Yusuf Özkan
Lübnan'ın başkenti Beyrut'taki patlamada 100'den fazla kişinin ölümüne neden olduğu açıklanan amonyum nitrat, kimyasal bir bileşen. Tarımda gübreleme amacıyla kullanılan bu madde, aynı zamanda çok güçlü bir patlayıcı etkiye sahip. Bu nedenle depolanması ve kullanımı sırasında çok dikkat edilmesi gerekiyor. Benzin veya gazyağı ile birlikte korkunç bir patlayıcıya dönüşen amonyum nitrat, 2003'te onlarca kişinin yaşamını kaybettiği İstanbul'daki saldırılarda da kullanılmıştı.
Suda çözünürlüğü yüksek bir nitrik asit olan amonyum nitrat, daha önce de büyük patlama ve can kayıplarına yol açmıştı.
İlk patlama Belçika'da
Bu patlamaların ilki ve en çok bilineni 78 yıl önce Belçika'nın Tessenderlo kasabasında yaşandı. 29 Nisan 1942'de meydana gelen patlamada, 189 kişi öldü, yüzlerce kişi de yaralandı.
Gündüz saat 11.20'de meydana gelen patlama sonucu, fabrika yakınlarındaki okullarda derste olan çok sayıda öğrenci yaşamını yitirdi.
Görgü tanıklarına göre, Tessenderlo'da her evden en az bir kişi öldü. Hayatını kaybeden 189 kişi topluca bir mezara gömüldü. Daha sonra aileler, kendi ölülerini toplu mezardan çıkararak, ayrı mezarlara defnetti.
Patlama sonrası, 70 metre çapında ve 23 metre derinliğinde bir kraterin oluştuğu kasabada yüzlerce kişi, kolunu veya bacağını kaybetti.
HLN gazetesine konuşan görgü tanıklarına göre, kolları ve bacakları olmayan köylüler o zamanlar sokak sahnesinin değişmez bir parçası haline geldi. Kasabanın üzerini yüzlerce metre yüksekliğinde kahverengi bir duman bulutu kapladı.
Produits Chimiques de Tessenderloo adlı kimya fabrikasında bazı işçilerin dinamitle 200 ton caklı amonyum nitratı kesmeye hazırlandığı sırada meydana gelen patlama, önce o dönem yaşanan savaşta atılan bir bomba sanıldı.
Tessenderlo kasabasını tamamen harap eden patlamanın, Nazi işbirlikçilerinin işi olduğu yönünde iddialar ortaya atıldı ancak daha sonra bunun bir insan hatası sonucu meydana geldiği belirlendi.
O zamanki fabrika yöneticisi Nestor Sevrin, 1943 yılında üzüntüden hastalanarak vefat etti.
ABD'de 600 kişi ölmüştü
Amonyum nitrat patlaması sonucu en ağır kayıp ise ABD'nin Texas eyaletinde yaşandı.
16-17 Nisan 1947'de Texas City Harbor'daki büyük bir yangın sırasında iki gemideki amonyum nitratın patlaması sonucu 600 kişi hayatını kaybetti.
ABD'deki 11 Eylül saldırılarının hemen ardından 21 Eylül 2001'de, Fransa'nın Toulouse kentinde bulunan AZF kimyasal tesisinde meydana gelen amonyum nitrat patlamasında da 31 kişi öldü.
Patlamada 2 bin 500'ü ağır toplam 8 bin kişi yaralandı. Önce "terör saldırısı" sanılan olayın, 500 kilogram amonyum nitratın ihmal sonucu klorlu bir ürünle temas etmesi sonucu meydana geldiği ortaya çıktı.
Yine ABD'nin Texas eyaletinde 17 Nisan 2013'te bir gübre fabrikasında meydana gelen patlama da, 12 kişinin ölümüne, en az 200 kişinin de yaralanmasına neden oldu. Uzmanlara göre, fabrikadaki yangının amonyum nitrat ile temas etmesi, patlamaya yol açtı.
2015'te Çin'in Tianjin kentinde bir depoda meydana gelen patlamada da 173 kişi hayatını kaybetmişti.
2003'te İstanbul'daki saldırılarda kullanıldı
İstanbul'da, 15 Kasım 2003'te Şişli'deki Bet İsrael ve Beyoğlu'ndaki Neve Şalom sinagogları ile 20 Kasım 2003'te HSBC Bankası'na düzenlenen saldırılarda da amonyum nitrat kullanılmıştı. Dört farklı noktada, amonyum nitrat yüklü kamyonların infilak etmesi sonucu toplam 59 kişi yaşamını yitirmiş, 400 kişi de yaralanmıştı.
