T24 / ANKARA
Anayasa Mahkemesi (AYM), Medeni Kanun’da, “kadının evlilikten sonra bekarlık soy ismini ancak eşinin soyadının önünde kullanabilmesine" imkan veren hükmünü “eşitliğe aykırı olduğu" gerekçesiyle iptal etti. AYM’nin bu kararı uyarınca kadınların evlilik öncesindeki soy isimlerini tek başına kullanabilmeleri için dava açmasına gerek kalmayacak. İptal kararı, 9 ay sonra yürürlüğe girecek.
Aile Mahkemesi’nden “eşitliğe aykırı" başvurusu
Resmi Gazete’de yayımlanan AYM kararına göre, İstanbul 8. Aile Mahkemesi, bir kadının evlilik sonrası yalnızca kendi soyadını kullanabilmek için açtığı davada, Türk Medeni Kanunu’nun “kadının evlenmeden önceki soyadını, ancak eşinin soy isminin önünde kullanabilmesini" düzenleyen hükmün eşitliğe aykırı olduğu gerekçesiyle iptalini talep etti. Mahkeme, iptal talebinin gerekçesinde, erkeğin doğumla kazandığı soyadını ömrü boyunca kullanması mümkünken, aynı hakkın kadına tanınmamasının eşitlik ilkesine aykırı olduğu belirtildi.
“Cinsiyet temelinde farklı muamele"
Başvuruyu değerlendiren Yüksek Mahkeme de Medeni Kanun'un 187. maddesinde bulunan düzenlemeye ilişkin hükmü iptal etti. AYM kararında, Anayasa’ya göre kadın ve erkeğin eşit haklara sahip olduğu, ailenin de “eşler arasında eşitliğe dayandığı" ifade edilerek, “Erkek, evlenmeden önceki soyadını evlendikten sonra da tek başına kullanabildiği halde, kuralla kadının evlenmeden önceki soyadını evlendikten sonra ancak kocasının soyadının önünde kullanabileceği öngörüldüğünden karşılaştırmaya müsait şekilde benzer durumda olan eşler arasında cinsiyet temelinde farklı muamelenin yapıldığı açıktır" denildi.
Dava açmadan da kullanabilmeli
Daha önce Yargıtay’ın da benzer içtihat kararları verdiği, buna karşın içtihatların kanun önünde eşitlik ilkesinin hayata geçebilmesi için tek başına yeterli olmadığı belirtilen kararda, devletin kadın kadın-erkek eşitliğinin hayata geçirilmesini sağlamakla yükümlü olduğuna dikkat çekildi. Kararda, kadının bekarlık soy ismini yargı yoluna başvurarak kullanabildiği anımsatılarak, şöyle denildi:
“Eşitlik ilkesinde esas olan kadının yargı yoluna başvurmaksızın erkek ile eşit haklardan yararlanabilmesidir. AİHM, AYM ve Yargıtay kararları kadının evlenmeden önceki soyadını evlendikten sonra tek başına kullanabilmesine sınırlı bir imkan tanımıştır. Tüm gelişmelere rağmen varlığı korunan ve idare makamlarınca uygulanmaya devam edilen kural nedeniyle kadının herhangi bir külfete katlanmak zorunda kalmaksızın evlenmeden önceki soyadını tek başına kullanabilmesi mümkün olmamıştır."
“Nüfus kayıtlarının düzeni farklı muameleye gerekçe olamaz"
Nüfus kayıtlarındaki karışıklığın önlenmesi ve soy bağının sağlıklı bir şekilde tespit edilmesinde kamu yararı bulunduğu, ancak bireylerin kimlik numaralarının bulunması ve nüfus hizmetlerinin bilişim teknolojilerinden faydalanılarak sunulduğuna dikkat çekilen Yüksek Mahkeme’nin kararında, “Kamu yararının sağlanmasının yegane yolunun kadının evlendikten sonra kendi soyadını, ancak eşinin soyadının önünde kullanması olduğu söylenemez. Nüfus kayıtlarının düzeninin sağlanması amacının farklı muamelenin makul nedeni olarak kabul edilmesi mümkün değildir" denildi.
“Ortak soy isim de bir seçenek"
Kararda, “kadının evlendikten sonra kocasının soyadını almasının ailenin ortak bir soyadına sahip olmasını mümkün kılan tek seçenek olmadığına" da dikkat çekilerek, “Bu bağlamda eşlere içlerinden birinin soyadını veya bunun dışında bir adı ortak soyadı olarak belirleme imkanının tanınması ya da ortak soyadının eşlerin evlenmeden önceki soyadlarının birleşiminden oluşacağının öngörülmesi de mümkündür" ifadelerine yer verildi.
"Makul bir temeli yok"
Kararda şöyle denildi:
“Ortak soyadının aile bağlarını korumanın zorunlu unsuru olduğunun, bu manada eşlerin ortak soyadı taşımamaları halinde aile bağlarının hiçbir şekilde korunamayacağının söylenmesi de zordur. Evlenmeden önceki soyadının, evlendikten sonra da tek başına kullanılması bağlamında kadın ve erkek arasında kuralla öngörülen farklı muamelenin nesnel ve makul bir temele dayanmaması sebebiyle eşitlik ilkesini ihlal ettiği sonucuna ulaşılmıştır"
AYM’nin bu kararı, 9 ay sonra yürürlüğe girecek. Bu karar uyarınca kadınların evlendikten sonra yalnızca bekarlık soyadlarını kullanabilmeleri için dava açmalarına gerek kalmayacak.
