Ayşe Sayın
BBC Türkçe, Ankara
Yargıya erişim, adli kontrol, kadına yönelik şiddet ve soruşturma usullerine ilişkin yeni düzenleme getiren 4. Yargı Paketi, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde (TBMM) kabul edildi.
Yargı paketi teklifi; "terör", soykırım, insanlığa karşı suçlar, kasten adam öldürme, çocuğun cinsel istismarının da aralarında bulunduğu "katalog suçlar"dan tutuklamada "somut delil" aranması koşulunu getiriyor. Bu düzenleme, bazı tartışmaları da beraberinde getirdi.
Yargı paketinde, boşanmış eşe karşı işlenen öldürme, yaralama, eziyet, zorla alıkoyma suçları da eşe karşı işlenen suçlarda olduğu gibi nitelikli suç kapsamına alınıyor ve cezası ağırlaştırılıyor.
AKP Grup Başkanvekili Muhammet Emin Akbaşoğlu, düzenlediği basın toplantısıyla yeni yargı paketi hakkında bilgi verdi.
33 madde olarak düşünülen yargı paketinden, Türk Ceza Yasası'ndaki "etkin pişmanlık" ilkesinin vergi suçları için de uygulanmasını içeren düzenleme ile "soruşturmanın amacını tehlikeye düşürecek somut olayların bulunması halinde" avukatın müvekkiliyle görüşmesinin bekletilmesini içeren düzenlemeler çıkarıldı.
AKP'nin TBMM Başkanlığı'na sunduğu yargı paketi ile getirilen bazı önemli düzenlemeler şöyle:
Boşanmış eşe karşı işlenen, öldürme, eziyet, yaralama, zorla alıkoyma" suçları da, eşe karşı işlenen suçlarda olduğu gibi "nitelikli suç" kapsamına alınarak ceza artırımı yolu açılıyor.
Adli kontrol sistemi yeniden düzenleniyor. Buna göre, adli kontrol altında geçecek süre, Ağır Ceza Mahkemesinin görev alanına girmeyen işlerde en çok 2 yıl olarak belirleniyor Bu süre, zorunlu hallerde gerekçesi gösterilerek bir yıl daha uzatılabilecek. Ağır Ceza Mahkemesinin görev alanına giren işlerde ise bu süre en çok 3 yıl olacak ancak zorunlu hallerde bu süre 3 yılı geçmemek üzere uzatılabilecek. "Terör suçlarında" ise uzatma süresi en çok 4 yıl olacak. Bu düzenlemede yer alan süreler çocuklar bakımında yarı oranında uygulanacak.
Adli kontrol kapsamında verilen "konutu terk etmeme" kararı halinde, kişinin evde geçirdiği her 2 gün, mahkumiyet süresinden 1 gün düşürülecek.
Sulh Ceza Mahkemeleri'nin tutuklama ve adli kontrol kararlarının denetimine "dikey itiraz" yöntemi getiriliyor. Buna göre Sulh Ceza Hakimliğinin tutuklama ve adli kontrole ilişkin verdiği karara karşı itirazlar Asliye Ceza Mahkemesince incelenecek.
Şüpheli veya sanığın adli kontrol yükümlülüğünün devam edip etmemesine en geç 4 ayda bir soruşturma evresinde Cumhuriyet Savcısının talebi üzerine sulh ceza hakimi, kovuşturma evresinde ise re'sen mahkemece karar verilebilecek.
Tutuklama kararlarında adli kontrol uygulamasının yetersiz kalacağını gösteren deliller somut olayda gösterilecek ve kararda yer alacak.
Katalog suçtan tutuklamaya 'somut delil' koşulu
Katalog suçlardan tutuklama, "kuvvetli suç şüphesinin" somut delillere dayantırılması halinde mümkün olabilecek. Mevcut mevzuata göre terör, soykırım, insanlığa karşı suçlar, göçmen kaçakçılığı, insan ticareti, kasten öldürme, çocuğun cinsel istismarı, hırsızlık, yağma, uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti, suç işlemek için örgüt kurma, devletin birliğini ve ülke bütünlüğünü bozma, düşmanla işbirliği yapma, anayasayı ihlâl, cumhurbaşkanına suikast ve fiili saldırı, yasama organına karşı suç, hükümete karşı suç, Türkiye Cumhuriyeti Hükümetine karşı silahlı isyanın da aralarında bulunduğu suçlar "katalog suç" kapsamında bulunuyor.
AKP Grup Başkanvekili Muhammet Emin Akbaşoğlu, düzenlediği basın toplantısıyla yeni yargı paketi hakkında bilgi verdi.
Otelde gözaltı yerine 'taahhüt' koşulu
Genel bilgi toplaması (GBT) yapılan, otel, seyahat sırasında çevirme gibi durumlarda, ifade almak için gözaltı işlemi de yeniden düzenleniyor. Buna göre, mesai saatleri dışında şüphelinin ifadesini almak için bir kereye özgü vereceği taahhüt tarşılığında zorla getirme, gözaltı işlemi yapılmayacak. Sözünü yerine getirmeyen kişiye ise 1000 lira para cezası kesilecek.
Adalete daha kolay erişim amacıyla iddianameye ilişkin bilgiler ve duruşma tarihi sanığa ayrıca telefon, faks, elektronik posta gibi araçlarla bildirilecek. Bu bildirim ayrıca suçun mağduruna ve şikayetçiye de aynı usulle yapılacak.
Kredi kartı aracılığıyla işlenen dolandırıcılık suçlarına, mağdurun bulunduğu yerin mahkemesi bakacak. Bu düzenlemede ise, dolandırıcının sabit bir yerde bulunmaması ve birçok mahkemenin bu nedenle "takipsizlik" kararı vermesi etkili oldu.
Suç iddiası dışındaki deliller iddianameye konulamayacak
Lekelenmeme hakkı çerçevesinde sanıkla ilgili sadece hakkındaki suçlamaya ilişkin deliller iddianameye konulacak. Buna göre savcılıkça hazırlanan iddianamede ilgiliye atfedilen suçu oluşturan olaylar ve suçun delilleriyle ilgisi bulunmayan bilgilere yer verilmeyecek.
Mevcut uygulamada tespit ve dinlemeye ilişkin kayıtlar kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilmesi durumunda Cumhuriyet Savcısı denetiminde yok edilmesine ilişkin hükmün kapsamı genişletiliyor. Teklifte, beraat kararı verilmesi durumunda hakim denetimi altında aynı usul ve esaslarla bu kayıtların yok edilmesi ve durumun en geç 15 gün içinde ilgilisine yazılı bildirilmesi düzenleniyor.
İdareye yapılan başvurularda idarenin yanıt verme süresi 60 günden 30 güne indirilecek. Ancak yurttaşlar idareye başvurmak için 60 günlük süreye sahip olacak.
AYM'de staj olanağı
Anayasa Mahkemesi Kanunu'nda bir düzenleme yapılarak hakim adayları ve stajyer avukatlara Anayasa Mahkemesi'nde staj yapma olanağı sağlanacak.
AKP, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından 30 Mayıs 2019'da açıklanan "Yargı Reformu Strateji Belgesi" çerçevesinde hazırlanan dördüncü yargı paketi ile ilgili çalışmayı Haziran ayı başında tamamladığını açıklamıştı.
