Gökçer Tahincioğlu
TBMM’ye, AKP’li milletvekillerinin imzasıyla getirilen “Kitle İmha Silahlarının Yayılmasının Önlenmesi Hakkında Kanun” teklifinden, İçişleri Bakanı’na, sivil toplum kuruluşlarının (STK) yönetimine kayyım atama yetkisi veren düzenleme çıktı. Teklif yasalaşırsa, İçişleri Bakanı ve valilikler, STK’lerin yönetiminde bulunan ve hakkında terör soruşturması açılan isimleri görevden alabilecek, derneğin faaliyetini geçici olarak durdurabilecek ve gerekli görürse yönetimlerine kayyım atayabilecek.
Buna göre, insan hakları alanında çalışan derneklerden, medya alanında çalışan derneklere kadar tüm derneklerin faaliyetleri, OHAL döneminde KHK’lerle yapıldığı gibi “geçici süreyle de olsa” sınırlandırılabilecek. Dernek yöneticileri hakkında yaptıkları bir basın açıklaması ya da basın toplantısı nedeniyle soruşturma açılırsa, yönetimin yerine kayyım atanabilecek. Bu durumda hak alanında çalışan derneklerden, medya alanında çalışan derneklere kadar tüm STK’ler için kayyım tarafından yönetilmesi yolu açılmış olacak.
TBMM’ye sevk edilen teklifte, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK) kararlarında yer alan kişi ve kuruluşların faaliyetlerinin nasıl engelleneceği, malvarlıklarının nasıl dondurulacağı düzenlendi. Teklife göre, BMGK kararlarında yer alan kişi veya kuruluşlar için ya da bunların yararına fon toplanması veya sağlanması, Türkiye’de iş ortaklığına veya başkaca iş ilişkilerine girmeleri, bu kararlarda yasaklanan nükleer, balistik füze programları veya diğer faaliyetlerle ilgili olarak fon toplanması veya sağlanması engellenecek. Bu kişi ve kurumların Türkiye’de temsilcilik açması, her türlü faaliyette bulunması yasaklanacak. mevcut olanlar sonlandırılacak.
Cumhurbaşkanı malvarlığını donduracak
Bu kişi ve kuruluşların Türkiye’deki malvarlıklarının dondurulması veya bu kararların kaldırılması kararları Cumhurbaşkanının, Resmi Gazete’de yayımlanan kararıyla gecikmeksizin uygulanacak.
Bu kapsamda Denetim ve İşbirliği Komisyonu kurulacak. Komisyon, BMGK kararlarının uygulanmasını denetleyecek. Gerekirse, yasak işlem ve faaliyetlerin gerçekleştirildiği konusunda kişi ve kuruluşlar hakkında BMGK listelerine eklenmeleri ya da listelerden çıkartılmaları için Cumhurbaşkanına öneride bulunabilecek.
Teklifte, bu yasaklana uymayanlar veya kararları uygulamayanlarla ilgili olarak uygulanacak hapis cezaları da düzenlendi.
Kayyım düzenlemesi çıktı
Tekliften, sürpriz biçimde, Türkiye’deki tüm STK’leri ve Türkiye’de şubesi bulunan STK’leri yakından ilgilendiren, çok tartışılacak düzenlemeler de çıktı.
Buna göre, derneklerin yardım faaliyetleri İçişleri Bakanlığı veya valilikler tarafından sıkı denetlenecek. İnternet yoluyla yapılan yardım toplama faaliyetlerinde yasaya aykırılık bulunması halinde, bu içerikler engellenecek. İçerik engellemeyen yer sağlayıcıya yaptırım uygulanacak. Bakanlık ve valilikler bu konuda sulh ceza hakimliğinden karar almak zorunda olacak.
İnternet ortamında izinsiz yardım toplayanlara 200 bin liraya kadar para cezası verilebilecek. Denetmenler, yardım toplama faaliyetleri ile ilgili olarak, bankalardan her türlü bilgiyi alabilecek.
Yabancılar da kapsam içinde
Merkezi yurtdışında bulunan, Türkiye’de şube açan vakıf ve dernekler de denetim kapsamı içinde olacak.
Affa uğrasalar da görevi bırakacaklar
Teklife göre, Dernekler Kanunu’na eklenen hükümle, zamanaşımı ve benzeri nedenlerle “süreler geçmiş” veya affa uğramış olsalar bile Terörizmin Finansmanının Önlenmesi Hakkında Kanun kapsamında yer alan terör suçlarından mahkum olanlar derneklerin genel kurul dışındaki organlarında görev alamayacak. Dernek organlarına seçilmişlerse görevleri kanunla sona ermiş sayılacak. İçişleri bakanlığı, bu konuda denetmenlere ek olarak bilirkişi görevlendirebilecek.
Tüm dernek ve vakıflar, yurtdışına yaptıkları ve yurtdışından aldıkları yardım ve ödemelerle ilgili İçişleri Bakanlığı’nı bilgilendirecek. 7 bin lirayı aşan her türlü gelir, tahsilat, gider ve ödemelerini bankalar aracılığıyla yapmayana idari para cezası verilecek.
Soruşturma açılanın yerine kayyım
Dernek faaliyetleri kapsamında hakkında terör soruşturması açılanlar, İçişleri Bakanı tarafından geçici bir tedbir olarak görevden uzaklaştırılabilecek.
Tedbirin yeterli olmaması veya gecikmesinde sakınca bulunulan hallerde İçişleri Bakanı, derneğin faaliyetinden geçici olarak alıkoyabilecek. Mahkeme, bu kararı 48 saat içinde denetleyecek.
Bakanlık, görevden uzaklaştırdığı kişilerin yerine Dernekler Kanunu hükümlerine göre kayyım da atayabilecek. Böylece belediyelerde olduğu gibi derneklerde de kayyım dönemi başlayacak.
