Çocuk edebiyatı çocuk gelişimi ile karıştırıldığında…

Aslında konu basit. Çocuk edebiyatı bir sanat dalıyken, çocuk gelişimi bir bilim dalı. Fakat bu iki alan sık sık birbirine karıştırılıyor. Galiba bu yanlışın sebebi biz ebeveynlerin beklentisinde gizli. Sahi biz çocuklarımıza kitap seçerken hangi beklentimizin karşılanmasını umuyoruz?

Bu sorunun cevaplanma şekline baktığımızda iki ana başlık çıkıyor karşımıza. Bir grup yetişkin, çocuk edebiyatına tıpkı kendi edebiyat seçkisine yaklaştığı gibi yaklaşıyor. Çocuk edebiyatında dil becerisi arıyor. Yazar ve çizerin maharetine kapılıyor. Sonuç odaklı değil, süreç odaklı bakıyor. O kitabın damakta bıraktığı lezzetle ilgileniyor. İşte bu grup çocuk edebiyatını ait olduğu sanat disiplini içerisinde değerlendiren grup.

Diğer grup ise biraz kaygılı. Çocuk yetiştirmede kitapları sadece bir gelişim aracı olarak görüyor. Çocuk gelişiminde her becerinin hızlı bir şekilde yerleştiği kritik gelişim dönemleri var, kabul. Gelişimin büyük oranda gerçekleştiği bu dönemleri kaçırmamak önemli. Bu dönem insanın ilk üç-dört yılına denk geliyor. İşte bu kaygılı grup bu süreci yönetirken sık sık çocuk kitaplarına başvuruyor. Peki bu kötü bir şey mi? Elbette değil. Fakat kitaplara hangi beklentiyle yaklaştığımız bizi yol ayrımına götürüyor.

Meseleyi biraz açalım: Bir çocuğun gelişiminde ilk akla gelen evrelerden ikisi tuvalet eğitimi ve okula alışma süreci. Bu iki süreci en hasarsız ve kolay şekilde tamamlayabilmenin bilimsel yöntemleri var. Konunun uzmanları tarafından çıkarılan yol haritaları ile bu süreci tamamlamak mümkün. Çocuk edebiyatı burada ancak yardımcı işlev görebiliyor. Çocuk için okunan kitaplar o dönem bu konularda yazılmış eserlerle desteklenebiliyor. Ancak çocuk kitaplarının tek başına şifacı olabilmesi söz konusu değil. Çünkü çocuk edebiyatının özünde böyle bir derdi yok.

Çocuk edebiyatının içerisinden ‘çocuk’ kelimesini çıkardığımızda, sanat olarak bir edebi eserin kaygısı ne ise, aslında çocuk edebiyatının da temel kaygısının aynı şey olduğunu görüyoruz. Gerçek ya da hayal dünyasını konu alan anlatımıyla çocuğun kitaba katılımını ve kitapla özdeşleşebilmesini sağlayan edebiyat ‘çocuk edebiyatı’ oluyor.

Bir çocuk kitabı sınırları aşmayı, hayallerin gerçekleşebileceğine inandırmayı, ufuk açmayı, duyguları keşfetmeyi kendisine dert edinir. Böylesi özgürlükçü bir ortamda ortaya çıkan eser gelişim kaygısına takıldığında sanat olmaktan çıkar. Sonuç odaklı hale gelir. Yavaşlar. Bilimsel verilerle konuşmak zorunda kalır. Ağırlaşır. Bir düşünsenize, Roald Dahl, Charlie’nin Çikolata Fabrikası’nı yazarken çikolatanın çocuklar için zararlı olduğu gerçeğine takılsaydı, ortaya böyle bir eser çıkabilir miydi?

Daha da ileri gidip bir de şu tarafından baktığımızda: Çocuklar için yaratılan bir eser gelişim kaygısına takıldığında edebiyat otoritelerince değil, bilimsel uzmanlar tarafından eleştirilmeye başlar ki, bu da bizi sansür dahil, sanatla bağdaşmayacak pek çok zorluğun eşiğine sürükler.

Şimdi tekrar sormak istiyorum: Peki siz çocuğunuza kitap seçerken hangi beklentinizin karşılanmasını umuyorsunuz?

Aşağıda 3-6 yaş grubuna yönelik öne çıkan 10 kitap hakkında kısa tanıtımlar bulacaksınız. Çocuğunuz okumayı öğrenip kendisi okumaya başlayana ve okuyacağı kitapları seçebilecek olgunluğa erişinceye kadar bu işin yükü sizin üzerinizde. Kitap seçmek, hele çocuk kitapları arasında bir seçim yapmak kolay değil. On kitaplık bu küçük kılavuz, umarız size yardımcı olur…

Kobi Yamada
Belki
Resimleyen: Gabriella Barouch
çev. Abdülkerim Enes Esen
Nar Çocuk
2020
büyük boy, 44 s.

Neden Okumalı?

Bir ebeveyn olarak çocuğunuza söylemek isteyeceğiniz tüm cümleler bu kitapta toplanmış. Usta kalem Yamada su gibi akıtmış kelimeleri. Bir anne, bir baba, bir ebeveyn olarak hissedip de dillendiremediğimiz ne varsa söylemiş. Çocuk olmanın gücünü, her şeyin mümkün olabilme ihtimalini göstermiş bize. ‘Sen varsan her şey mümkün’ diyor kitap. Yolculuklara çıkacak ve keşfedeceksin...

Belki, bir çocuğun zihnine ‘ne istersen olabilirsin, yeter ki potansiyelini gör’ demek isteyenlerin kılavuzu niteliğinde. Başucu değil, baş tacı dediklerimizden.

Eva Eland
Mutluluğun Başladığı Yer
çev. Sibel Çelik
Martı Çocuk
2020

Neden Okumalı?

Üzüntü Kapını Çaldığında kitabı ile sevdiğimiz Eva Eland bu kitabı ile duygularımızı somutlaştırmaya devam ediyor. Çocuk zihni somut akarken onlara soyut kavramları anlatabilmek gerçek bir ustalık gerektirir. Eland bu kitabında mutluluğu tarif edilebilir, neredeyse elle tutulur hale getirmeyi başarmış. Her şeyden önemlisi, mutluluğun nerede başladığını gözler önüne sermiş. Kitap bir mutluluk tarifi değil. Aksine, mutluluğun peşinden koşulacak bir şey olmadığını anlatıyor.

Susanna Mattiangeli
Antonio Gibi Biri
Resimleyen: Mariachiara Di Giorgio
çev. Nükhet Amanoel
Can Çocuk
2020
32 s.

Neden Okumalı?

Antonio Gibi Biri, bir çocuğun aslında ne kadar çok şey olabileceğini anlatıyor. Bir oğul, bir öğrenciyken aynı zamanda bir arkadaş, bir kuzen, hayal gücüyle bir canavar, bir uzaylı, bir misafir, bir okur olabileceğini hatırlatıyor bize. Çocuk aklının olaylar karşısında nasıl hareket edebileceğini, düş dünyasının nerelerde devreye girip ne mucizeler yaratabileceğini gösteren, her satırı kıymetli bir öykü. Antonio aslında her çocuktan bir parçayı gösteriyor bize. O parçalar toplandıkça çocukluk ortaya çıkıyor. İşte bu yüzden Antonio Gibi Biri, varoluşçu çocuk kitapları arasında belki de en özeli.

Tracey Corderoy
Çocuk ve Ayı
Resimleyen: Sarah Massini
çev. Yasemin Yener
Bilgi Çocuk
2020
32 s.

Neden Okumalı?

Sevilen çocuk kitaplarının yazarı Tracey Corderoy’un Çocuk ve Ayı kitabı kuşkusuz, yalın bir dostluk öyküsü. Oynayacak kimsesi olmayan bir çocuk ve yine yalnız ama çok da utangaç bir ayının arkadaş olma çabalarına şahit oluyoruz. Nehirde kâğıttan bir gemiyle gelen mesajla başlayan bir dostluk, özünde bolca hayal kırıklığı barındırıyor. Muhteşem kar manzaraları çizimiyle de dikkat çeken bu kitabın mesajı oldukça açık: Önyargılarını bir kenara bırakıp karşındakini olduğu gibi kabul ettiğinde dünya çok daha eğlenceli bir yer olur!

Rodrigo Mattioli
Bir Ağaç
çev. Göyçen Gülce Karagöz
abm Çocuk ve İlk Gençlik
2020
32 s.

Neden Okumalı?

Dümdüz, tane tane, adım adım yazılmış bir öykü bu. Okuyucusuna değişim için sadece bir hareketin yeterli olduğunu anlatıyor. Küçük bir kız bir ağaç dikmeye karar veriyor. Ağaçtan bir dal büyüyor. O dala bir kuş ailesi geliyor. Altına bir tavşan ailesi yerleşiyor. Ağaç meyve vermeye başlıyor. Arılar devreye giriyor ve bir de bakmışsın, yaşam gözlerinin önüne serilmiş. Bir Ağaç, okunduktan sonra çocuklarla üzerine bolca sohbet edilebilecek, güçlü bir platform kuruyor. Onlarla hayat üzerine yapılacak ilk sohbetlerin kolaylaştırıcısı olmaya aday.

Leyla Aslan Ünlübay
Victor’un Balkabakları
çizen ve tasarlayan: Mısra Karahan
Paraşüt Kitap
2020
32 s.

Neden Okumalı?

Victor’un Balkabakları günümüzde benzerine çok da rastlamadığımız bir yazı diliyle karşımıza çıkıyor. Adeta bir masal. ‘Evvel zaman içinde, her tohum kendi yemişinin kalbinde’ diyerek başlıyor kitap. Bir çocuğun ektiği bir tohum karşısında öğrenmesi gereken ne de çok şey var! Hepsinden önce sabretmeyi öğrenmesi gerekiyor. Doğal yaşama vurgu yapan kitabın felsefesi büyük: Emek, sabır ve paylaşımın altını çiziyor. Kitabın kahramanı Victor, ‘yaşam dönüşümdür’ diyen Victor Ananias’ın ta kendisi ve bu öykü aynı zamanda onun yaşamöyküsünden bir kesit.

Kevin Henkes
Beklemek
Martı Çocuk
2020
32 s.

Neden Okumalı?

Beklemek farklı kurgusuyla dikkat çekiyor. Giriş, gelişme, sonuç klişesinden uzak bir kitap bu. Bu yüzden okuduktan sonra çocuklarla üzerinde konuşmak gerekiyor. Adı gibi; beklemek nedir, bekleyerek anlatıyor. Zaman kavramı olmayan çocukların sabırsızlığında kitabın bu naif hali önem kazanıyor. Kevin Henkes bekleyen oyuncaklar sayesinde çocuk zihnine beklemeyi sakince kabul ettiriyor. Kavuşmaya ya da geçen sürecin can sıkıcılığına değil, beklemenin kendisine odaklanıyor.

Jonty Howley
Erkek Adam Ağlar
çev. Lora Sarı
Hippo Mikap
2020
40 s.

Neden Okumalı?

‘Erkek adam ağlamaz’ algısıyla yetişen bir neslin ebeveynliğine yeni bir yorum getirmiş Jonty Howley. Kitap birbirinden farklı ama hepsi de ağlayan erkeklerle dolu. Ağlamanın zayıflıkla eşitlendiği, güç ve iktidar sahibi olana hak görülmediği bir toplumda tam tersi bir hareket başlıyor. İsteyen istediği yerde ağlayabilmeli. Çünkü ağlamak insanın en doğal hakkı.

Peter H. Reynolds
Bir Şey Söyle!
çev. Berrak Kayaoğlu
Altın Kitaplar
2020
40 s.

Neden Okumalı?

Bir Şey Söyle, dünyanın en başarılı yazar ve illüstratörlerinden biri olan Peter H. Reynolds’ın Türkçeleşen son kitabı. Nokta ile okuyucusunu kalbinden vuran Reynolds’ın coşku ve enerjisi Bir Şey Söyle ile devam ediyor. Ne anlatıyor olursa olsun, çocuklara daima ‘değerli olan sensin’ mesajı veren yazar, bu son kitabıyla sanki diğer tüm kitaplarını özete çekmiş. Sesinle, sanatınla, şiirinle, cesaretinle ya da sadece varlığınla söyle. Çünkü dünyanın senin sesine ihtiyacı var.

Guojing
Fırtına – Sıcak Bir Yuva Bulma Hikâyesi
Hippo Kitap
2020
40 s.

Neden Okumalı?

Fırtına: Sıcak Bir Yuva Bulma Hikâyesi... Kitabın adı uzun, ancak tüm kelimeleri bu kadar. Çünkü Fırtına sessiz bir kitap. İçerisindeki çizimler olağanüstü ve takipçisine adım adım yol gösteriyor. Hiç yazı olmadan okuyucusunu fazlasıyla duygulandıran bu kitabın içerisinde yalnızlık, umut, kaygı, dostluk gibi kavramlar görülebiliyor. Ancak hangi kelimelerle seslendirileceği tamamen size bağlı!

•