Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, CHP Niğde Milletvekili Ömer Fethi Gürer'in plastik atık ithalatıyla ilgili sorularını yanıtladı. Bakan Kurum, çevreyi kirlettiği tespit edilen işletmeler veya kişiler hakkında 913 milyon TL ceza kesildiğini ve 227 tesiste durdurma işlemi yapıldığını açıkladı.
CHP Niğde Milletvekili Ömer Fethi Gürer, Türkiye'nin plastik atık ithalatına ilişkin Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum'un yanıtlaması istemiyle soru önergesi verdi. CHP'li Gürer, Bakan Murat Kurum'a, şu soruları yöneltti:
"Çin'in 2018'de plastik atık ithalatını yasaklamasının ardından, Türkiye'nin bu atıkların en büyük alıcılarından biri haline gelmesi nasıl bir çevre politikasıyla örtüşmektedir? İthal edilen plastik atıkların geri dönüşüm süreçleri uluslararası standartlara uygun mudur? Geri dönüşüm oranları ve bu süreçlerde ortaya çıkan atık miktarları nasıl izlenmektedir? Türkiye'de ithal edilen atıkların depolama ve işleme süreçlerinde denetimler yeterince etkili mi? Kaçak depolama veya düzensiz bertaraf edilen atıklarla ilgili tespit edilen ihlallerin sayısı nedir? Türkiye'nin atık ithalatını sınırlandırmak veya tamamen durdurmak için Avrupa Birliği'yle yaptığı anlaşma veya görüşmeler var mıdır? Eğer yoksa bu yönde bir politika değişikliği planlanmakta mıdır? Atık ithalatının çevresel etkilerinin azaltılması için hangi adımlar atılmaktadır? Türkiye'ye gönderilen atıkların düzenli olarak kontrol edildiği ve uluslararası denetimlere tabi tutulduğu söylenebilir mi? Türkiye'nin kendi plastik atıklarını yönetim ve geri dönüşümde yaşadığı zorluklar göz önünde bulundurulduğunda, ek ithalatın ülkenin çevresel sürdürülebilirliği üzerindeki etkisi nasıl değerlendirilmektedir? "
"Geri kazanımı mümkün olmayan atıkların ve çöplerin ithalatı ile bertaraf amaçlı atıkların ithalatı yasak"
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, Gürer'in sorularına verdiği yanıtta, şunları kaydetti:
"Çevre Kanunu gereğince ekonomik değere haiz bazı tehlikesiz atıkların ithalatına izin verilmekte olup, tehlikeli atıkların, geri kazanımı mümkün olmayan atıkların ve çöplerin ithalatı ile bertaraf amaçlı atıkların ithalatı yasaktır. Ülkemizde tehlikesiz atık ithalat işlemleri, Ticaret Bakanlığı tarafından her yıl yayımlanan 'Çevrenin Korunması Yönünden Kontrol Altında Tutulan Atıkların İthalat Denetimi Tebliği' ve Bakanlığımız tarafından düzenlenen 'Atık İthalatı Uygulama Genelgesi' kapsamında gerçekleştirilmektedir. Mezkur mevzuat kapsamında atık plastik haricinde geri dönüştürülmek üzere metal hurda, atık kağıt, atık cam, tekstil atıkları vb. gibi atık çeşitleri de ithal edilip ekonomik değere haiz ürünler elde edilmektedir.
"Uygunluk denetimi yapılıyor"
Türkiye gümrük bölgesine girecek atıkların ithalatı sınır gümrük idaresinin bulunduğu Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlükleri'nden uygunluk belgesi alınması koşuluyla, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'ndan Geçici Faaliyet Belgesi veya Çevre İzin ve Lisans Belgesi alan geri kazanım tesislerine sahip sanayiciler tarafından yapılmaktadır. İthalatı yapılmak istenen atıkların gümrük işlemleri başlamadan önce, sınır gümrüğünden bulunan Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlükleri'mizin uzman personellerince atığın uygunluk denetimi yapılmaktadır. Uygun bulunmayan atıkların ithalatına izin verilmeyerek mahrece iade işlemleri başlatılmaktadır. Aynı zamanda Bakanlığımız ve Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlükleri'mizin rutin denetimleri ile geri dönüşüm tesisleri denetlenmektedir. Söz konusu tehlikesiz atıkların ithalatı, 20 ildeki Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü'müzce fiziki denetimler ve belge kontrolü yapılmak suretiyle radyasyon panellerinin olduğu 31 adet ihtisas (sınır) gümrüğünde gerçekleştirilebilmektedir."
"Mobil atık taşıma sistemiyle takip ediliyor"
Atık ithalatının yurtiçi toplama faaliyetlerini olumsuz yönde etkilememesi amacıyla 2020 yılı itibarıyla atık ithalatında kota uygulamasına geçildiğini belirten Kurum, "Atık geri kazanım tesislerinin kapasiteleri üzerinden verilen ithalat izin kotası kapsamında, tesislerin üretim kapasitelerinin en fazla yüzde 50’si kadar atık ithalatı yapmalarına izin verilmektedir " bilgisini verdi.
Kurum, aynı zamanda yapılan mevzuat düzenlemeleri ile 2021 yılı başında karışık türde plastiklerin ithalatı yasaklandığını da belirterek, şöyle devam etti:
"Bununla birlikte; plastik atık gruplarının ithalatını yapacak tesislere ek kriterler getirilmiş olup, plastik atık ithalatı yapan geri kazanım tesislerine çevre kirliliğinin önlenmesi amacıyla mali teminat zorunluluğu, ilave belgelendirme kriterleri ve tesis kriterleri getirilmiş, ithal edilecek atıkların gümrükten tesise varıncaya kadarki süreç mobil atık taşıma sistemi (MoTAT) ile takip edilmeye başlanmıştır. Ayrıca, ithal edilecek plastik atıklardaki kontaminasyon yüzde 1 ile sınırlandırılmıştır. Plastik atık ithalatı geri dönüşüm amaçlı yapılmakta olup, yakma ve bertaraf amaçlı plastik atık ithalatı yasaktır. Geri dönüşüm tesislerinin proses verimleri bakiye atık yönetim planları ve gerçekleşme raporları ile takip edilmektedir. Geri dönüşüm prosesinden çıkan bakiye atıklar geri kazanım amaçlı başka bir geri dönüşüm tesisine veya bertaraf için lisanslı tesislere gönderilmektedir. Sadece ithal edilen atıklar değil iç piyasada toplanan atıkların da doğaya terk edilmesi ve çevreye zarar verecek şekilde yakılması yasaktır. Ülkemizde faaliyet gösteren geri dönüşüm tesislerini Bakanlığımız çevre izinleri portalı olan Entegre Çevre Bilgi Sistemi'nde yer alan Çevre İzin ve Lisans (e-izin) sitemindeki sorgulama yapılabilmektedir.
2872 sayılı Çevre Kanunu ve bu kanuna istinaden çıkarılan mer'i mevzuat hükümleri uyarınca, gerek geri kazanım yapılması amacıyla verilen ithalat izni kapsamında ülkeye girişine izin verilen atıkların gerekse de ülke içindeki diğer atıkların toplanması, taşınması ve geri kazanımı ile prosesin kaçınılmaz sonucu olarak ortaya çıkan bakiye atıkların işlenmesine kadar olan tüm atık yönetimine ilişkin süreçte; söz konusu atık işleme tesisleri, atıkların Türkiye gümrük bölgesine gireceği ihtisas (sınır) gümrük kontrol noktalarında incelemeler başta olmak üzere Bakanlığımız ve 81 İl Müdürlüğü'müzde görevli denetim elemanları tarafından ani, şikayet veya planlı denetim programları kapsamında sürekli denetlenmekte ve izlenmektedir."
"İthalata uygun olmadığı tespit edilen atıklar ilgili ülkeye geri gönderiliyor"
Bakan Kurum, yapılan kontrol ve incelemeler neticesinde, ithalatı uygun bulunmayan atıklara onay verilmediğini, kota aşımı yaptığı, mevzuata aykırı şekilde geri kazanım faaliyeti gerçekleştirdiği veya uygunsuz olarak atık döktüğü tespit edilen tüm gerçek veya tüzel kişiliği haiz tesislere ve şahıslara Çevre Kanunu'nun ilgili maddeleri gereğince idari yaptırımlar uygulandığını kaydetti.
Kurum, Geçici Faaliyet Belgesi / Çevre İzin ve Lisans Belgesi ve bu belgeye esas olarak ithalat yapmasına izin verilen Atık İthalatçısı Kayıt Belgesi iptali yapılarak faaliyetten men kararı verildiğini ve ithalata uygun olmadığı tespit edilen atıklara ilişkin 'Mahrece İade Kararı' alınarak ilgili ülkeye geri gönderilmesinin sağlandığını anlattı.
913 milyon TL ceza kesildi
Bakan Kurum, çevreyi kirlettiği tespit edilen işletmeler/kişiler hakkında Türk Ceza Kanunu'nun ilgili hükümleri uyarınca Cumhuriyet Savcılıklarına suç duyurusunda bulunulduğunu vurgulayarak, şu bilgileri verdi:
"Ayrıca 2872 sayılı Çevre Kanunu'nun 3üncü maddesinin (g) bendinde yer alan ‘Kirleten Öder' prensibi çerçevesinde, kirliliğe sebebiyet verenler tarafından atıkların kaldırılarak Bakanlığımızca lisanslandırılmış tesislerde mevzuata uygun olarak işlenmesi ve atık dökülen bölgenin temizlettirilerek doğal haline getirilmesi sağlanmaktadır. Bu kapsamda 01.01.2021 tarihinden günümüze dek Türkiye genelinde 'Atık Bertaraf ve Geri Dönüşüm Tesisleri'ne yönelik 29.126 denetim yapılmış, bin 898 adet idari yaptırımda 913.294.128,02 TL para cezası uygulanmış ve 227 tesiste durdurma işlemi yapılmıştır"
"Önemli olan, kirletilmeden önlemek. Çünkü kirlendikten sonra zarar ödese ne olur, ödemese ne olur?"
CHP'li Ömer Fethi Gürer, dünyanın farklı nedenlerle sürekli kirletildiğine ve yaşam alanlarının daraltıldığına işaret ederek, ithal atıkların sıkı denetiminin sağlanması gerektiğini belirterek, şunları kaydetti:
"Bakan ‘Kirleten öder’ diyor. Önemli olan, kirletilmeden önlemek. Çünkü kirlendikten sonra zarar ödese ne olur, ödemese ne olur? Suyun, havanın, çevrenin kirletilmesiyle yaşamın geleceği yok ediliyor; bunu unutmamamız lazım. Dünya bugünden ibaret değil; gelecek nesillerin yaşam hakkını çalan uygulamalardan uzak durmalıyız. Meralar ve tarım alanları her geçen gün yok ediliyor, çevresel atıklarla doğa kirletiliyor. Farklı ülkelerden ithal edilen atıkların işlenerek ekonomik bir değer bulması mümkün olsa da bu atıkların farklı zararlarının varlığı göz ardı edilmemelidir. Bu konuda kurallara uymayıp ceza alanların varlığı dahi sorunun farklı bir boyutudur. Atıkların bazıları yıllarca yok olmayıp yarattığı kirlilik dönüşümle olumlu kılınsa da bu anlamda titiz ve denetlenebilir bir takibin sürekliliği önemlidir." (ANKA)
