Yazan: Ayşe Sayın, Burak Abatay
Türkiye İşçi Partisi (TİP) Hatay Milletvekili Can Atalay’ın milletvekilliğinin düşürülmesinin ardından, CHP İstanbul Milletvekili Enis Berberoğlu ve DEM Parti Kocaeli Milletvekili Ömer Faruk Gergerlioğlu formülüyle milletvekilliğine dönüp dönemeyeceği tartışılıyor.
Milletvekilliğinin düşürülmesinin ardından Atalay’ın avukatları bir kez daha Anayasa Mahkemesi’ne (AYM) başvurmaya hazırlanıyor.
BBC Türkçe’ye konuşan TİP Parti Meclisi Üyesi ve avukat Özgür Urfa, Atalay’ın milletvekillliğinin düşürülmesine karşı Çarşamba ya da Perşembe günü AYM'ye başvuracaklarını söyledi.
Urfa, yaşanan sürecin yargı darbesi olarak başladığını ancak bugün mecliste kararın okunmasıyla birlikte siyasi bir darbeye dönüştüğünü savundu ve “Karar okunarak Meclis bu hukuksuzluğa ve suça ortak edildi” dedi.
Atalay’ı yargılayan ilk derece mahkemesi olan 13. Ağır Ceza Mahkemesi, AYM’nin iki kez verdiği hak ihlali kararı doğrultusunda yeniden yargılama yapmak yerine, dosyayı Atalay hakkındaki 18 yıllık hapis cezasını onayan Yargıtay 3. Ceza Dairesi’ne göndermişti.
Daire, AYM’nin iki kararına uymayınca, “yargı krizi” olarak ifade edilen süreç yaşandı.
Yargıtay 3. Ceza Dairesi’nin 3 Ocak’ta, “AYM 'nin hak ihlali kararının hukuki değeri yok” gerekçesiyle ikinci kez uymama kararı alması üzerine Atalay’ın avukatları üçüncü kez AYM’ye başvurmuştu.
TBMM Genel Kurulu’nda, hakkındaki kesinleşmiş mahkumiyet kararı okunarak, milletvekilliği sona eren Atalay’ın avukatları bu kez, “seçilme hakkının ihlal edildiği” gerekçesiyle bir kez daha AYM’ye başvurmaya hazırlanıyor.
Berberoğlu ve Gergerlioğlu süreçleri nasıl işledi?
Daha önce TBMM’de CHP İstanbul Milletvekili Enis Berberoğlu ve DEM Parti Kocaeli Milletvekili olan Ömer Faruk Gergerlioğlu’nun milletvekilliği haklarındaki kesinleşmiş mahkumiyet kararları TBMM Genel Kurulu’nda okunarak düşürülmüştü.
TBMM Başkanlığı, AYM’ye yapılan hak ihlali kararının sonucunu beklemeden 4 Haziran 2020’de Berberoğlu kararını Meclis’te okuttu ve üyeliği sona erdi.
Ancak AYM, Berberoğlu’nun seçilme hakkının ihlal edildiğine hükmetti.
Berberoğlu ile ilgili AYM’nin ilk verdiği ihlal kararına direnen ilk derece mahkemesi olan İstanbul 14. Ağır Ceza Mahkemesi, ikinci hak ihlali kararının ardından, “yeniden yargılamanın kabulü, infazın durdurulması, hükümlülüğün sona erdirilmesi” yönünde karar verdi.
Kararın bir örneği TBMM’ye gönderildi.
Yerel mahkemenin kararı doğrultusunda Berberoğlu, kararın 11 Şubat 2021’de Genel Kurul’da okunmasıyla, seçilme hakkı iade edilen ilk milletvekili oldu.
Hakkında karar verildiği dönemde HDP Kocaeli Milletvekili Ömer Faruk Gergerlioğlu’nun milletvekilliğine iade süreci ise daha kısa sürede gerçekleşti.
Kocaeli 2. Ağır Ceza Mahkemesi’nin verdiği 2 yıl 6 aylık hapis cezası Yargıtay tarafından onanınca milletvekilliği düşürülen Gergerlioğlu, “seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkı ile ifade özgürlüğünün ihlal edildiği” gerekçesiyle AYM’ye başvurdu.
Başvuruyu yerinde bulan AYM, “mahkumiyet hükmünün infazının durdurulması, yeniden yapılacak yargılamada durma kararı verilmesi” yönünde karar verdi.
Kocaeli 2. Ağır Ceza Mahkemesi’nin AYM kararına uyması üzerine Gergerlioğlu 4 ay sonra yeniden Meclis’e döndü.
Siyasi kulislerde, Atalay’ın milletvekilliğinin düşürülmesinden sonra, yeni bir süreç başlayacağı ve yeni bir AYM kararıyla Berberoğlu ve Gergerlioğlu formülüyle tahliye edilip, parlamentoya dönüp dönemeyeceği tartışılıyor.
Aralarında AKP Genel Başkan Yardımcısı Hayati Yazıcı, Grup Başkanvekili ve eski Adalet Bakanı Abdülhamit Gül’ün de bulunduğu bazı parti kurmayları Yargıtay, 3. Ceza Dairesi’nin AYM’nin hak ihlalini tanımayarak üyeleri hakkında suç duyurusunda bulunmasını sosyal medya hesaplarından üstü kapalı eleştirmişti.
Yargı krizinin çözümü konusunda AKP içinde bazı yöneticiler farklı formülleri dile getiriyorlar.
İktidar partili bazı hukukçular milletvekilliğinin düşürülmesinden sonra, “seçilme hakkının ihlal edildiği” gerekçesiyle bir kez daha AYM’ye başvurması ve mahkemenin de yeniden hak ihlali kararı vermesi halinde, nihai karar olacağı için bu kararın TBMM Genel Kurulu’nda okunmasıyla Atalay’ın vekilliğe dönebileceğini savunuyor.
Muhalefet inandırıcı bulmuyor: Karar siyasi
Muhalefet partili milletvekilleri ise AKP’nin “yargı krizinin çözümü” için Atalay’ın dönüş formülünün işleyeceğine inanmıyor.
Atalay hakkındaki kararın “siyasi bir karar” olduğunu savunan CHP’nin bazı hukukçu milletvekilleri Berberoğlu ve Gergerlioğlu hakkındaki hak ihlali kararlarına ilk derece mahkemelerinin uyarak, haklarındaki infazın uygulanması ve yargılamanın durdurulması kararı verildiğine işaret ediyor.
Ancak Atalay dosyasında, ilk derece mahkemesinin iki kez AYM kararını uygulamak yerine dosyayı Yargıtay’a göndermesi nedeniyle, milletvekilliğinin düşürülmesinden sonra AYM’nin vereceği yeni hak ihlali kararı sonrasında da benzer bir sürecin tablonun yaşanmayacağının garantisi olmadığına dikkat çekiyorlar.
TİP ne diyor?
BBC Türkçe’nin sorularını yanıtlayan TİP avukatı Özgür Urfa, Atalay dosyasının, Gergerlioğlu ve Berberoğlu dosyalarıyla sonucu itibarıyla farksız olduğunun AYM’nin iki ihlal kararında da detaylıca yer aldığını söyledi ve şöyle devam etti:
“Aynı hukuksuzluğu defalarca kez tekrarlıyorlar ve bu nedenle Anayasa’yı açıkça ihlal ediyorlar.”
Urfa’ya göre “Atalay’ın Meclis’e dönmesinin önünde hiçbir engel yok” ve “AYM’nin yapacakları yeni başvuruya ihlal kararı uyguladığı anda Atalay’ın vekilliği tıpkı Gergerlioğlu örneğinde olduğu gibi iade edilecek.”
