Odağında HDP milletvekillerinin bulunduğu dokunulmazlıkların kaldırılmasına ilişkin anayasa değişikliği teklifinin tamamı 140 hayır oyuna karşı 376 evet oyuyla kabul edildi. Bu sonuçlarla anayasa değişikliğinin referanduma götürülmeden kabul edilmesi için gereken TBMM üye tamsayısının (550) en az üçte ikisinin (367) destek oyu sınırı aşılmış oldu. Anayasa uyarınca Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan isterse değişiklik teklifini referanduma götürecek.
Dokunulmazlıkların kaldırılmasına ilişkin anayasa değişikliği teklifi için ilk tur oylama TBMM Genel Kurulu’nda 17 Mayıs Salı günü yapılmıştı. 1. maddenin oylamasında 350 kabul, 148 ret oyu çıkmıştı. 5 milletvekili çekimser oy kullanırken, 27 milletvekilinin kullandığı oy geçersiz sayılmıştı. İlk maddenin ardından Genel Kurul'da dokunulmazlıkların kaldırılmasına ilişkin teklifin 2. maddesinin oylamasına geçilmiş, 2. maddenin oylamasında 357 kabul, 149 ret oyu çıkmıştı. Çekimser oy sayısı 16 olurken, 6 oy da geçersiz sayılmıştı.
Referandum eşiği ikinci turda aşıldı
Bugünkü oylamada 1. madde oylamasında 373 evet, 138 ret, 3 geçersiz, 8 çekimser, 9 boş oy çıktı. İkinci madde 374 evet, 136 hayır, 4 çekimser, 11 boş, 1 geçersiz oyla kabul edildi. anayasa değişikliği teklifinin tamamı 140 hayır oyuna karşı 376 evet oyuyla kabul edildi, 140 hayır oyu çıktı.
Doğan Akın: 20 soruda dokunulmazlıklar; siyaseti bu yargıya mı teslim edeceğiz?
Şimdi ne olacak?
Teklif, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan'ın onayının ardından yüyürlüğe girecek. Anayasa uyarınca teklifi incelemek için 15 günlük bir süreye sahip olan Erdoğan'ın süre geçirmeden teklifi onaylaması bekleniyor. Onay sonrası haklarında fezleke bulunan milletvekillerinin dokunulmazlıkları kalkacak.
Milletvekillikleri hemen düşecek mi?
Yasama dokunulmazlığının kaldırılması, meclis üyeliğinin düşmesi anlamına gelmiyor. Dokunulmazlıkların kaldırılması sadece hakkında fezleke düzenlenen milletvekili için yargı yolunu açıyor. Vekilliğin kesin hüküm giyme veya kısıtlanma halinde düşmesi, bu husustaki kesin mahkeme kararının TBMM Genel Kurulu'na bildirilmesiyle mümkün oluyor. Karar Genel Kurul'da okunduğu anda milletvekilliği düşüyor.
Kaç fezleke var, HDP'liler ne yapacak?
138 milletvekili hakkındaki toplam 667 dosya bulunuyor. Bu dosyalardan 405'i de HDP milletvekillerine ait. Adalet Bakanı Bekir Bozdağ Salı günü yaptığı açıklamada, dosyalardan 216'sının "terör suçları" işlendiği iddiasıyla hazırlandığını söylemişti. 59 HDP milletvekilinden 50'si hakkında hazırlanmış fezlekeler var. BBC Türkçe'deki habere göre, HDP Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş, "Dokunulmazlık kalkarsa hemen bir tutuklamaya yönelik bir girişim bekliyor musunuz?" sorusuna "Hayır, zannetmiyorum. Normal prosedür şudur: Dosyalarımız mahkemelere verilecek. Mahkemeler de 'Gelin ifade verin' diye celp kâğıdı çıkaracaklar. Biz mahkemelere gitmeyince belki, zorla götürme, yakalama, tutuklama kararları çıkacak" yanıtını vermişti.
Ara seçim yapılır mı?
Anayasa’nın 78. maddesine göre, Meclis’teki milletvekili sayısının yüzde 5’i kadar koltuk (28) boşalırsa 3 ay içinde ara seçime gidiliyor. Ara seçim, her seçim döneminde bir defa yapılabiliyor, genel seçimlere 1 yıl kala ise yapılamıyor.
2002 ve Erdoğan örneği
2002’de dönemin AKP Genel Başkanı Tayyip Erdoğan’ın milletvekili seçilebilmesi için maddeye, "Yukarıda yazılı hallerden ayrı olarak, bir ilin veya seçim çevresinin, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde üyesinin kalmaması halinde, boşalmayı takip eden 90 günden sonraki ilk pazar günü ara seçim yapılır” fıkrası eklenmişti.
Bu hükme dayanarak, Siirt’te seçime itiraz edilmiş, 3 Kasım 2002 seçimlerinin üzerinden 30 ay geçmeden 9 Mart 2003’te ara seçim yapılmıştı.
78. maddede yer alan "Genel seçimden otuz ay geçmedikçe ara seçime gidilemez” ifadesi sebebiyle, 1 Kasım seçimlerinin üzerinden 30 ay geçmeden ara seçim yapılamayacağı görüşünü dile getirenler var.
Fakat devamında gelen "Ancak, boşalan üyeliklerin sayısı, üye tamsayısının yüzde beşini bulduğu hallerde, ara seçimlerinin üç ay içinde yapılmasına karar verilir” ifadesinin bu şartı ortadan kaldırdığını ve 28 kişinin milletvekilliğinin düşmesi halinde 30 ay beklenmeden ara seçime gidilebileceğini savunanlar da bulunuyor.
İşte TBMM Genel Kurulu’ndaki
anayasa değişikliği teklifi
- TBMM’de görüşülen ve kabul edilmesi halinde milletvekillerinin dokunulmazlıklarını düzenleyen anayasanın 83. maddesinin geçici madde ile değiştirilmesini öngören anayasa değişikliğine ilişkin kanun teklifi şöyle:
MADDE 1 - 7/11/1982 tarihli ve 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasına aşağıdaki geçici madde eklenmiştir.
"GEÇİCİ MADDE 20 - Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihte; soruşturmaya veya soruşturma ya da kovuşturma izni vermeye yetkili mercilerden, Cumhuriyet Başsavcılıklarından ve Mahkemelerden, Adalet Bakanlığına, Başbakanlığa, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına veya Anayasa ve Adalet Komisyonu Üyelerinden Kurulu Karma Komisyon Başkanlığına intikal etmiş yasama dokunulmazlığının kaldırılmasına ilişkin dosyaları bulunan milletvekilleri hakkında, bu dosyalar bakımından, Anayasanın 83 üncü maddesinin ikinci fıkrasının birinci cümlesi hükmü uygulanmaz.
Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren on beş gün içinde; Anayasa ve Adalet Komisyonu Üyelerinden Kurulu Karma Komisyon Başkanlığında, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığında, Başbakanlıkta ve Adalet Bakanlığında bulunan yasama dokunulmazlığının kaldırılmasına ilişkin dosyalar, gereğinin yapılması amacıyla, yetkili merciine iade edilir."
MADDE 2 - Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer ve halkoylamasına sunulması halinde oylanır.
- Teklifin atıfta bulunduğu anayasanın 83. maddesi
MADDE 83. – Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Meclis çalışmalarındaki oy ve sözlerinden, Mecliste ileri sürdükleri düşüncelerden, o oturumdaki Başkanlık Divanının teklifi üzerine Meclisçe başka bir karar alınmadıkça bunları Meclis dışında tekrarlamak ve açığa vurmaktan sorumlu tutulamazlar.
Seçimden önce veya sonra bir suç işlediği ileri sürülen bir milletvekili, Meclisin kararı olmadıkça tutulamaz, sorguya çekilemez, tutuklanamaz ve yargılanamaz. Ağır cezayı gerektiren suçüstü hali ve seçimden önce soruşturmasına başlanılmış olmak kaydıyla Anayasanın 14 üncü maddesindeki durumlar bu hükmün dışındadır. Ancak, bu halde yetkili makam, durumu hemen ve doğrudan doğruya Türkiye Büyük Millet Meclisine bildirmek zorundadır.
Türkiye Büyük Millet Meclisi üyesi hakkında, seçiminden önce veya sonra verilmiş bir ceza hükmünün yerine getirilmesi, üyelik sıfatının sona ermesine bırakılır; üyelik süresince zamanaşımı işlemez.
Tekrar seçilen milletvekili hakkında soruşturma ve kovuşturma, Meclisin yeniden dokunulmazlığını kaldırmasına bağlıdır.
Türkiye Büyük Millet Meclisindeki siyasî parti gruplarınca, yasama dokunulmazlığı ile ilgili görüşme yapılamaz ve karar alınamaz.
