Ekonomist Refet Gürkaynak, Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın dün açıkladığı kur korumalı 'TL Vadeli Mevduat' hesabını kendi youtube hesabında yayımladığı bir video ile değerlendirdi. Gürkaynak, yapılan düzenlemenin "fiilen kuvvetli bir faiz artışı" diye tanımladı. Gürkaynak bu tip modellerin uzun süredir uygulandığını ancak kısa ya da uzun zamanda "krizle" sonuçlandığını aktardı.
Diğer yandan Gürkaynak, döviz kurlarındaki artışın ilerleyen dönemlerde durdurulamaması halinde bu mevduatlara ödenecek faizin Hazine'nin çok büyük ödeme yapacağını, verilen garantinin çok büyük olduğunu ifade etti.
Gürkaynak'ın açıklamaları şöyle:
"Aslında olup bitene baktığınızda burada yapılanın fiilen kuvvetli bir faiz artışı olduğu ancak bunu enteresan bir şekilde yapıp nihayetinde o yüksek faizin ödemek zorunda kalınabileceği bir denge var ama bunun da tek denge olmadığını bunun başka bir takım beklenmedik tehlikeli sonuçları olabileceğini söylemek istiyorum
Gür gür faiz indirilip kur yükseliyorken, biz bunu istiyoruz bilerek oluyor bu zaten acımadı ki yüksek kurla cari açığı kapayacağız bu çok iyi olacak derken, demek ki acıyormuş. hükümette kurun bu kadar yükselmesinden siyasi olarak etkilenmiş ki bunu engellemeye çalıştılar. Bunun iyi bir şey olduğunu düşünüyorum bu kadar hızlı değer kaybeden lira Türkiye için iyi bir şey değil.
"Bu işi faiz artırarak da yapabilirdik, anladığım kadarıyla inadımızdan yapmıyoruz"
Detayları çok açık değil ancak anlaşıldığı kadarıyla Hazine'ye maliyetli olan bir kaç şey var işte stopajı kaldırıyoruz vergi indiriyoruz gibi. Bu iş insanlara siz 'enflasyon yükselecek döviz yükselecek dövizin yükselmesi beni enflasyona karşı koruyacak' şekilde iş yapıyorsanız TL mevduat tutun eğer faiz kur artışını altında olacaksa bu fark size ödenecek demek.
Şimdi siz eğer kurun iki misline çıkmasını bekliyorsanız ki geçtiğimiz ay çıktı. Yine bunu bekliyorsanız o zaman artık TL mevduatın getirisi de sizin gözünüzde yüzde 100. Faiz artışı yapıldı dediğim bu.
Bu işi faizi artırarak da yapabilirdik, anladığım kadarıyla inadımızdan yapmıyoruz. Peki diyelim ona da. İşe yarar mı? bir süre yarayabilir. Şöyle bir dengeyi ortaya çıkarıyor; ben dolar yerine lira tutarsam dolar düşerse lira faizini elde ediyorum, dolar çıkarsa çıktığı kadar elde ediyorum. Bu başka insanların da aklına yatabilir. O zaman dolar düşer. Nihayetinde biz eğer bu politikanın bir işe yarayabileceğini ve dövizi düşürebileceğini düşünürsek o zaman doları satıp liraya dönmek makul hale geliyor ve döviz kurunu düşürmüş oluyoruz. Liranın değer kazanmasının iyi olduğunu düşünüyorum, yüksek kur iyidir bilmem ne iyi bir şey değil bunlar
"Hazine çok büyük bir ödeme yapacak"
Tek denge bu değil. Şu sorunun cevabını henüz vermedik; eğer kur aldığımız faize göre yükselirse aradaki farkı kim ödeyecek? İki aday var. Bir kanun çıkaracaklar ve 'bankalar bunu ödemek zorunda diyecekler.' Bunun iktisadı bankaların gözünde liranın da yabancı para mevduat muammelesi görmesi. Bankalar 'zaten biz çok sayıda yabancı para tutuyorduk onunla TL kredi vermeye çalışıyorduk. Ve bu bizde bir aktif pasif uyumsuzluğuna yol açıyordu hükümlülüklerimiz mevduatlar krediler döviz cinsinden varlıklarımız bizi etkiliyordu çok' diyecek.
Eğer bu Hazine ise bankalar diyecek ki bizlik bir şey yok bana TL getiriyorsun ben sana ne faizi vereceksem veriyorum, bu kur artışının altında kalırsa o zaman aradaki farkı Hazine sana verecek benlik bir şey yok diyor banka. Nedir sorun? İnsanlar 'bak tamam döviz tutmamıza gerek yok' dediği sürece işlemeye devam ediyor, bu bir denge. Ama böyle gitmezse ne olacak? 'İnsanlar bu böyle gitmeyecek Hazine de bunu böyle yapmayacak nihayetinde' derse kur fırlayacak. O zaman Hazine çok büyük bir ödeme yapacak. Normal faiz artırmış olsa bunun doğrudan etkisi Hazine ne kadar borçlanıyorsa artık artmış olan faiz kadar olacak ki o bile değil. Merkez Bankası faiz düşürünce hazinenin borçlanması düşer. Ama farz edin ki hazinenin borçlanma faizini artırdınız. Mevduat stokunun üzerinden verdiğiniz garanti çok büyük.
"Bu tip politikalar krizle sonuçlanıyor"
Biz eğer döviz patlar deyip dövize hücum edersek bu Hazine'ye inanılmaz bir yük bindirecek. Mevduat faizi yüzde 22 kur ikiye katlandı yüzde 100. Aradaki mevduatın yüzde 80'ini kadarını hazine oraya aktarmak zorunda. Bu Hazine'yi batırır. Her Hazine batmadan Merkez Bankası'na dayanır. Merkez Bankası'ndan o kaynağı çıkarmaya çalışır. Merkez Bankası'ndan o kaynak çıkarsa bu kuru uçurur.
Burada iki denge var biri iyi denge. Bu, politika işe yarayacak işe yaradığı için biz buna uygun davranacağız uygun davrandığımız için işe yarayacak dengesi. Kötü denge, işe yaramayacak yaramadığını beklediğimiz için liradan kaçacağız, liradan kaçmamız dövizi uçuracak, dövizin uçması hazineyi batıracak. Bu tip politikalar çok zamandır uygulanıyor ve az ya da çok zamanda krizle sonuçlanıyor.
