Guatemala’daki Tikal gibi Maya kültürünün en bilinen piramit şehirleri her seyahat rehberinde yer alır fakat bu uygarlığa ait sayısız anıt, ev, trafik yolu, drenaj çukuru ve havza hala yağmur ormanlarının derinliklerinde saklı.
Bu saklı yapıları görünür kılabilmek için 2017 yılından beri araştırmacılar Meksika-Guatemala sınırında sistematik olarak lazer tarayıcılarla havadan araştırma yapıyor. Son yıllarda uzaktan algılama yöntemi olarak bilinen ışık ve mesafe belirleme teknolojisi sayesinde Maya kültürü hakkında yeni bilgiler sunan çarpıcı keşifler yapıldı.
Gür bitki örtüsünün altındaki saklı dünya
Arkeologlar, Meksika’nın Tabasco eyaletinde bu teknolojiyi kullanarak muhtemelen Maya kültürünün en geniş ve en eski anıt kompleksi olan yapıya ulaştı. Arizona Üniversitesi’nden Takeshi Inormata öncülüğündeki araştırmacılar, bilim dergisi "Nature"da hepsi aynı şekilde planlanmış, çeşitli boyutlarda 21 tane tören alanına ulaştıklarını bildirdi.
Kuzeyden güneye doğru uzanan bu alanların en büyüğü, 1400 metre uzunluğu, 400 metre genişliği ve 10 ila 15 metre yüksekliğiyle, dikdörtgen bir plato olan Aguada Fenix.
Aguada Fenix plato ve rezervuarlarını havadan dahi görmek zor
Radyokarbon metodu sayesinde, Aguada Fenix’in en eski bulgularının 3 bin 200 yıl önceye ait olduğu düşünülüyor. Bu geniş alanın inşasına MÖ 1000 yılında başlandığı ve 200 yıl boyunca çeşitli aşamalarla devam edildiği söyleniyor. Inomata’ya göre, bu bulgular alanın bugüne kadar Maya uygarlığına ait keşfedilmiş en büyük ve aynı zamanda en eski anıt alanı olduğunu gösteriyor.
Hiyerarşisiz bir toplum
Klasik dönem dik Maya piramitlerlerinden farklı olarak, Aguada Fenix’in anıt platoları pek çok insana alan sağlıyor. Araştırmacılar anıt komplekslerin hiyerarşisiz bir toplum tarafından/ hiyerarşisiz bir toplum için yaratıldığını belirtiyor.
Araştırmacılar, Aguada Fenix’te yüksek rütbeli insanlara ait bir heykel bile bulunmayışını, Maya toplumunun erken zamanlarında topluma hizmeti merkeze alan, büyük sosyal farklılıkların olmadığı sınıfsız bir toplumda yaşadıkları şeklinde yorumluyor.
Maya uygarlığının geç zamanlarında güçlü liderlerin ve yönetim sistemlerinin insanları çalışmaya zorladığı biliniyor fakat daha eski zamanlara ait olan bu yeni bulunan alanda güçlü elit bir kesime ait hiçbir kanıta rastlanmıyor. Bu durum ise, Takeshi Inomata öncülüğündeki çalışma grubuna göre, ortak çalışma kültürünün bir sonucu.
Tarihsel Sınıflandırma
Maya kültürü, Meksika’nın güneyinden Honduras’a kadar uzanan bölgede hüküm sürmüş ve MS 200 ila 800 yılları arasında en parlak dönemini yaşamış. Gerileme ise, dokuzuncu ve onuncu yüzyıllarda Mayaların yaşadığı şehir devletleri terketmeleriyle başlamış.
Bulunan taşlar toplum yapısı ile ilgili ne gösteriyor? Bu duvar resminin şifresini çözmek zor değil
Arkeolog Inomata’ya göre, keşfedilen Aguada Fenix tören alanı Mayalara dair bilinenleri değiştirmekle kalmıyor, aynı zamanda daha eski bir Orta Amerika üst kültürü olan Olmek kültürü ile arasındaki bağlantılara da işaret ediyor.
Son bulgular, Mayaların anıt binaların bulunduğu şehirlerde beklenenden daha erken yaşamaya başladıklarını gösteriyor. Arkeologlar, bu zamana kadar yerleşik hayatın ortak dini ritüeller için bir ön koşul olduğunu varsayıyordu. Kuzey Karolina Üniversitesi’nden antropolog Patricia McAnany, yeni bulguların ise bunun tam tersini gösterdiğinin altınnı çiziyor. Buna göre köy hayatı başlamadan önce, bu anıt binalarda dini kutlamalar yapılıyordu.
Hala cevaplanmayan birçok soru var
Bütün bu bulgulara rağmen hala cevaplanamayan sorular mevcut. Mesela, Mayaların 3 bin yıl önce dört milyon metreküp toprağı sadece ana alan için neden biriktirdiği bilinmiyor.
Mayalar Tikal'da kültürlerini zirveye taşıdı, ancak burada sadece toplumun küçük bir ayrıcalıklı kesimine yer vardı
Ana platonun işlevinin ne olduğu da şu aşamada bir spro işareti. Ayrıca, Aguada Fenix ve çevresinin neden MÖ 750 yılında terkedildiği de açık değil. İklim değişikliğinin insanları yer değiştirmeye zorladığı ve bu alanın sonradan bitkilerle kaplandığı ise muhtemel cevaplar arasında.
Alexander Freund
