Daha çok Oliver Jeffers lütfen!

“Bir zamanlar bir çocuk varmış, bir gün bir de bakmış kapısının önünde bir penguen.”

Şimdi hayal edin, bu nasıl bir çocuk, nasıl bir penguen? Gözünüzün önüne mutlaka bir şeyler geldi. Ne bileyim, karlar arasında neredeyse kaybolmuş bir evin zarla zorla açılabilmiş kapısında duran minik sevimli bir penguen ve üzerinde kalın kazağı, ayağında pofuduk terlikleriyle şaşırmış bir çocuk belki. Kız? Oğlan? İkisi de olabilir. Kızsa, iki yandan omzuna dökülen kızıl örgüleri var. Oğlansa... Oğlansa... saçsız. Saçsız, çünkü söz konusu cümlenin geçtiği kitaptan etkilendim oğlanda. Etkilenilmeyecek gibi de değil doğrusu. Hiç yazdığım gibi bir manzara değil bir kere kitaptaki. Güneşli, güzel bir gün. Aralıklı sıralarla dizilmiş evlerden birinde yaşıyor oğlan. Ve evet, kocaman kafasında tek bir saç yok. Çelimsiz denemez, ama kesinlikle çırpı bacaklı. Karşısında duran pengueni gördüğüne de hiç şaşırmamış üstelik. Ya da şaşırmış biraz da hemen belli etmiyor. Sayfaları çevirince anlıyoruz öyle olduğunu. Sayfaları çevirdikçe çocuğun pengueni yuvasına kavuşturma fikrinin peşinden sürükleniyoruz hatta. Penguen hep sessiz çocuğun çabaları karşısında. İtiraz etmiyor hiç. Çıkıyor onunla bu zor yolculuğa. Ama...

Tabii ki sonunu söylemeyeceğim size. Beklemediğiniz bir aması var o kadarını söyleyebilirim. İki sevimli karakterin yolculukları tek kitapta da bitmiyor üstelik.

Bu anlattığım Kayboldu Bulundu ile başlıyor, Uçtu Uçamadı’da penguenin uçma sevdası ile devam ediyor. Ama ne sevda, ne denemeler... Çocuğun maceraları başka kitaplarda da sürüyor hatta. Ama onlar şimdilik Türkçede yok.    

15 yıldır resimli çocuk kitapları yaratan Oliver Jeffers’in kitapları sözünü ettiklerim. Can Yayınları açılışı yaptı, devamını da getireceklerini umuyoruz. Çok seviliyor, beğeniliyor Oliver Jeffers’ın resimli kitapları. Pek çok ödül almış ve 45 dile çevrilmiş bugüne kadar. Türkiye’de de azımsanmayacak bir fan kitlesi var. Ancak sadece John Boyne’un Ormanın Kalbindeki Çocuk ve Yanlışlıkla Dünyanın Öbür Ucuna Uçan Çocuk kitapları ile David Almond’un Piranalarla Yüzen Çocuk kitabındaki resimleriyle çıktı şimdiye dek karşımıza. Çok da örneği yok bu tarz çalışmaların kariyerinde, ama buradan denk düşmüşüz kendisiyle. Öte yandan hazır başka kitaplara çizimlerinden konu açılmışken, John Boyne’un çok satan kitabı Çizgili Pijamalı Çocuk için özel bir edisyon yaptıklarından da söz etmeliyim. Nazi Almanya’sında iki çocuğun dokunaklı arkadaşlıklarını anlatan bu çarpıcı romanı resimlerken Jeffers sadece mavi, siyah ve kırmızı renklerini tercih etmiş. Jeffers’in yalın, basit ve metnin içeriğiyle her ne kadar yan yana duramazmış gibi gelse de ‘pek sevimli’ karakterleri romana bambaşka bir can vermiş. Yayınevinin bizi bu edisyonla da buluşturması isteğimizi buraya yazıp Jeffers’in diğer marifetlerine geçmek istiyorum.

^{Their Way Back Home}

Belfast’ta büyümüş Oliver Jeffers. İllüstratör ya da çocuk kitapları yazarı olmak yokmuş aklında, ama sanatçı olmak istiyormuş. Ulster Üniversitesi Sanat Okulu’nda okurken ilk kitabı How to Catch a Star –kahramanı sözünü ettiğim çırpı bacaklı çocuk, dedim ya bu çocuk maceraya doyamıyor– fikri gelişmiş ve bu fikri yaşama geçirdiğinde resimli çocuk kitapları formatının onun amaçlarıyla çok uygun olduğunu anlamış. Sanatçının diğer üretimlerine bakınca bu formatın etkilerini açıkça görürsünüz zaten.

Oliver Jeffers’ın kitaplarında resimlere Jeffers'ın kendine özgü el yazısı da eşlik edebiliyor. Bir okul çocuğunun yazısı gibi yazısı; biraz aldatıcı ama bir o kadar da samimi görünüyor. Bazı kitaplarında anahtar kelimeleri kasıtlı olarak büyük harf kullanarak bu kelimeleri görüntünün bir parçası, tamamlayıcısı haline getirmesi de, el yazısını kullanması da Jeffers’ın özellikle seçtiği bir yol. Yazı ancak resimle resim de ancak yazıyla bir arada bütünü oluşturuyor böylelikle.

^{A Child of Books}

Çocuk kitapları, çocukların ne duymak isteyeceklerine dair bir fikirden hareketle değil, daha çok kendi merak duygusunu tatminden doğmuş. Aslına bakacak olursanız resimli kitaplardan bağımsız üretimleri de öyle. Yaşamını sürdürdüğü New York'taki Brooklyn Müzesi, Dublin'deki İrlanda Modern Sanat Müzesi, Londra'daki Ulusal Portre Galerisi ve Viyana'daki Palais Auersperg gibi yerlerde açtığı sergiler, katıldığı tüm etkinlikler, ürettiği performanslar, yerleştirmeler hep aynı dürtüyle oluşuyor. Kimin ne düşündüğünden çok onu ilgilendiren alanlara odaklanıp üretmeye devam ediyor.

^{The Incredible Book Eating Boy}

Burada hemen bir parantez açıp Oliver Jeffers’ı çok ilgilendiren bir konuyla; ‘evimiz dünya’ ilgili yaptığı bir projeden söz etmek istiyorum. 2019 başlarında gerçekleştirdiği The Moon, The Earth and Us adlı projeden. Bu bir yerleştirme. New York’un High Line parkında 15. ve 16. Sokaklar arasında yer alan enstalasyon, gerçek boyutları ve birbirine olan mesafeleri doğru bir şekilde ölçeklendirilerek alana yerleştirilmiş bir ay ve bir dünya heykelinden oluşuyor. Aya yaklaşınca üzerinde “burada kimse yaşamıyor” yazısıyla karşılaşıyorsunuz, dünyaya yaklaşınca ise “burada insanlar yaşıyor” yazılarıyla. Jeffers bu işle, gezegenimizin tek bir organizma olarak bütünlüğüne dikkat çekmeye çalışarak insanlığı birleştirmek yerine bölen insan yapımı sınırların etkisi hakkında sorular sordurmaya, düşündürmeye yönlendiriyor izleyiciyi. Basit ve etkili.

^{The Moon, The Earth and Us projesinden görüntüler ve Oliver Jeffers.}

Aslına bakacak olursanız ‘evimiz dünya’, insanların evrendeki yeri, farklı insanların bir arada olması –aslında olamaması ama sanatçı olması haline yoğunlaşmayı tercih ediyor– Jeffers’ın hep odağında olan bir konu. Sadece bu enstalasyonda değil pek çok farklı üretiminde karşımıza çıkıyor. Konuyla ilgili bir TED konuşması dahi var. 

Özetle, tanınan bir illüstratör olduğu kadar tanınan bir sanatçı Oliver Jeffers. Aklından geçenlerin yansıması bir çocuk kitabında nasıl yazı ve resmin birbirini bütünlemesiyse bir galerinin duvarında ya da bir yerleştirmede de sözcüklerin, rakamların resme, işe sızması şeklinde kendini gösteriyor çoğu kez. Hepsinin bir aradalığı ve etkisinin hem çocuklar hem de yetişkinler için son derece davetkâr olduğu ise açık.

Öyleyse daha çok Oliver Jeffers lütfen!..

•