Türkiye ve Rusya'nın girişimleriyle Astana'da düzenlenecek olan Suriye görüşmeleri 23 Ocak günü başlıyor. Görüşmelere hem Suriye hükümeti hem muhalefeti katılıyor.
Astana görüşmeleri, daha öncekilere siyasi muhalefetin katılmasına karşın bu kez doğrudan silahlı muhalif grupların davet edilmesi ve bu grupların da kabul etmesi nedeniyle ayrıca önem taşıyor.
Ancak taraflar masaya farklı gündemler oturmaya hazırlanıyor.
Suriye hükümeti, iç savaşı sona erdirecek kapsamlı bir çözümün üzerinde müzakere etmeyi isterken, muhalifler ise masadaki konuların ateşkese uyulması ve kuşatma altındaki bölgelere insani yardım götürülmesi olduğunu söylüyor.
Astana görüşmeleriyle ilgili beş önemli soru ve yanıtları:
Suriye'nin en önemli kentlerinden Halep'in tamamı, Aralık ayı içerisinde ordunun yönetimine geçti.
Halep'in alınması, iç savaşın başlangıcından bu yana Suriye hükümetinin Rusya'nın havadan ve İran ile Hizbullah'ın da karadan sağladığı güç desteğiyle birlikte savaş alanında elde ettiği en önemli kazanım olarak gösterilirken, muhaliflere ciddi bir darbe indirdi.
Halep'in hükümet tarafından geri alınması sürecinde kentinden doğusundan muhaliflerin çıkarılmasında kilit rol oynayan Türkiye ve Rusya, önce ülke genelinde ateşkes ilan edilmesini, ardından da tarafların müzakere masasına oturmasını sağlamaya odaklandı.
İki ülkenin girişimiyle, 2016'nın son günlerinde eski adı El Nusra olan Fetih el Şam Cephesi ve Irak Şam İslam Devleti'nin (IŞİD) hariç tutulduğu Suriye genelinde geçerli bir ateşkes ilan edildi.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in Aralık ortasında yaptıkları bir telefon görüşmesinde Suriye'de tarafları bir araya getirecek bir toplantının Kazakistan'ın başkenti Astana'da yapılması konusunda görüş birliği sağlandı.
Yapılan bir dizi hazırlık görüşmesinin ardından Astana'daki toplantının 23 Ocak'ta yapılmasına karar verildi.
Görüşmelerin yüz yüze mi, yoksa farklı odalarda aracıların mekik diplomasisi yöntemiyle mi yapılacağı ise henüz bilinmiyor.
Suriye ile ilgili görüşmeler şu ana kadar BM nezdinde başta Cenevre olmak üzere Avrupa kentlerinde yapıldı.
Cenevre sürecinin yeniden canlandırılmaya çalışıldığı bir dönemde, Türkiye ile Rusya'nın Astana'da Suriye hükümeti ile muhalefetini bir araya getirmesi, sahadaki değişen durumun da bir yansıması olarak görülüyor.
Son dönemde yaşanan gelişmeler arasında Türkiye ile Rusya'nın Kasım 2015'te yaşanan uçak krizinin ardından ilişkilerinin yeniden düzelmesi ve Suriye hükümetinin hem Rus ordusunun hem de İranlı Şii milisler ve Hizbullah gibi destekçilerinin elde ettiği askeri kazanımlar yer alıyor.
Ayrıca, görüşmelerin Astana'da yapılmasının ABD'nin Suriye iç savaşındaki etkinliğinin azalmasının ve Rusya'nın etkinliğinin artmasının bir sonucu olduğu yorumları da yapılıyor.
Halep'teki muhaberenin sona ermesinin ardından Suriye'deki bundan sonraki süreci görüşmek üzere Türkiye, İran ve Rusya arasında Moskova'da bir toplantı düzenlendi.
Bu toplantının ardından sekiz maddelik bir bildiri yayımlandı. Bildiride, görüşmelerin Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi'nin Aralık 2015'te kabul ettiği kararına göre yapılacağı belirtildi. Bu kararda, Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad'ın görevden ayrılmasıyla ilgili herhangi bir ifade yer almıyor.
Kararda ateşkes ilan edilmesinin ardından siyasi geçiş sürecinin başlaması ve 18 ay içerisinde de BM denetiminde seçimlere gidilmesi öngörülüyor.
Ancak, toplantıya gelmeye karar veren taraflardan gelen açıklamalar ise kendi gündemlerinin farklı olduğunu gösteriyor.
Esad, 9 Ocak'ta Suriye resmi haber ajansı Sana'ya yaptığı açıklamada, Astana görüşmelerinde "her şeyin masada" olduğunu söyledi. Esad, "Suriye'deki çatışmayı sona erdirmeyi ve ülkenin geleceğini tartışmayı müzakerelerden basediyorsak, her şey de masada olur" dedi.
Bununla birlikte, muhalifler ise iç savaşı bitirecek kapsamlı bir çözümü değil, ülke genelinde ilan edilen ateşkese yönelik ihlallerin görüşüleceğini söylüyor.
AFP'ye konuşan Suriye Ulusal Konseyi Sözcüsü Ahmed Ramadan ise, "Bizim için en önemli gündem maddeleri arasında ateşkesin güçlendirilmesi, zorla yer değiştirmelerin durdurulması ve herhangi bir sınırlama olmaksızın kuşatma altındaki bölgelere insani yardım gönderilmesi yer alıyor" dedi. Ramadan'a göre, muhalifler iç savaşı bitirecek siyasi çözümün İsviçre'de yapılacak görüşmelerde ele alınmasını istiyor.
Türkiye ise Astana görüşmelerini BM sürecinin tamamlayıcı bir unsuru olarak görüyor ve esas görüşmelerin BM Suriye Özel Temsilcisi Staffan de Mistura önderliğinde Cenevre'de yapılması gerektiğini savunuyor.
Taraflar, kısa bir süre önce Astana görüşmelerinde kendilerini temsil edecek heyetlerin ayrıntılarını açıkladı.
Hükümetin gönderdiği heyete, Suriye'nin BM Büyükelçisi Başar el Caferi başkanlık ediyor.
Muhaliflerin baş müzakerecisinin ise yine İslam Ordusu'nun önemli isimlerinden Muhammed Alluş olacağı açıklandı.
Her iki isim de birbirlerini yakından tanıyor. Caferi ve Alluş, BM nezdinde en son Nisan 2016'da yapılan görüşmelerde de iki karşıt tarafı temsil ediyordu.
Bu ikilinin toplantılarda zaman zaman sert tartışmalara girdiği ve Caferi'nin birkaç kez Alluş'a "terörist" dediği belirtiliyor.
Alluş, BM nezdindeki görüşmelere katıldığında Suriyeli muhaliflerin oluşturduğu Müzakere Yüksek Komitesi'nin (MYK) başmüzakerecisiydi ve görüşmelerin sonuçsuz kalmasının ardından görevinden istifa etmişti.
Suriyeli muhalif gruplar, önce Astana görüşmeleri için yapılan hazırlıkları durdurmuş ancak daha sonra toplantılara katılma ve heyete Alluş'un başkanlık etmesine karar vermişti.
Suriye hükümeti ile muhalefetinin önemli bir kısmının katıldığı görüşmeleri organize eden Türkiye ve Rusya da masada yer alacak. Ayrıca İran'ın da görüşmelere katılması planlanıyor.
Türkiye ve Rusya, ABD'nin de Astana'ya davet edileceğini söyledi. ABD'nin ne yanıt vereceği henüz bilinmiyor.
Rusya, Washington'daki yeni yönetimin görüşmelere katılmasını "umduğunu" açıklarken, İran ise ABD'nin katılımına karşı olduğunu ilan etti.
Türkiye ve Rusya'nın BM'yi de davet etmeleri bekleniyor. BM Temsilcisi de Mistura da "Astana da dahil, siyasi çözüme yönelik tüm çabaları memnuniyetle karşıladıklarını" ve görüşmeye katılacaklarını söyledi.
Ancak Mistura, Astana'ya kendisini temsilen yardımcısı Ramzy Ezzeldin Ramzy'yi gönderiyor.
Suriye'deki Kürt gruplar ise Astana görüşmelerinde yer almıyor. Türkiye, Kürt Savunma Birlikleri'nin (YPG) terör örgütü olduğu gerekçesiyle görüşmelere davet edilmeyeceğini açıkladı.
