T24
Türkiye’nin diplomasi tarihine geçen büyükelçilerden olan ve 12 Eylül darbesinin ardından 21 Eylül 1980-31 Aralık 1983 tarihleri arasında Dışişleri Bakanlığı yapan İlter Türkmen bugün son yolculuğuna uğurlandı.
94 yaşında hayatını kaybeden Türkmen için Teşvikiye Camii'nde cenaze töreni düzenlendi. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, KKTC Cumhurbaşkanı Ersin Tatar, CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu ve İyi Parti Genel Başkanı Meral Akşener törene çelenk yolladı.
Fotoğraf: T24
İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu, T24 yazarı Hasan Cemal, iş insanı İnan Kıraç cenazeye katılan isimler arasında yer aldı. Törene diplomasi, akademi ve medya dünyasından da birçok isim katıldı.
T24 yazarı Hasan Cemal ve İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu
Fotoğraf: T24
Türkmen, Teşvikiye Camii’nde yapılacak cenaze töreninin ardından Zincirlikuyu Mezarlığı'nda toprağa verildi.
İlter Türkmen, kitaplarının yanı sıra yayın sektöründeki çalışmalarıyla bilinen Lale Apa’yı (64) da mart ayında kaybetmişti.
Soli Özel: içerde kalarak hasarı engellemenin ne kadar önemli olduğunu ondan öğrendim
Kadir Has Üniversitesi Öğretim Üyesi Soli Özel, İlten Türkmen'i Türkiye Dışişleri Bakanlığı'ının geçmiş döneminin 'sembol isimlerinden biri' olarak nitelendirdi.
Cenaze töreninde T24'e konuşan Özel, ''Benim kendisi hakkında 12 Eylül döneminde Dışişleri Bakanlığı yapması gibi nedenlerle kafamda çok da olumlumlu olmayan düşüncelerim vardı. Yıllar sonra Türk- Yunan forumu çerçevesinde kendisini tanıma fırsatı buldum ve insan olarak kafamdakinden nasıl çok farklı birisi olduğunu; bir görev anlayışının ne anlama geldiğini, içerde kalarak zararı, hasarı engellemenin aslında kendi başına ne kadar önemli olabileceğini ondan anladım'' dedi. Özel, ''İtiraf edeyim ki kendisinden çok şey öğrendim'' diye devam etti.
Türkmen için, ''Gerçekten son derece nazik ve yumuşak biriydi'' diyen Özel, ''Ben kendisini tanıdığımda 75-76 yaşlarındaydı ve oluşmakta olan dünyayı anlamak için büyük bir gayret gösterirdi; ki normalde o yaşta ayaklarınızı uzatıp, geçmiş ne kadar iyiydi diye konuşursunuz. O bakımdan benim hayatımdaki yeri kolay doldurulmayacak biridir, çok özleyeceğim ve rahmetle anacağım kendisini'' diye konuştu.
Prof. Dr. Özcan: Cumhuriyet geleneğinin yaşayan son örneklerindendi
İstanbul Bilgi Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Gencer Özcan, ''İlter Türkmen Türkiye’de önemli bir devlet adamı geleneğinin yaşayan son temsilcilerinden biri olarak aramızdan ayrıldı'' görüşünü sundu ve ''Bugün burada galiba bir cumhuriyet geleneğinin yaşayan son örneklerinden birisinden ayrılıyoruz. Türkmen'i bu duygularla hatırlayacağım.'' diye devam etti.
''İlter Türkmen hakkında konuşurken '12 Eylül cuntasının dışişleri bakanıydı' deyip onun hesabını kapatmak bana çok yüzeysel bir yaklaşım gibi geliyor'' diyen Özcan, ''Çünkü İlter Türkmen’in 12 Eylülden çok önce önemli karar kavşaklarında dış politikaya yön veren bir diplomat olarak öne çıkmıştı. Gerek büyükelçilik yaptığı dönemlerde gerekse Ankara'da üstlendiği görevler sırasında... 1980-83 aralığında çok zor bir dönemde yapmış olduğu işlere daha yakından bakılması gerekir. 12 Eylül cuntasının Türkiye’ye verdiği zararları işin dışında değil, işin içinde kalarak sınırlandırmaya çalıştığına dair çok sayıda örnek olay var.. '' diye konuştu.
Özcan, ''Türkmen bakanlığı sırasında Dışişleri Bakanlığı’nı yıpratacak, köklü geleneklerinden koparacak, özerkliğini ortadan kaldıracak girişimleri engellemeye çalıştı. Hepsini engellemek konusunda başarılı olamadıysa da sonraları gördüğümüz gibi bakanlığı kurumsal olarak yıkıntıya uğratacak girişimlere geçit vermedi'' ifadelerini kullandı ve ekledi:
''Bugün yaşadıklarımızı göz önüne aldığımızda İlter Türkmen’in 80-83 yılları arasında Dışişleri Bakanlığı’nı korumak kollamak için yaptıkları, çok daha anlamlı gözüküyor. Bugün burada galiba bir cumhuriyet geleneğinin yaşayan son örneklerinden birisinden ayrılıyoruz. Türkmen'i bu duygularla hatırlayacağım''
"Gençlik her gün düzeltilen bir kusurdur"
İlter Türkmen, 2007 yılında, 80 yaşında, Hürriyet gazetesinde kaleme aldığı "80 yaşında mutluluk" başlıklı yazısında "Yaşlılık tabii kolay değil. İster istemez bazı sağlık problemleriniz oluyor. Telefonda bir iş için yaşınızı sorduklarında 'Hay Allah, benim yaşımı ne yapacaklar?' diyorsunuz. Gençlerin size ne gözle baktığını merak ediyorsunuz. Dünyada yaşlılık ırkçılığının artmakta olduğuna ilişkin yazılar okuyunca biraz kızıyorsunuz" ifadelerini kullanmıştı.
Türkmen, "Şunu da itiraf etmek gerekir ki yine de ülkemizde yaşlı olmak, aile bağları hâlâ kuvvetini muhafaza ettiğinden nispeten çok daha huzurlu..." diye yazdıktan sonra şöyle devam etmişti:
"Yaşlılığın iyi taraflarından biraz bahsedelim. Birkaç yıl önce ismini şimdi hatırlayamadığım ünlü bir yaşlı hanımla BBC radyosunda bir söyleşi dinlemiştim. Yaşamı ve başarıları gözden geçirildikten sonra kendisine 'Peki ya istikbal' sorusu soruldu.
Cevabı unutmadım: 'Ben zaten istikbalde yaşıyorum.' Uzun yaşamanın mükâfatı.
Bir de eski Fransız Cumhurbaşkanı Raymond Poincare’nin vecizesi: 'Gençlik her gün düzeltilen bir kusurdur.' Doğru mu, teselli mi? Siz karar verin."
İlter Türkmen kimdir?
Millî Emniyet Hizmeti Reisi Korgeneral Behçet Türkmen'in oğlu olan İlter Türkmen 1927 yılında İstanbul'da doğdu. Galatasaray Lisesi'ni ve Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi'ni (Mülkiye) bitirdi.
1949 yılında girdiği Dışişleri Bakanlığı'nda meslek memurluğundan müsteşarlık ve bakanlık görevlerine kadar yükseldi. 1949'da Dışişleri Bakanlığı Siyaset Dairesi ve Ekonomi Dairesi'nde aday meslek memuru, III. kâtip olarak görev yaptı, 1950 yılında askerlik hizmeti nedeniyle görevine ara verdi.
1951'de Dışişleri bakanlığı İktisat Dairesi'nde III. kâtip, 1952'de Kuzey Atlantik Daimi Temsilciliği'nde III. kâtip, II. kâtip, 1957'de İktisat Dairesi'nde başkâtip, 1959'da Siyaset ve Planlama Grubu Başkan Vekili oldu. Aynı yıl Birleşmiş Milletler Türkiye Daimi Temsilciliği'nde orta elçilik müsteşarı, 1960'da Kahire Büyükelçiliği'nde orta elçilik müsteşarı, 1961'de Washington Büyükelçiliği'nde orta elçilik müsteşarı, 1964'te Genel Sekreter refakatinde Daire Reis Vekili ve aynı yıl Dışişleri Siyaset Planlama Grup Başkan Vekili, Başkanı ve Daire Başkanı olarak görev yaptı.
1967'de Dışişleri Bakanlığı Genel Sekreter Yardımcısı, 1968'de Atina Büyükelçisi, 1972'de Moskova Büyükelçi'si, 1975'de Birleşmiş Milletler Daimi Temsilcisi olarak görev yaptı. Bakanlıkta 1978'de Yüksek Müşavir, 1980'de de Genel Sekreter oldu.
12 Eylül 1980 askeri darbesinden sonra emekli oramiral Bülend Ulusu'nun kurduğu hükümette, 21 Eylül 1980 ile 31 Aralık 1983 tarihleri arasında Dışişleri Bakanı olarak görev yaptı.
1983'de Birleşmiş Milletler Cenevre Daimi Temsilciliği'nde Büyükelçi Daimi Temsilci, 1985'de Birleşmiş Milletler New York Daimi Temsilciliği'nde Büyükelçi Daimi Temsilci, 1988 de Paris Büyükelçisi olarak görev yaptıktan sonra 1991 yılında, 1949'da girdiği Dışişleri Bakanlığı'ndan emekli olmuştur.
Kariyeri ve kendisine has üslubuyla Türk diplomasi tarihine geçen, iyi derece Fransızca ve İngilizce bilen, Prof. Dr. Füsun Türkmen ile evli olan İlter Türkmen, Mina Özdoğancı ile evliliğinden olan Lale Apa (1957-2022) ve Güner Türkmen'in babasıydı.
TIKLAYIN | Eski Dışişleri Bakanı İlter Türkmen hayatını kaybetti
