Birleşmiş Milletler yaşlılara hak ettikleri değerin ve saygının gösterilmesi amacıyla 1990 yılında 1 Ekim tarihini “Dünya Yaşlılar Günü” olarak ilan etti. Son yarım yüzyıldır yaşanan demografik dönüşümle ise tüm dünyada ömürler uzadı, nüfus yaşlandı. Önümüzdeki otuz yıl içinde, dünya çapındaki yaşlı insan sayısının iki katından fazla olacağı ve 2050'de 1,5 milyardan fazla kişiye ulaşacağı tahmin ediliyor.
65+ Yaşlı Hakları Derneği Başkanı Prof. Dr. Rümeyza Kazancıoğlu, “Türkiye %9,74’lük oranıyla halen birçok ülkeden daha düşük bir yaşlı nüfusa sahip olsa da dünyada yaşlı nüfus eşiği kabul edilen %14’lük orana önümüzdeki 15 yıl içinde ulaşması bekleniyor. Önümüzdeki 50 yıl içinde ise ülkemizde her 4 kişiden biri 65 yaş üstü olacak. Japonya, Güney Kore ve Singapur gibi Türkiye de nüfus yaşlanmasının baş döndürücü bir hızda gerçekleşeceği ülkelerden biri. Üstelik ülkemizde nüfus yaşlanması homojen değil; yerleşim birimlerinin yarısı %14’lük eşiği geçmiş durumda” dedi. “Bu demografik depremin toplumun geneli ve tüm bireyler için yarattığı fırsatlara ve tehditlere doğru tepkileri verebilmek, artan yaşlı nüfusumuzun ihtiyaçlarına sürdürülebilir çözümler sunmak için hızla yol almalıyız.”
“Yaşlı dostu toplum''
"65+ Yaşlı Hakları Derneği olarak TBMM'nin Yaşlılık Sorunları Meclis Araştırma Komisyonu'nda görüş ve önerilerimizi sunduk, şimdi Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı'nın yürüttüğü 12. Kalkınma Planı çalışmaları çerçevesinde Aktif Yaşlanma Özel İhtisas Komisyonu kurulmuş olmasını memnuniyetle karşılıyoruz, diyen Prof. Dr. Rümeyza Kazancıoğlu, “yaşlı dostu toplum” yaklaşımlarını ve bu yaklaşımı hayata geçirmek için öngördükleri önerileri sunarak Komisyon’a katkıda bulunmayı hedeflediklerini belirtti.
Kurulduğundan bu yana yerel yönetimlerle çalışmalar gerçekleştiren 65+ Yaşlı Hakları Derneği, 2018 yılından beri de “Yerel Yönetimler Yaşlı Hizmetleri Çalışma Grubu” kapsamında Türkiye’nin farklı bölgelerinde yaşlı hizmetleri yürüten, örnek teşkil eden ve hizmetlerini geliştirmek isteyen 28 belediyenin temsilcileriyle düzenli olarak bir araya geldi.
''İstanbul ilçe belediyeleri ile erken bir işbirliği başlatıldı''
''Ülkemizde belediyeler, her toplum kesimi için olduğu gibi, 65+ bireyler için de birincil hizmet noktasıdır'' diyen Prof. Dr. Kazancıoğlu, ''Yaşlı Hakları Derneği kuruluşundan itibaren yerel yönetimleri en yakın paydaşı olarak öngördü ve yaşlılara hizmet sunan İstanbul ilçe belediyeleri ile erken bir işbirliği başlattı'' şeklinde konuştu.
Prof. Dr. Kazancıoğlu, ''Hizmetiçi eğitimleri desteklemek amacıyla yaşlılara ev ziyaretlerine eşlik etmekten yardımlı yaşam merkezlerindeki personel ve katılımcı eğitimlerine, dijital okuryazarlık eğitimlerinden yaş dostu mekân planlama çalışmalarına ve sağlıklı yaşam seminerlerine; geniş bir yelpazede İstanbul’da başlayan işbirliklerimiz ve faaliyetlerimiz pandemi sürecinde İstanbul dışından belediyelerin de katılımı ile Türkiye sathına yayıldı. Süreç boyunca iyi örneklerin paylaşılması, sorun ve engellerin tartışılması, tecrübe ve bilgi birikiminde ortaklaşılması, yaşlılara hizmet veren uzman kadroların konum ve saygınlıklarının güçlendirilmesi için birlikte çalışmaya devam ettik” dedi.
Yaşlı Dostu Kentler Birliği
65+ Yaşlı Hakları Derneği, bu çalışmaları ve birikimi daha da verimli kılmak için şimdi de, ilçe belediyeleri arasında Dünya Sağlık Örgütü’nün 2006’dan bu yana yaygınlaştırmaya çalıştığı “Yaşlı Dostu Kent Ağı” kavramını hayata geçirecek bir “Yaşlı Dostu Kentler Birliği” kurulmasında kolaylaştırıcı rolünü sürdürmek üzere harekete geçti. Proje kapsamında yaşlılık politikaları ve hizmetleri geliştirme konusunda istekli ya da farklı tecrübelere sahip belediyelere kentsel politikalar konusunda uzman desteği, hizmetiçi eğitim desteği, yaşlı hukuku alanında mevzuat ve hukuki destek sunulması ve tecrübe paylaşımı hedefleniyor.
''Belediyelerimizi bu birliği oluşturmaya davet ediyoruz”
“Türkiye’nin bugüne kadarki yaşlılık çalışmaları performansını tüm yönleriyle analiz edebilen, yaşlılık hizmetlerini sadece muhtaçlık ve hayır işi düzeyinde değil hak temelli ele alan, yerel dinamikleri ve bölgeler arası eşitsizlikleri de hesaba katan bütüncül bir yaşlı dostu ulusal ağ tahayyül ediyoruz. Belediyelerimizi bu birliği oluşturmaya davet ediyoruz,” diyen Prof. Dr. Kazancıoğlu şöyle devam etti:
“Türkiye gibi hızla yaşlanan bir ülkede yaşlanma kavramını tüm kalıp yargılardan uzak, doğru bir şekilde anlatmayı, yerel yönetimlerin yaşlanmaya yönelik özelleştirilmiş politika ve hizmetler sürdürmesini teşvik etmeyi, politika ve hizmetleri projenin belirlediği prensip ve standartlara uygun yerine getirme taahhüdünde bulunan ve yerine getiren yerel yönetimlerin katkısını görünür kılmayı amaçlıyoruz.”
Yaşlı Dostu Kentler Birliği Temel Prensipleri
''Yaşlı hakları dünyada tartışılsa da kadın, çocuk, engelli hakları gibi konsensusun sağlandığı bir uluslararası sözleşmesi halen bulunmuyor. Bununla birlikte yaşlılık alanında yaşanan sorunlara değinen birçok uluslararası deklarasyon mevcut. Projenin temel prensipleri, bu uluslararası deklarasyonlardan ilham alınarak ve Türkiye’nin yaşadığı deneyimi kapsayıcı bir bakış açısıyla geliştiriliyor. Prensipler üzerinde yerel yönetimlerden uzmanların katılacağı bir çalıştayla ortaklaşılması hedefleniyor.
Yaşlılık yaşamın doğal bir evresidir. Yaşlanmak ise ulaşılan bir nokta değil yaşamın devam ettiği her gün herkes için gerçekleşen doğal bir süreçtir. Yaşlılık döneminde yaşam döngüsü perspektifi ile oluşan değişimlerin her biri illa ki bir sorunun değil çoğunlukla uyumun konusudur.
Yaşlılar, kendilerini ilgilendiren her türlü kamusal kararın birincil özneleridir. Yaşlıları karar süreçlerine dahil etmeyen yaklaşımların ortadan kaldırılması en önemli amaç olmalıdır.
Tüm hizmet ve politikalarda eşitsizliğin giderilmesi prensibiyle yaklaşılmalı, her adım muhakkak eşitsizlikleri azaltan yönde atılmalıdır.
Yaşlılara yönelik birçok alanda yaşanan, şiddet, ihmal, istismar ve sömürü için etkin bir mücadele ortaya konulmalı, bu alanda çalışan profesyonellere gerekli hizmetiçi eğitimler verilmelidir. Yoksul yaşlıların ve yoksul yaşlı kadınların kamusal alanda görünürlüğü sağlanmalı, hakları ve maruz kaldıkları ayrımcılık ayrı bir gündemle ele alınmalıdır.
En küçük yaşam birimi olan ev ve yardımlı yaşam tesisi içi ve konumundan başlayarak tüm kamusal alanların, halka açık alanların yaşlılar için engel eşiğinin mümkün olan en az seviyeye indirilmesi için sürekli iyileştirmeler yapılmalıdır. Kent bütününde ister ev, ister büyük ölçekli kurumsal yapı olsun yaşanan birim, rampa, kaldırım, sokak, cadde, meydan ilişkisi eşiksiz ve akışkan kurulmalı, yaşlı bireyin kentle beraberliği ve sosyal etkileşimi dikkate alınmalıdır. Kent bütününde yeni inşa edilecek konutlar yaşlıların barınma hakkını dikkate alarak, yaşlı uyumlu olarak tasarlanmalı, örneğin toplu konut ve bina bloklarında kolay ulaşılabilir zemin, düz ayak kat ve birimlerin yaşlı öncelikli daireler olması gibi koşullar getirilmelidir.
Park, bahçe, su kenarı, meydan, kamu binaları, ibadethaneler gibi gündelik yaşamda yaşlıların sıklıkla kullandıkları alanların yeniden gözden geçirilerek engel eşiğinin düşürülmesi gerekmektedir.
Yaşlıları ayrıştıran, sadece onlara özel yapılan faaliyetler yerine fırsat eşitliğini yaşlılar açısından gözeten herkese açık faaliyetler düzenlenmelidir.
Mahalle ve semt ölçeğinde örneğin çınar ağacı ya da çeşme gibi tanımlayıcı simgeler ve kent belleğinde yeri olan tarihi veya aktüel yapılar korunmalıdır.
Ortaya çıkan kuşaklararası dijital uçurumun kapanması için gerekli çalışmalar yapılmalıdır.
Yaşam boyu eğitim, gelişim prensibiyle çalışan politika ve hizmetler her yaş grubunu kapsamalıdır. Bu hizmet ve politikalar, kalıcı, erişilebilir ve yaşlıların ihtiyaç ve beklentilerini karşılayabilir nitelikte olmalıdır.''
65+ Yaşlı Hakları Derneği Hakkında
Dernekten yapılan açıklama şu şekilde:
''65+ Yaşlı Hakları Derneği, 2014 yılında kuruldu. Derneğin amacı, yaşlanan toplumumuzda herkes için sağlıklı, kaliteli ve onurlu bir yaşlanmaya zemin hazırlamak, bu amaç doğrultusunda kuşaklar arası dayanışma sağlamak, yaşlılarıyla huzur içinde olan bir toplum yaratmak adına sürdürülebilir, örnek olan modeller geliştirmek ve bu modelleri hayata geçiren öncü kurum olmaktır. Dernek aktif profesyonellerin, farklı disiplinlerden akademisyenlerin, iş insanlarının, emeklilerin, sosyal aktivistlerin ve bakım veren kişilerin bir arada olduğu kurucu bir ekibe sahiptir.''
