Yayınevleri kaç editörle, nasıl çalışıyor?

Türkiye’de Editörlük dosyamıza paralel olarak birçok yayınevine dört soru sorduk. İnkılâp Yayınları, İletişim Yayınları, Metis Kitap, Timaş Yayınları, Yapı Kredi Yayınları, Aylak Adam Yayınları  ve Sel Yayınları bu dört sorumuzu yanıtlayarak editörlük mesleğine bakışlarını, kriterlerini anlattılar…

Yılda kaç kitap basıyorsunuz? 

İnkılâp Yayınları, Senem Davis: 100 civarı yeni kitap basıyoruz.

İletişim Yayınları, Kerem Ünüvar: Yılda yaklaşık olarak 150 yeni başlık yayımlıyoruz. Buna yenilenen dizilerdeki ve sürekli baskısı yapılan başlıklar dahil değil.

Aslıhan Dinç, Yapı Kredi Yayınları: 2014 yılında 257 başlık ilk baskı, 581 başlık tekrar baskı kitap yayımladık. 2015 için 260 başlık ilk baskı, tekrarda 578 başlık kitap planladık, planlara uygun olarak da çalışmaya devam ediyoruz. İlk baskı kitaplarda editör çalışır, tekrar baskı kitaplar üzerinde bir çalışma genelde yapılmaz diye düşünülür yayınevimizde ise biyografi, künye kapak güncellemelerinin dışında, tekrar baskı kitapların bir kısmı, yeniden editöryel çalışmaya alınabiliyor.

Metis Kitap, Özge Çelik: Son beş seneye bakarsak, yeni basımlar hariç, yılda ortalama 45-50 kitap basıyoruz.

Timaş Yayınları, Seval Akbıyık: Bildiğiniz gibi Timaş bir yayın grubu. Dolayısıyla Timaş logosuyla yayımlanan kitaplarımızın dışında Timaş Yayın Grubu’nun Çocuk-Genç, Eğlenceli Bilgi, Antik, Sufi, Carpe Diem gibi diğer markalarını da dahil ettiğimizde yılda 350 civarında başlık çıkıyor ortaya. 

Aylak Adam Yayınları, Kaya Tokmakçıoğlu: Yılda çocuk ve ilk gençlik kitaplarımızla birlikte 70'in üzerinde kitap basıyoruz. 

Sel Yayıncılık, Bilge Sancı: Tekrar baskılar dışında yılda ortalama 60-65 yeni kitap basıyoruz. 

Kadrolu kaç editörünüz var? Dışarıdan kaç editörle çalışıyorsunuz?

İnkılâp Yayınları, S.D.: Benim dışımda, toplamda biri baş editör olmak üzere kadrolu olarak çalışan 5 editörümüz var, ancak editör denilince maalesef hepimiz aynı şeyi anlamıyoruz. Bu kişilerden kimisi yeni yabancı kitap incelemesi yapıyor, kimisi sadece kitapları okuyup yayıma hazır hale getiriyor, kimisi içerik editörlüğü yapıyor vs vs… karmaşık bir konu yani… Zaman zaman tabii ki dışarıdan editörlerle de çalışıyoruz, ancak çalışma sebeplerimiz değişiklik gösterebiliyor. Bazen sırf zaman sıkıntısından, bazen de akademik anlamda destek açısından dışarıdan editörlerle çalışıyoruz. Bu şekilde, kitabın içeriğine göre farklı zamanlarda, farklı beklentiler ve koşullarda dışarıdan çalıştığımız 10’a yakın editör arkadaşımız var.

İletişim Yayınları, K.Ü.: 14 editörümüz var; dışarıdan sayılamayacak halihazırda birlikte çalıştığımız, tüm yayın faaliyetimiz üzerinde görüşlerini söylemekten sakınmayan ve bizim de aklına, fikrine itimadımızın sonsuz olduğu birkaç editörümüz daha var ama onlar -sorunuzda işaret edildiği şekilde- "kadrolu" değiller.

Yapı Kredi Yayınları, A.D.: Yayınevinde 11 editör, 2 de danışman editörümüz var. Dışarıdan editöryel destek almadan bu kadar kitabı yayımlamak mümkün değil elbette. Dolayısıyla kadrolu olmayan kitap başına çalıştığımız 4-5 editör arkadaşımız daha var.

Metis Kitap, Ö.Ç.: 8 editörümüzün hepsi kadrolu, sadece Almanca için dışarıdan çalışan bir editöre başvuruyoruz.

Timaş Yayınları, S.A.: Yayın yönetmenleri -bizim yapılanmamız içinde yayın yönetmenleri çoğunlukla kitapların proje editörü olarak da çalışıyorlar- dışında şu anda yetişkin okura hitap eden kitaplar üzerinde çalışan dört kadrolu editörümüz var. Çocuk ve genç alanında da benzer bir kadro yapısı olduğunu söyleyebiliriz. Fakat her iki alanda da dışarıdan destek aldığımız daha geniş bir editör ağından söz etmek gerek. Dışarıdan editöryal destek aldığımız durumlarda önceliğimiz kitabın üretildiği disipline hakimiyet olduğu için çalıştığımız kişi sayısı artıyor. Aile eğitimi, tasavvuf, edebiyat ve sosyal bilimler alanında ehliyetine güvendiğimiz editörlerden destek alıyoruz. Hemen her ay bu alanlardan bir veya ikisinde bize destek veren editörlerimiz oluyor.

Aylak Adam Yayınları, K.T.: Kadrolu 4 editörümüz var. Dışarıdan ise 2 editörle çalışıyoruz.

Sel Yayıncılık, B.S.: Kadrolu beş editörümüz var. Dışarıdan da dört editörle çalışıyoruz. 

Bir editör yılda kaç kitap üzerinde ve ortalama kaç ay/yıl çalışıyor?

İnkılâp Yayınları, S.D.: Bu tamamen kitabın niteliğine ve sayfa sayısına göre değişiyor, ancak bahsettiğimiz kişi sadece okuma yapıyorsa ve çok çok kaba bir ortalama verecek olur isek kadrolu çalışan bir editör  yılda 25 ila 35 kitap üzerinde çalışıyor diyebiliriz…

İletişim Yayınları, K.Ü.: Bu standart süresi olan bir faaliyet değil. Telif eserlerin ya da çeviri metinlerin editörlüğü birbirinden oldukça farklı. Her şeyden önce muhataplarınız değişiyor. Çeviri metinleri ele alalım: Kimi kitaplarda çeviriyle eş zamanlı olarak çalışmaya başlamanız gerekir, böylece yayına hazırlık, çeviri süresince devam edebilir. Çeviri sonrası yayına hazırlık, editörlük faaliyeti ise iki ay veya daha uzun sürebilir. Genel olarak editörler her ay bir kitabı yayın programına dahil ederken, önlerindeki tamamlanmış çevirilerin yayına hazırlığına da ayrıca devam ederler. Telif eserlerde ise kimi metinlerin yeniden ele alınması, yazarla çalışılması, yazar metinle bağını kopardıktan sonra metnin rahat okunur şekilde hazırlanması ve yazarın da buna rızasının olması gibi bir süreç işler. Tüm bu süreçlerden geçmiş bir metnin baskıya hazırlanması dâhi minimum bir aydır. Sayfalama, düzelti okuması, kapak seçimi vb. nedenlerle...

Metis Kitap, Ö.Ç.:  Bir kitap üzerinde çalışma süresi özellikle metnin zorluğuna, metin türüne, ayrıca çeviri mi yoksa telif mi olduğuna, çeviri olması durumunda çevirinin niteliğine, ve tabii kitabın hacmine göre büyük çeşitlilik gösteriyor. Dolayısıyla bunların hiçbirini göz önünde bulundurmadan yaklaşık bir çalışma süresi vermek zor. Ama sözgelimi ortalama zorlukta, edebiyatdışı, çeviri, çevirisi üzerinde çalışılabilecek kadar iyi ve yaklaşık 300 sayfalık bir Metis kitabını yayıma hazırlamak, redaksiyon, son okuma, dizin, yazar biyografisini ve arka kapak yazısını hazırlama vb. süreçler dahil, yaklaşık 1,5 ay sürüyor.  

Yapı Kredi Yayınları, A.D.: Editörlük çalışması kitaba göre değişiyor. Şunu baştan söylemek gerekir ki kitapların editörlük çalışmaları aslında kitap çeviriye verildiğinde, telif dosya yayınevine geldiğinde, çocuk kitabı kafada tasarlanmaya başlayıp boyutu, çizeri düşünülmeye başlandığında başlamış oluyor. Bu da hiçbir editöre bir kitabı bitirip diğerine başlama lüksünü vermiyor. Üzerinde yoğun olarak çalıştığı bir kitap varken, diğerlerinin de çeşitli işleri ile aynı zamanlarda uğraşıyor. Bir editör ortalama 15 kitap yayımlayabiliyor yılda. Bir kitap üzerinde ne kadar çalışıyor sorusu 15 gün ile 2 yıl arasında değişebiliyor. Bu süre kitabın zorluğuna, çevirmenine, konusuna, uyarlanmasına vs birçok şeye göre değişebiliyor. Hayali Yerler Sözlüğü’nün hazırlığı ile küçük bir çeviri çocuk kitabının editörlüğü aynı süreyi almıyor.

Timaş Yayınları, S.A.: Bu konuda çok kesin bir cevap vermek güç. Set biçiminde çalışılan kitaplarda, özellikle çocuk kitaplarında bir yıla, hatta daha uzun zamana yayılan işler olabiliyor. Yazarından eksiksiz bir biçimde gelen metinler ise çok daha kısa sürelerde yayıma hazır hale geliyor. Çeviri eserler söz konusu olduğunda tercüme esnasında editörün metne doğrudan müdahalesi olmasa da kavramsal çerçeve oturtulurken çevirmene eşlik etme ve süreci takip etme gerekliliği işin bir ucundan tutmayı zorunlu hale getiriyor. İyi bir proje geliştirme sürecinden geçip editörün önüne olgunlaşmış biçimde düşen metni çalışmak elbette daha kolay. Bu durumda ayda üç-dört kitap çıkarabilen editörlerimiz var. Fakat genel ortalamanın ve bence daha sağlıklı olanın ayda iki kitap olduğunu da söylemeliyim. 

Aylak Adam Yayınları, K.T.: Kitabın niteliğine göre değişmekle birlikte editörlerimiz bir kitap üzerinde ortalama 2 ay çalışıyor. Bu kimi çocuk kitaplarında daha az bir süreye inebilirken, kimi çetin edebi metinlerde 3-4 aya çıkabiliyor. Bir editörümüzün yılda ortalama 5-6 kitap ile ilgilendiğini söyleyebilirim.

Sel Yayıncılık, B.S.: Bu elbette kitabın niteliğine, türüne ve hacmine göre değişen bir süre. Keza çeviri ve telif eserler üzerine çalışma yöntemleri, çevirilerde edebiyat ve sosyal bilim kitaplarının redaksiyon süreleri de farklı. Son okuma, kapak, dizin vb. aşamalarla yayına hazırlama süresi 1 aydan daha az olamaz ama çok daha fazla zaman alan çalışmalar da var. Genel olarak bir editör yılda ortalama sekiz-dokuz kitap üzerinde çalışır diyebiliriz. 

Bir editörle çalışmaya karar verdiğinizde hangi kriterler sizin için önemli? 

İnkılâp Yayınları, S.D.: Şüpheci olması, sorgulaması, araştırmacı olması, Türk dili yazım kurallarına hakim olması, genel kültür seviyesinin yüksek olması, sıkı bir kitap okuru olması, bilgiye nasıl ulaşacağını bilmesi, yerli ve yabancı literatürü takip ediyor olması  ve tabii ki yabancı dili olup olmadığı önemli kriterler arasında.

İletişim Yayınları, K.Ü.: Şimdiye kadar yayınevinde kadrolu olarak çalışmaya başlayan editörlerin deneyimi üç aşağı beş yukarı aynı: Gönüllü olarak gelip gitmeye başlayan, ortak işler yaparak her iki tarafın birbirini tanıdığı, yayın faaliyetini bildiği ve deneyimi kollektifleştirdiği bir süreç söz konusu. Dolayısıyla ilan vererek ya da editör arayarak yürüttüğümüz bir tecrübemiz yok; hepimiz deyim yerindeyse "çekirdekten yetiştik"! Karşılıklı olarak anlaşabildiğimiz, birlikte kitap hazırlayabildiğimiz, ortak akıl üretebildiğimiz bir yayın kurulu oluşturabilmeyi buna borçluyuz.

Yapı Kredi Yayınları, A.D.: Öncelikle bizim ihtiyacımız olan alanda yetkin olması. Mesela felsefe kitapları editörlüğü yapacaksa bu alana, terminolojiye,  hakim olması. Titiz olması ve her şeyden şüphelenmesi. Bu işin püf noktalarından biri budur, en emin olduğun kelimeden bile şüphe duyup bir kez daha araştırmak. Türkçeye hakimiyet elbette bu işin olmazsa olmazı.  

Timaş Yayınları, S.A.: Bu konuda üç mutlak şart olduğunu düşünüyorum. Üçü de bir kitabın sıhhatli biçimde yayımlanması için vazgeçilmez önemde. Biri, editörün çalıştığı metin hangi türde veya disiplinde üretildiyse o alana hakimiyeti, ikincisi dil becerisi, üçüncüsü de sağlam bir muhakeme yeteneği. Bence editör olarak bir metni çalışmak hemen her cümlede bir mantık oyununun içinden geçmek gibi. Metnin iç tutarlığını sağlayabilmek, akışındaki matematiği, anlatımla ilgili problemlerini ve varsa maddi hatalarını görebilmek ama metne müdahalenin sınırlarını aşmadan -çok uzun ve esaslı bir konu bu bildiğiniz gibi- yazarla birlikte çözüm üretebilmek… Bir editör bunları layıkıyla yerine getirebiliyorsa onunla çalışmayı kim istemez!   

Metis Kitap, Ö.Ç.: Öncelikli kriterler deneyim ve yapılan işin niteliği.

Aylak Adam Yayınları, K.T.: Elbette Türkçeyi iyi kullanabilmek, sözcük dağarcığının zenginliği, konsantrasyon sorunu yaşamaması gibi temel ölçütlerimiz var. Bunun dışında birden fazla yabancı dil bilmesini arzuluyoruz editörlerimizin. Bunlara ilaveten hızlı ve dikkatli çalışması da bir başka ölçütümüz.

Sel Yayıncılık, B.S.: Her şeyden önce editörün Türkçe bilgisi, genel kültürü, organizasyon yeteneği ve dikkati bizim için önemli. Felsefe, sanat gibi uzmanlık, terminoloji bilgisi gerektiren alanlarda dışarıdan editörlere başvurmak gerekebiliyor. Keza Almanca da yine dışarıdan destek aldığımız dillerden biri. Metin içindeki tutarlılığa neredeyse “takıntılı” sayılabilecek bir yaklaşım ve çözüm üretme kabiliyeti de dikkat ettiğimiz noktalar.