca en çok uçak çıkıyor, ayran yerli ve millî içecek ilan edildi, hatta kısa bir zaman sonra Lale Festivali'nde açacak olan lalelerin "yerli ve millî" olduğu vurgulandı. "Gelecek yıl Türkçe konuşan yerli ve millî yapay zekâ şovu yapacağız" cümlesini de unutmamak gerek.

Türkiye'nin "ilk" ve "yerli ve millî" arama motoru da var. Sloganı "Dilimizden anlayan Türkiye'nin arama motoru." Gayet yerli olan (Yunanistan'ı saymazsak) nazar boncuğu ikonuyla telefonlara indirilen bu uygulamanın kullanıcı yorumları sayfasında "çok şükür"lü cümlelere bakacak olursak, yıllardır bu uygulamayı bekliyormuşuz. Artık internette gezinme bilgilerimiz yurt dışına gitmeyecekmiş. 

Bir de "millî tüfek" MPT 76'lar var. "Üretim aşamasında 50'nin üzerindeki testi başarıyla geçen dünyadaki tek silah olarak Türkiye'nin gururu hâline gelen MPT 76, 4 kilo 180 gram ağırlığı ve 600 metre etkili menziliyle dikkati çekiyor"muş. Tank (ya da ona benzeyen bir şey) Nefer'in ise atışlarda gösterdiği performans ile yetkililerden tam not aldığı bildirilmiş. Yerli ve millî uçaklarımızı (tabii ki savaş uçağı) unutmamak gerekir.

Benim en sevdiğim ise ayran. Gerçi süt pazarının %36'sında İrlandalılar ve Yeni Zelandalılar var diyorlar. Olsun. 

Bugün konuştuğumuz dil ne kadar yerli ve millî? Arapçadan 6000'e yakın, Fransızcadan 5000 küsur, Farsçadan 1359, Ermeniceden 24,  Rumcadan 400 kelime yerli ve millî değil. Tabii, yerli ve millîden ne anladığımıza da bağlı.

Peki ya, kültür dünyamızda "yerli ve millî" olmak? Yerli ve millî sanat, yerli ve millî edebiyat... Söz bu ayın dosya yazılarında. 

Barış Özkul, Makyavelist ve akışkan siyasetin son durağı “yerlilik ve millîlik” 

İrvin Cemil Schick, Fuhuşun “yerli ve millî” olmayanına karşı hep beraber!

İrem Akı, Yerli ve millî bekçimiz Murtaza'dan ahlak bekçilerine…

Çağatay Çoker,  Bir ayırma ve düzenleme biçimi olarak yerlileştirme

Nezaket Defne Karaosmanoğlu,  Kendine aşırı özgü olma hâlleri: ayran, hoşaf, bira, August Comte

Elif Türker,  Aynanın muhafaza ettiği yahut Abdülhak Şinasi Hisar'ın rüyası

Tülin Ural, Yerli ve Millî sırlar 

Reşat Kasaba, Yerli ve millî: Geriye dönük ve korunmacı bir projenin aracı

Tuğçe Isıyel, "Yerli ve millî" psikolojik hallerimiz

Sevcan Sönmez, Annem, annelik, sinemadaki fedakâr annelerden Nesrin ve Halise'ye

Kültigin Kağan Akbulut,  Son kale, çağdaş sanat mı? Yerli ve millî bienale doğru

Burak Özçetin, Yeni Türkiye'nin tarihle ve kültürle imtihanı: Diriliş Ertuğrul ve gösterdikleri

 

Bu arada küçük bir not: Halûk Aker hayatını kaybetti ve maalesef hiçbir yerde haber olmadı. Ölümünü Twitter'da üç, Facebook'ta ise iki hesap duyurdu. Aker'in haberini bize veren Utku Özmakas'a ve bizi kırmayarak yazan Necmiye Alpay'a teşekkür ederiz. Yazıyı buradan okuyabilirsiniz. 

Önümüzdeki ay şarkılar ve kitaplarla görüşmek üzere...