Daha önce 9. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in baş danışmanlığı ve Türkiye’nin Tel Aviv Büyükelçiliği gibi önemli görevler üstlenen kıdemli diplomat ve eski Dışişleri Bakanı Feridun Sinirlioğlu, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı’nın Genel Sekreterliği’ne atandı. Sinirlioğlu, AGİT'in temelini oluşturan 1975 tarihli Helsinki Nihai Senedi’nin 50 yıllık tarihinde AGİT Genel Sekreteri görevini üstlenen ilk Türk oldu. Karar, AGİT’in 31. Bakanlar Konseyi’nin gerçekleştirildiği dönem başkanı Malta’da oy birliğiyle alındı. Ermenistan ve Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) de karara itiraz etmeyerek Sinirlioğlu’nun Genel Sekreterliği’ne destek verdi. Sinirlioğlu’nun atanmasıyla sonuçlanan diplomatik girişimlerin Türkiye-Yunanistan normalleşmesiyle başarıya ulaştığı değerlendirmeleri yapılıyor. Türkiye’nin eski Atina Büyükelçisi Hasan Göğüş, Ankara-Atina ortak adaylığının GKRY ve bir ölçüde de Ermenistan’ın veto ihtimalini ortadan kaldırdığını vurguluyor. Ayrıca ortak adaylık AB üyesi ülkeler için de olumlu yönde etkide bulunmuş gibi görünüyor.
1 Kasım 2015 seçimlerine giderken kurulan seçim hükûmetinde Mevlüt Çavuşoğlu’nun yerine Dışişleri Bakanlığı görevini üstlenen Sinirlioğlu, Türkiye ve Yunanistan’ın Genel Sekreterlik için ortak adayıydı. Türk diplomatik kaynaklar, Sinirlioğlu’nun oy birliğiyle seçilmesini “Türkiye'nin AGİT coğrafyasında yaşanan çatışmaların çözümüne yönelik aktif ve yapıcı diplomatik çabalarına verilen önemin göstergesi” olarak değerlendiriyor.
Üstelik Türkiye ile Yunanistan’ın AGİT yönetimi için gösterdiği tek aday Sinirlioğlu değildi. Türkiye-Atina iş birliği, AGİT Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Ofisi’nin Direktörlüğü’ne aday gösterilen Mania Telalian’ı da kapsıyordu. Malta’daki zirvede bugün yapılan açıklamada Telalian'ın da söz konusu göreve getirildiği duyuruldu.
Türkiye ve Yunanistan’ın AGİT için ortak adayları, geçen yıl temmuz ayındaki NATO Zirvesi’nde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Yunanistan Başbakanı Kiryakos Miçotakis’in arasından gerçekleşen görüşmenin ardından iki ülke arasındaki normalleşme sürecinin hız kazanmasıyla gündeme geldi.
Son anda giden ortak mektup
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan ile Yunanistan Dışişleri Bakanı Yorgos Yerapetritis’in imzasını taşıyan bir mektup, AGİT’in Viyana’daki merkezine ulaştırıldı. Mektup ulaştığında adaylık başvurularının iletilmesi için belirlenen sürenin dolmasına yalnızca birkaç gün vardı. Mektupta hem Sinirlioğlu’nun hem de Telalian’ın Atina ve Ankara’nın ortak adaylığından söz ediliyordu. Bu mektup, seçim süreci çıkmaza girmiş olan AGİT’te heyecana sebep oldu.
2020’den bu yana AGİT’in Genel Sekreteri olan Helga Maria Schmid’in görev süresi uzatılmak zorunda kalınmıştı çünkü Moskova’nın AGİT içinde geliştirilen Rusya-Ukrayna savaşına yönelik tutum nedeniyle aldığı tavır genel sekreterlik seçimini kilitlemişti. Rusya son olarak Schmid’in görev süresinin uzatılmasına üç ay için onay verdi. Türkiye-Yunanistan’ın ortak adayını bu koşulların gündeme getirdiği söyleniyor.
Arnavutluk ve Hollanda’dan karşı adaylar
Türk-Yunan ortak adayı Feridun Sinirlioğlu’ydu ancak AGİT Genel Sekreterliği için yarışan başka adaylar da vardı. Örneğin Arnavutluk şu an hâlâ görevde olan Dışişleri Bakanı İgli Hasani’yi Genel Sekreterliğe, Hollanda ise diplomat Christophe Kamp’ı Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Ofisi için aday gösterdi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı BM Genel Kurulu için gittiği New York’ta Sinirlioğlu karşılamıştı. Öte yandan Erdoğan genel kurul kapsamındaki ilk görüşmelerinden birini Arnavutluk Başbakanı Edi Rama ile gerçekleştirmişti. Arnavutluk’un Türk-Yunan ortak adaylığına karşı aday çıkardığı düşünülünce Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın BM Genel Kurulu kapsamındaki görüşmelerinde öne çıkan konulardan birinin AGİT Genel Sekreterliği olduğu anlaşılıyor.
Ayrıca Yunan ve Kıbrıs Rum medyasına göre, Yunan Dışişleri Bakanlığı, yurtışındaki büyükelçiliklerine, ortak adaylıkların desteklenmesi için Türk büyükelçilikleri ile ortak etkinlikler düzenlemeleri için yazılı talimat gönderdi.
GKRY, Ermenistan ve AB ülkelerinin vetosu önlenmiş oldu
Türkiye’nin eski Atina Büyükelçisi Hasan Göğüş, Sinirlioğlu’nun Genel Sekreterliği’ni T24’e değerlendi ve Atina-Ankara ortaklığının GKRY ve bir ölçüde de Ermenistan vetosunu önlediğini söyledi. “Ortak hareket edilmesi seçim şansının artırılması bakımından akıllıca bir hareket oldu.” diyen Göğüş, “Yunanistan’ın da Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Ofisi için adayı vardı. Herhangi bir Avrupa Birliği ülkesi bu Türkiye-Yunan paketini veto etse o zaman Yunan’ı da veto etmiş olacaktı. Dolayısıyla bunlar iyi hamlelerdi.” ifadelerini kullandı.
Rusya-Ukrayna savaşı sonrası Avrupa güvenlik mimarîsinde önemli hale gelebilir
AGİT’nin Rusya-Ukrayna savaşının çözümlenmesi halinde Avrupa güvenlik mimarîsi için önemli olabileceğinin altını çizen Göğüş, şunları kaydetti:
“AGİT’in içinde bulunduğu durum çok parlak değil. Hiçbir müzakere yapılamıyor, toplantılar yapılamıyor ya da Rusya gelmiyor. Ama Rusya-Ukrayna savaşı bitip de Avrupa güvenlik mimarîsi için yeni bir çalışma gerekirse bunun yeri AGİT olur. Çünkü biliyorsunuz, AKKA vardı ve yürürlükten kalktı ancak konvansiyonel alanda bir silahsızlanma anlaşması olması gerek.”
Dışişleri kaynaklarından edinilen bilgiye göre de Büyükelçi Sinirlioğlu’nun Genel Sekreterliği süresince, Avrupa’da güvenlik mimarisinin temellerinin korunması başta olmak üzere, küresel barış ve istikrarı ilgilendiren birçok kritik konu gündemde olacak.
Rusya-Ukrayna savaşı nedeniyle Doğu ve Batı ülkelerinin AGİT'in yönetim kadrosu ve genel politikaları konusunda anlaşamadığı bir ortamda, deneyimli Türk bir diplomatın Genel Sekreterliğe atanmasının, beklenen barış görüşmelerinde AGİT'in rol üstlenmesi beklentisinden kaynaklandığı değerlendirmeleri yapılıyor.
Türkiye-Yunanistan normalleşme süreci
Dışişleri Bakanı Fidan, iki ülke arasındaki normalleşme süreci kapsamında son olarak 8 Kasım’da Yunanistan’ın başkenti Atina’ya gitti. Yunanistan Başbakanı Miçotakis, geçen mayıs ayının başında Türkiye'ye gelmiş ve Ankara'yı ziyaret etmişti. Cumhurbaşkanı Erdoğan da 2023'ün Aralık ayında 6 yıl aradan sonra ilk kez Atina'ya gitmişti.
Bakan Fidan, mevkidaşı Yerapetritis ile Atina’daki son ziyaretinde yaptığı ortak açıklamada, "Birbirimizi kritik konularda daha iyi anlamak için çaba gösteriyoruz. İçinde bulunduğumuz bölge, çok sayıda sorun barındırmakta. Bu zor coğrafyada Türkiye ve Yunanistan'ın karşılıklı güven içinde hareket edebilmesi gerekiyor.” demişti. Bakan Fidan, iki ülkenin Ege’de görüş ayrılıklarının olduğunu vurgulasa da “Gerginlik ve kriz yaratma potansiyeli olan tüm sorunları, karşılıklı saygı ve işbirliği temelinde ele almalıyız." diye konuşmuştu.
