Camille Jouvenceau'nun Sallanches kasabasındaki apartmanının balkonundan Avrupa'nın en yüksek dağı Mont Blanc'ın muhteşem manzarası görülebiliyor. Ama ona göre dağ havası cazip değil.
24 yaşındaki Jouvenceau, "Dışarıdaki hava kokuyor. Çıkmadan önce iki kere düşünüyorsunuz" diyor. İnce partikül hava kirliliği kırmızı alarm düzeyine geldiği Kasım ayı sonundan bu yana bronşit, astım ve kulak enfeksiyonları gibi rahatsızlıklar yaşamış.
Jouvenceau, "Evden çıkmadan önce havanın ne zaman seni öksürteceği, gözlerini sulandıracağı ya da tükürmek zorunda kalacağını düşünüyorsun. İşe gitmek için artık daha erken çıkıyorum böylelikle daha yavaş yürüyebilirim. Elbette bisiklete binmeyi ve spor yapmayı bıraktım" diye konuşuyor.
150 bin kişinin yaşadığı ve dünyanın en büyük kayak otellerinin bulunduğu Megeve, Saint Gervais ve Chamonix kasabalarının yer aldığı 105 kilometere uzunluğundaki Arve Vadisi'nde her sene bu yaşanıyor.
İnce partikül maddeler (PM10) ve bronşlarınıza yerleşip en büyük zararı veren ultra-ince partiküllerden (PM2.5) kaynaklanan hava kirliliği, senede ortamala 40 günle en tehlikeli düzeye ulaştı.
Kış aylarında Alplerin bu bölgesinde Fransa'nın en kötü ince partikül kirliliği yaşanıyor.
Sorun bu derin dağ vadilerinin dibindeki havanın yüksektekinden daha soğuk olması. Daha soğuk olduğu için hava yükselmiyor ve dağılmıyor.
Londra'da Kings College'dan çevre sağlığı kürsüsü başkanı Profesör Frank Kelly, dağların ayrıca rüzgarları engellediğini söylüyor. Kelly, bunu "Pekin'in kuzeyindeki dağların güneyden gelen kirli rüzgarların yayılmasını önlemesine" benzediğini belirtiyor.
Kelly Arve Vadisi'ndeki proje üzerine Fransızlarla birlikte çalışıyor.
St Joseph İlkokulu'nda en küçük çocuklar teneffüslerde içeride tutulurken büyüklerin bahçede oynamasına izin veriliyor. Ancak koşmaları yasak.
Okul müdürü Nathalie Gex "Hava kirliliği uyarısı başladıktan bu yana yetkililer tüm okul sporlarını durdurdu" diyor.
Gex "Buzda kayma yok hatta yüzme bile yok. Beden öğretmenimiz tiyatro dersleri vermeye başladı. Tenefüs saatlerinde daha büyük çocuklara çok hareket etmemeleri için yeri boyamalarını, kartlarla ya da bloklarla oynamalarını söylüyoruz" diye konuşuyor.
Çok güzel bir gün ve Sallanches kasabasının tepelerine çıkıyorum. Elbette arabayla, bu havada yürüyüş yapmam.
Kirliliğin bu yükseklikten görülebildiğini söylemişlerdi. Haklıymışlar. Kasabanın üstünde kalın, beyaz bir örtü uzanıyor.
Dağın tepesinden kirliliğin nedenini görebiliyorsunuz. Şaşırtıcı ama Mont Blanc tüneline ve İtalya'ya doğru yol alan tırlar değil bu.
Ana neden yenilenebilir enerji kaynağı ve çevreye dost bir imajı olan odun sobaları. Evlerin çoğundan sütun şeklinde dumanlar çıkıyor.
Sallanches'da hava kirliliğine karşı gösteri düzenleyen ve bin kişiyi toplayan Vincent Hazout "Son anketler ince partikül kirliliğinin yüzde 60 ve yüzde 80'inin insanların evindeki şöminelerden ve odun sobalarından kaynaklandığını gösteriyor" dedi.
Hazout'nun altı yaşındaki oğlu astım hastası. O da oğlunun yaşındayken astım hastası olmuş. Paris'te yaşayan ailesi Hazout'nun sağlığı nedeniyle büyük kentten ayrılıp temiz dağ havası için Alpler'e gelmişler.
"Kirlilik problemini çözmezsek ailemin benim sağlığım için taşındığı gibi oğlum için de taşınmak zorunda kalacağız" diyor Hazout.
Vadideki havayla ilgili bir şey yapma yetkisi bölge valisinin elinde.
Valinin ofisi görüş vermeyi reddetti ancak bu kış kirliliğe karşı alınan önlemlere yönelik detayları paylaştı. Ağır araçlara sınırlama, endüstriyel faaliyette yavaşlama, atıkların yakılmasını düşürme ve başka ısınma seçenekleri bulunan hanelerde odun sobası yakılmasını yasaklama gibi adımlar atılmış.
Hazout "Açıkça bunlar yetersiz. Yetkililer kayak otellerinin imajını karalamamak için daha sert önlemler almaktan kaçınıyor" dedi.
Peki pistlerde durum nasıl?
Her sene binlerce kayakçıyı çeken Chamonix Belediye Başkanı Eric Fournier tehlike bölgesinin üstündeyseniz yamaçlarda sorun olmadığını söylüyor. Ona göre kasabadaki hava kirliliği vadideki kadar kötü değil.
Fournier, Chamonix'te odun sobalarındaki yenilemelerle hava kalitesinin arttığını da belirtti.
Ancak buna karşık kış aylarında odun dumanı havaya ince partikül pompalamayı sürdürüyor.
Vincent Hazout'ya göreyse bunu çözmenin yolu gayet açık. Ancak bunun için siyasi irade gerekli. İnsanların evlerini ısıtma yöntemlerini değiştirmesinin mali olarak çok daha cazip hale getirilmesi hatta mecbur tutulması gerekiyor. Profesör Kelly buna katılıyor:
"Bu kirliliğin üç nedeni var; topoğrafya, iklim ve yakıt olarak odunun kullanılması. İlk ikisini değiştiremeyiz ancak odun yakma konusunda harekete geçebiliriz".
Fransız Alpleri'nde pek çok insan bu önlemin hatta odunla ısınmanın yasaklanmasının uygulanmasını ümit ediyor.
Hazout, "İki yıl içinde bu sorunu çözebiliriz" diyor.
