"Fransa Cumhurbaşkanı Macron sömürgeciliğin Cezayir'deki etkisini anlamıyor"

Fransa'nın, zorlu bir bağımsızlık savaşı ile bundan 60 yıl önce sömürge olmaktan kurtulan Cezayir ile ilişkilerini onarmaya yönelik son girişimlerini BBC için Cezayir asıllı Kanadalı gazeteci Maher Mezahi yorumladı. Mezahi, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un sömürgeciliğin etkilerini tam olarak kavrayamadığını düşünüyor:

Fransa Cumhurbaşkanı sömürgeciliğin bıraktığı izleri gerçekten anlıyor mu?

60 yıllık resmi inkar çizgisinden sonra, Macron'un, Fransız askerlerinin, Cezayirli ulusal kahraman Ali Boumendjel'i işkenceyle öldürdüğünü ve üzerini örttüğünü kabul etmesi ardından, bu soruyu soruyorum.

Macron bu açıklamayı Cezayir'de yüz yılı aşkın süren sömürgeciliğin, 8 yıl süren bir savaştan sonra 1962'de nihayet son buluşunun üzerinden 60 yıl geçerken attığı bir dizi "ilişkileri onarma" adımının bir parçası olarak yaptı.

Ancak bu açıklamalar Cezayir'de pek yankı uyandırmadı.

Bunun sebebi belki de Macron'un mesajının geçmişin izleri konusunda çelişkili mesajlar içermesiydi.

Cezayirliler Macron'u ilk kez 2017 yılında Fransa cumhurbaşkanlığı kampanyası sırasında ülkeyi ziyaret ettiğinde tanıdılar.

O sırada verdiği bir mülakatta, sömürgeciliği "insanlığa karşı işlenmiş bir suç" diye tanımlayarak kendisinden önceki bütün Fransa Cumhurbaşkanlarının ilerisinde bir tutum aldı.

Bu sözlerdeki cesaret bir çok Cezayirliyi şaşırttı ve sağcı aday Marine Le Pen ile cumhurbaşkanlığı yarışını da etkiledi.

Ben de hayatımda ilk defa, bir Fransa cumhurbaşkanının samimi olarak Fransa-Cezayir ilişkilerini değerlendiriyor olabileceğini dolayısıyla iki ülke arasındaki ilişkilerde yeni bir döneme giriliyor olabileceğini düşündüm.

Fakat Macron seçildikten sonra Cezayir meselesini buza yatırdı.

Boumendjel olayı ve seçici yaklaşım

Boumendjel'in Fransız askerleri tarafından işkenceyle öldürüldüğünün kabulünün Cezayir'de pek yankı yaratmadı çünkü tarihçiler ve aydınların yorumlarına bakılırsa bir kısım mağdurdan söz edip sayısız başka mağduru görmezden gelmek anlamsızdı.

Bir Cezayirli yorumcu bunun bir "Fransız" meselesi olduğunu, Macron'un açıkladığı şeyleri Cezayirlilerin zaten bildiğini yazdı.

Dahası, Cumhurbaşkanlığı, konuyla ilgili olarak "resmi bir özrün" söz konusu olmadığını da söylemişti.

Macron 2017'deki ziyaretinin üzerinden bir yıl geçmeden, bu kez Fransa Cumhurbaşkanı olarak yine Cezayir'e geldi.

Karizmatik lider, beraberinde politikacılar, tarihçiler ve hatırı sayılır koruma ekibi ile başkent Cezayir'in sokaklarında dolaştı.

İnsanlarla el sıkıştı, selfieler çektirdi.

'Sömürgeciliği yaşamadınız ki!'

Derken genç bir adam ona yaklaşıp "Fransa Cezayir'deki sömürgeci geçmişiyle hesaplaşmak zorunda" deyiverdi.

Macron ise ona "Fakat siz hiç bir zaman sömürgeciliği yaşamadınız ki! Niye bana bunları soruyorsunuz. Sizin kuşağınız geleceğe bakmalı" diye yanıt verdi.

Bu sözleri duyduğum zaman, Macron'un, Cezayir politikaları konusunda ilerici bir görünüm sunmasına rağmen, uğraştığı bu konuyu tam olarak anlamamış olduğunu kavradım.

Macron bir çok Batı Afrika ülkesinde benzer şeyler söyledi.

Fildişi sahilinde "Ülkenizin nüfusunun dörtte üçü sömürgeciliğin ne olduğunu yaşamadı, bilmiyor" dedi.

Burkina Faso'da öğrencilere, ne kendilerinin ne de onun sömürgecilik dönemini yaşadığını tekrarladı.

Ama bunlar, ancak geçmişinde sömürge olmamış bir ülkenin insanının söyleyebileceği sözlerdi.

Fransa'nın, Sahra çölünde yaptığı nükleer denemeler bölgede kanser vakalarını artırdı

'Her Cezayirli sömürgeciliğin izini taşır'

Her Cezayirlinin kaç yaşında olursa olsun, doğrudan Fransız sömürgeciliğinin travmasıyla bir bağı vardır.

Bizim okullarımız, sokaklarımız, stadyumlarımız devrimcilerin isimlerini ya da bağımsızlık savaşının önemli günlerinin adını taşır.

Mimarimiz, mutfağımız, dilimizde 1 milyon Avrupa vatandaşının ülkedeki 132 yıllık varoluşunun izleri vardır.

Ben devrimci bir aileden gelmiyorum ama büyükbabamın kardeşi Cezayir'in doğu sınırına Fransızlar tarafından döşenen mayınların binlerce kurbanından biriydi.

Çocuk yaşta, memleketi Tebessa sokaklarında oynarken, bulduğu mayının patlamasıyla ölmüştü.

Onun adını taşıyan babamla her görüştüğümde amcamı hatırlarım.

Atom bombası denemeleri

Fransa hükümeti, 2007 yılına kadar Cezayir'in doğu sınırı boyunca döşediği mayınların haritasını resmen paylaşmadı.

1960'larda Fransa ordusu Cezayir sınırları içindeki Sahra çölünde 17 atom bombası denemesi yaptı.

Bunun sonucu olarak bölgede yaşayan onbinlerce insan çeşitli kanserlere yakalandı, özürlü doğan çocukların sayısı yükseldi.

Fransa hükümeti hala nükleer denemelerini tam olarak nerelerde yaptığını gösteren haritaları teslim etmiş değil.

Tarihçi Alaistair Horne'un Cezayir bağımsızlık savaşı değerlendirmelerini hep gayet yerinde bulmuşumdur.

Cezayir savaşını anlatan A Savage War for Peace (Barış için Kanlı bir Savaş) adlı kitabının önsözünde "Bu savaş her şeyin üzerinde, devrimci terör ile devlet işkencesinin kutsal olmayan evliliğinin damgasını taşır" der.

Savaşın kendisi kutsal olmayan bir evlilik idiyse, boşanma hakkında neler söylenebilir?

Biz daha genç kuşaklardan Cezayirliler resmi bir özür ya da tazminat teklifi umudu içerisinde değiliz.

Bizler Macron hükümetinden sadece, tepeden bakmayı bırakıp Cezayir ve Afrika kıtasının tamamında işlenen suçlarla ilgili gerçekleri anlatmasını istiyoruz.

Bundan bir kaç hafta önce bir haberde, kuvvetli rüzgarlar yüzünden Sahra çölünün Fransa'nın nükleer denemelerinden kalma radyoaktif tozlarının, Akdeniz'i aşarak Fransa atmosferine geçtiği bildiriliyordu.

Ben bunu, doğanın Macron'a, sömürgecilik suçlarının sonuçlarının sadece tarih kitaplarının sayfalarında kalmadığını hatırlatması olarak yorumladım.

Fransa-Cezayir ilişkilerinde önemli dönüm noktaları

• 1830: Fransa Cezayir'i işgal etti
• 1848: İsyancı lider Abdülkadir'in liderliğindeki bir ayaklanmadan sonra Fransa Cezayir'i ilhak etti
• 1940: Fransa İkinci Dünya Savaşı sırasında Almanya'ya teslim oldu
• 1942: Müttefik güçleri Cezayir'e çıktı
• 1945: Müttefik güçler Almanya'yı yendi. Bağımsızlık yanlısı gösterilerde binlerce kişi öldü
• 1954-62: Cezayir kurtuluş savaşı
• 1962: Cezayir'in bağımsızlığını ilanı