Toronto Üniversitesi'nde bulaşıcı hastalıklar uzmanı ve araştırmacı Isaac Bogoch, ABD'de ortaya çıkan salgını "dünya çapında birçok ülkede görülen bir eğilim" olarak nitelendiriyor. "Bu çok endişe verici çünkü genel olarak frenginin tedavisi çok kolay ve tedavi yaygın olarak mevcut. Dolayısıyla, bu artışın büyük bir kısmı kamu sağlık hizmetlerindeki bozulmayı yansıtıyor."
Son yıllarda frengi vakalarının çoğu eşcinsel ve biseksüel ilişkilerde ortaya çıkıyor. Ancak Kanada dahil bazı bölgelerde erkekler arasında görülen frengi vakalarında azalma var. Buna karşılık sadece Kanada'da değil tüm dünyada kadınlar arasındaki oranlarda artış oldu, bu da dünyanın birçok yerinde doğuştan frengi oranlarının yükselmesine yol açtı. Amerika kıtası genelinde 2021 yılında 30.000 anneden çocuğa frengi bulaşması vakası görüldü.
Hamilelik sırasında frenginin doğmamış bir çocuğa bulaşması, düşük, ölü doğum, erken doğum, düşük doğum ağırlığı ve doğumdan kısa bir süre sonra bebeğin ölümü gibi yıkıcı sonuçlara yol açabiliyor.
Wisconsin'deki Marshfield Klinik Araştırma Enstitüsü'nde araştırmacı Maria Sundaram, "Bu, halk sağlığı ve tıbbi altyapımızdaki eşitsizliği ve ırkçılığı yansıtıyor" diyor. Bu eşitsizlikler dünya çapında Covid-19 salgını ile daha da kötüleşti.
Sundaram, "Halk sağlığı camiasındaki fikir birliği, frengi de dahil olmak üzere CYBE'lerdeki artışın muhtemelen pandemi sırasında CYBE önleme kaynaklarının kesintiye uğramasıyla ilgili olduğu yönünde" diyor. Örneğin kadınlar çoğu kez frengi taraması sağlayacak doğum öncesi bakıma erişmekte zorlanıyor.
ABD'den CDC yetkilisi Mena, "1990'ların ortalarında HIV için anti-retroviral tedavinin ortaya çıkmasıyla birlikte büyük bir değişim yaşandı" diyor. "Şimdi, HIV enfeksiyonunun önlenmesi ve tedavisindeki ilerlemeler sayesinde HIV kronik bir hastalık olarak görülüyor. HIV enfeksiyonu riski artık insanları prezervatif kullanmaya yöneltmiyor."
Japonya'daki araştırmacılar, çöpçatanlık uygulamaları ile frengi vakaları arasındaki bağlantıyı cinsel uygulamalardaki değişim bağlamında inceledi. Araştırmacılar, bu uygulamaların kullanımının "frengi görülme sıklığı ile önemli ölçüde ilişkili olduğu" sonucuna vardı ve bunu uygulama kullanımıyla korunmasız tek gecelik ilişkilerin daha yüksek oranda görülmesine bağladılar.
Japon gençlerinin kültürü ve seks işçiliği hakkında yazan Sasaki Chiwawa seks işçileriyle yaptığı görüşmelerde de benzer sonuca vardı. Chiwawa giderek daha fazla seks işçisinin prezervatif kullanmadığını ve müşterilerin CYBE testi yaptırma zorunluluğu olmadığını söylüyor. Chiwawa, seks işçilerinin bir enfeksiyon kapmaları halinde bunu "kötü şansa" bağlama eğiliminde olduklarını söylüyor ve "Çoğu para kazanmayı riske tercih ediyor" diyor.
Ne yapmalı?
Çoğu sağlık yetkilisine göre frengi ile mücadelenin yolu açık: antibiyotik direncinin artmasına rağmen penisilin hala en iyi tedavi yöntemi ve bu hastalıkla mücadele edecek ilaçlara zaten sahibiz.
Daha fazla test, hastalık sahiplerine atfedilen damgalanmaya karşı daha iyi sosyal yardım ve daha güvenli cinsel uygulamaları teşvik etmek için kamunun bilinçlendirilmesine, çok daha büyük önem atfediliyor.
Ancak bilim insanları şu ana kadar frenginin neden diğer CYBE'lerden daha hızlı arttığına dair tek bir teoriye ulaşamadı. Numunelerin daha öldürücü hale geldiğini gösteren güçlü bir kanıt yok ve antibiyotik direncinin de artışları açıklayacak kadar yaygın olmadığı belirtiliyor.
Frengi hakkında rahatça konuşulması, hastalık sahibi insanların damgalanmaması, testlerin yaygınlaştırılması ve bunlara rahat erişim olanaklarının sağlanması tavsiye ediliyor.
Nasıl bulaşır, belirtileri nelerdir?
Sifilis genellikle oral, vajinal ve anal seks yoluyla, daha az oranda da hamilelik ve kan transfüzyonları, öpüşmek vb. yollarla bulaşır.
Bakterinin neden olduğu yaralara direkt temas ile de kişiden kişiye bulaşabilir. Bu yaralar dış genital organlar, vajina, makat, rektum, ağız ve dudaklarda görülebilir. Sifilis, enfekte anneden doğmamış bebeğine geçebilir. Hastalık kalıtsal değildir.
Önlenebilir ve tedavisi olan bir hastalıktır. Cinsel temasta prezervatif kullanımıyla bulaşma engellenebilir.
Sifilis ilk evrelerde semptom göstermeyebilir ve teşhis edilmesi zor olabilir. Tedavi edilmemesi halinde de yıllar boyu süren bir hastalıktır.
Bulgular cinsel ilişkiden sonraki üç hafta içinde ortaya çıkmaya başlar. Hastalık üç evrede görülebilir.
Birinci Evre: Şankr adı verilen kenarları belirgin, sert, sulantılı ve ağrısız bir yara oluşur. Ağrısız olduğu için kolaylıkla gözden kaçar. 3-6 haftadan sonra yara kendiliğinden kaybolur, ama enfeksiyonun ikinci evreye geçmemesi için tedavi gerekir.
İkinci Evre: Bakteri tüm vücuda yayılır. Şankrın çıkmasından ortalama 1-6 ay sonra ateş, baş ve boğaz ağrısı, kas-eklem ağrıları, halsizlik, iştahsızlık, kilo kaybı, bulantı kusma gibi belirtiler ortaya çıkar. İkinci evre boyunca deri döküntüleri ve yaralar görülebilir. Benzer şekilde ağız, yutak ve genital bölge mukozasında gri-beyaz plaklar şeklinde lezyonlar da görülür. Bazı hastalarda sinir sistemi tutulumu, eklem, karaciğer, göz, böbrek tutulumu olabilir.
Gizli ve Geç Evre: Gizli evre daha önce var olan bulguların kaybolmasıyla başlar. Sifilis tedavi edilmezse herhangi bir bulgu vermeksizin yıllarca vücutta kalabilir. Tedavi görmeyen vakaların yaklaşık %15’inde, geç evre enfeksiyonun başlangıcından 10-30 yıl sonra çok daha ciddi olarak ortaya çıkabilir. Kas hareketlerinin koordinasyonunda güçlük, felç, hissizlik, körlük, ruhsal bozukluklar görülebilir.