Eva Ontiveros
BBC Dünya Servisi
İngiltere'nin Avrupa Birliği'nden (AB) ayrılması (Brexit) süreciyle ilgili olarak aylar süren pazarlıkların ardından taraflar geçen hafta taslak bir metin üzerinde anlaştı.
İngiltere Başbakanı Theresa May, kabinesinin taslak anlaşmaya destek verdiğini açıkladı. Ancak May'in bu açıklamasından sonra iki bakan ve bazı bakan yardımcıları istifa etti. İstifa edenler arasında Brexit Bakanı Dominic Raab da vardı.
Şimdi May'in lideri olduğu Muhafazakar Parti'de, Başbakan hakkında güvensizlik oylaması yapılması için imza toplanıyor.
İşte bu karışık Brexit sürecinde bilinenler ve henüz bilinmeyenler...
Başbakan May, Brexit öncesi görevden alınabilir mi?
İngiltere Başbakan Theresa May, zorlu Brexit müzakerelerinin sonunda bir soluk almayı düşünüyorduysa ona yazık oldu.
Brexit Bakanı Domonic Raab'ın istifa gerekçesi, "Brexit anlaşmasındaki ölümcül hatalar"dı.
Raab'dan sonra Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Esther McVey de görevi bıraktı. İstifa zinciri bazı bakan yardımcılarıyla sürdü.
Başbakan May, istifalar sonrası Avam Kamarası'nda neredeyse 3 saat süren zor sorulara maruz kaldı.
Bu da yetmezmiş gibi, sorular bittiğinde kendi partisi tarafından güvensizlik oyuyla devrilme potansiyeli ortaya çıktı. Parti içindeki isyanın başını Brexit yanlısı milletvekillerinden Jacob Rees-Mogg çekiyor.
Henüz Muhafazakar Parti milletvekilleri arasında gerekli 48 imza toplanmış değil ancak toplanır ve oylamada 315 milletvekilinden 158'i güvensizlik önergesine destek verirse, May görevi bırakmak zorunda kalacak ve Muhafazakar Parti liderliğine aday olamayacak.
Brexit süreci nasıl işleyecek?
İngiltere, 29 Mart 2019 günü yerel saatle 23:00'de, Türkiye saatiyle ise 30 Mart 2019 Cumartesi günü 02:00'de AB'den ayrılacak.
Londra ve Brüksel arasındaki anlaşmanın, İngiltere ve Avrupa Parlamentoları tarafından onaylanması gerekiyor.
İngiltere Parlamentosu'nun onayı mevcut koşullar altında pek de olası gözükmüyor.
Parlamentoların onayı halinde anlaşma diğer 27 AB üyesinin onayına da sunulacak.
Taslakta neler var?
- 29 Mart'tan başlayacak 21 aylık bir geçiş dönemi
- İngiltere'deki AB vatandaşları ve AB'deki İngiliz vatandaşlarının bulundukları ülkede çalışma veya eğitim hakları sürecek. Aileleri de kendilerine katılabilecek.
- İngiltere AB'ye, "adil bir finansal anlaşma" diye nitelendirilen 39 milyar sterlinlik "boşanma ücreti" ödeyecek.
- Parma jambonu, feta peyniri, şampanya ve Galler kuzusu gibi 3 bin coğrafi işaret karşılıklı olarak korunacak.
Taslakta neler yok?
Her şey planlandığı gibi giderse bu süreçte bir ticaret anlaşması imzalanacak.
Ancak anlaşma taslakta yer almıyor.
585 sayfalık bir anlaşma taslağında olmayan bir diğer şey de 5 sayfalık siyasi bildiri. İki taraftan yetkililerin hazırladığı bu bildiri Brexit sonrasında İngiltere- AB ilişkilerinin nasıl olacağını anlatan geniş ve bağlayıcı olmayan bir metin.
Aralık 2020'den önce yeni bir ticaret anlaşmasının imzalanması umuluyor.
Taraflar arasındaki en önemli sorun ne?
İrlanda adası Birleşik Krallık'ın parçası olan Kuzey İrlanda ile Avrupa Birliği'nin parçası olan İrlanda Cumhuriyeti arasında bölünmüş durumda.
Şu anda adanın iki tarafında da emeğin ve malların serbest dolaşımı mevcut. Fakat bu Brexit sonrasında değişecek. Ayrılık sonrası bu sınırın nasıl bir sınırı olacağı konusu iki taraf arasında büyük bir sorun.
Bazı analistlere göre bu, 1998'deki barış anlaşmasına kadar şiddetli çatışmalar yaşayan Kuzey İrlanda'daki barış sürecine zarar verebilir ve hatta Birleşik Krallık'ı parçalayabilir.
İngiltere ve İrlanda Cumhuriyeti, araç kontrollerinin yapıldığı ve sınır görevlilerinin başında durduğu türden bir sınır istemediklerini söylüyor.
Anlaşma taslağı, fiziki bir sınırın önüne geçebilmek için "backstop" denen bir acil durum mekanizması öngörüyor.
Bu mekanizma ile göre gelecekte Avrupa Birliği ve İngiltere arasındaki serbest ticaret anlaşmaları nasıl sonuçlanırsa sonuçlansın adada fiziki bir sınır olmaması garanti edilecek.
Bu durum Kuzey İrlanda'nın gıda üretimi ve ürün standartları gibi bazı konularda AB kurallarına uymaya devam etmesi anlamına geliyor.
Fakat bunu eleştirenler bu yöntemin iki sonucu olabileceğine dikkat çekiyor: Ya İngiltere gümrüklerinin tamamını kontrol edemez bir halde olacak ya da Kuzey İrlanda de facto olarak İrlanda Cumhuriyeti'nin bir parçası haline gelecek.
Dahası, Kuzey İrlanda'ya bazı özel düzenlemeler içeren bu anlaşma İskoçya'nın bağımsızlık talebini de tetikleyebilir.
Şimdi ne olacak?
Brexit sürecinin gidişatı İngiltere'de çok az sayıda milletvekilini tatmin ediyor ve her gün daha fazla Muhafazakar milletvekili kamuoyuna, May'in liderliğine güvenlerinin kalmadığını açıklıyor.
Fakat Theresa May hâlâ İngiltere Başbakanı ve en azından Brexit'i gerçekleştirene dek bu göreve devam etmekte kararlı olduğunu söylüyor.
Pazar günkü AB Zirvesi'nde Brexit anlaşması ile İngiltere ile gelecekteki ilişkilere dair politik bildirgenin imzalanması bekleniyor.
O tarihten sonra Theresa May'in milletvekillerini ikna etmesi gerekiyor.
İngiltere Parlamentosu'nda Brexit oylaması 7 Aralık'ta yapılabilir.
