Cumartesi Anneleri, Koronavirüs salgını nedeniyle internetten yayınladıkları 787. hafta açıklamasında 24 Nisan 1915'in yıl dönümü dolayısıyla göz altında kaybedilen Ermeni aydınları andı. Gözaltına alınan Ermeni aydınlarının 174'ünün mezar taşı bile olmadığını ve resmi kayıtlara firar ettikleri ya da serbest bırakıldıklarının yazıldığını belirten Cumartesi Anneleri, "Bu hakikatle yüzleşmemizi engelleyen inkâr politikaları, aydın kırımının, tek tipleştirmenin, devlet eliyle yurttaşları kaybetmenin devamını sağladı" dedi.
Geçmişiyle hesaplaşamayan toplumlarda hukuk dışılığın normalleştiğini ve şiddetin yaygınlaştığını ifade eden Cumartesi Anneleri, ağır acıların yaşandığı bu topraklarda geçmişin yaralarının sarmanın ilk adımının gerçeklerin kabul edilmesiyle başlayacağını söyledi. Bunun aynı zamanda gerçek bir insan hakları kültürünün inşaasının ilk adımı olacağını kaydeden Cumartesi Anneleri'nin açıklaması şu şekilde:
"105 yıl önce gözaltına alınarak kaybedilen Ermeni aydınları unutmadık
Yaşamlarımızın ağır tehdit altında bulunduğu salgın günlerinde, kapandığımız evlerimizi hakikat ve adalet talebimizin mekânı haline getirmeyi sürdürüyor, 787. Haftamızın basın açıklamasını sosyal medya hesabımızdan canlı olarak gerçekleştiriyoruz.
Tarihte bu tür krizlerin yönetenler tarafından otoriterleşme arzularına kılıf yapıldığı gerçeğinden hareketle, korona krizinin yalnız sağlığımıza karşı değil, özgürlük ve demokrasiye dönük tehditler de içerdiğine dikkat çekiyoruz.
Koronavirüsle mücadeleyi dayanışma içinde, hak ve özgürlüklerimize sahip çıkarak hep birlikte kazanamazsak hiç şüphe yok ki hep birlikte kaybedeceğiz. İşte bu bilinçle şimdi her zamankinden daha yüksek sesle insan hakları, hakikat, eşitlik ve adalet talep ediyoruz.
787. haftamızda hakikati bilme hakkımıza sahip çıkıyor ve 105 yıl önce evlerinden gözaltına alınıp bir daha geri dönemeyen İstanbullu Ermeni aydınlarımızı anıyoruz.
24 Nisan 1915 gecesi İttihat ve Terakki hükümetinin İçişleri Bakanı Talat Bey'in emriyle İstanbul Emniyeti tarafından bir operasyon başlatıldı.
Operasyonu İstanbul Emniyet Müdürü Bedri Bey yönetti. Siyasi Şube Müdürü Mustafa Reşat Bey yönetiminde önceden hazırlanan “Tutuklanacak Ermeniler Listesi”ne göre polisler gece yarısından sonra insanları evlerinden "bir saat içinde geri döneceksiniz" diyerek götürdü.
24 Nisan 1915’te başlatılan bu operasyon kapsamında İstanbul’un çeşitli semtlerinden gözaltına alınan milletvekili, yazar, şair, avukat, doktor, gazeteci, eczacı, müzikolog, yayıncı, siyasetçi olan bu aydınlar Ermeni toplumunun en saygın isimleri, kanaat önderleriydi.
Gözaltına alınanlar önce semt karakollarına oradan da Sultanahmet’teki Merkez Cezaevi’ne nakledildiler. 25 Nisan 1915 tarihinde Cezaevi Müdürü İbrahim Bey nezaretinde ve güvenlik güçleri eşliğinde özel bir trenle yola çıkarıldılar. Neden tutuklandıklarına ve nereye götürüldüklerine dair kendilerine bilgi verilmedi.
Operasyon öncesinde tutuklanacak olan Ermeni aydınların gözetim altında tutulmaları için Ayaş ve Çankırı olmak üzere iki merkez seçilmişti. Tutuklular önce tren sonra at arabalarıyla Ayaş ve Çankırı’ya sevk edildiler. Daha sonraki günlerde İstanbul’da devam eden tutuklamalarla Çankırı’ya getirilenlerin sayısı 158 kişiye, Ayaş’a getirilenlerin sayısı 92 kişiye çıktı.
Gözaltına alındıkları andan itibaren başlarına geleceklerden hükümetin sorumlu olduğu bu insanlardan 174'ü bir mezar taşları bile olmadan yok edildiler. Resmi kayıtlarda ise ya firar ettikleri ya da serbest bırakıldıkları yazıldı.
Bu hakikatle yüzleşmemizi engelleyen inkâr politikaları, aydın kırımının, tek tipleştirmenin, devlet eliyle yurttaşları kaybetmenin devamını sağladı.
25 yıldır ısrarla altını çiziyoruz: geçmişle ilişkisini hatırlama ve hesaplaşma üzerinden kuramayan toplumlar, hukuk dışılığın normalleştiği, şiddetin yaygınlaştığı bugüne mahkum olurlar. Ağır acıların üst üste yaşandığı bu topraklarda geçmişin yaralarını sarmanın ilk adımı geçmişin hakikatlerinin kabul edilmesi ile başlayacak.
Bu aynı zamanda gerçek bir insan hakları kültürü inşaasının da ilk adımı olacaktır.
24 Nisan vesilesi ile 105 yıl önce gözaltına alınarak kaybedilen aydınlarımız toplu gözaltında kaybetmenin başıdır, başlangıcıdır. Tüm kayıplarımız gibi onları da adalet ve hakikat mücadelemizde yaşatacağız.
Unutturma kültürüne karşı, hatırlama kültürünün bu topraklarda yerleşmesi için çaba harcamaktan vazgeçmeyeceğiz. 88 haftadır bize yasaklanan kayıplarımızla buluşma mekânımız olan Galatasaray’dan vazgeçmeyeceğiz."
