Nevra UÇKAÇ/İZMİR, (DHA)- TİCARET Bakanlığı tarafından hazırlanarak Cumhurbaşkanlığı\'na sunulan \'Tarım Ürünlerinin Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun Teklifi\', hal komisyonculuğunun kaldırılmasını ve bunun yerine üretici birliklerinin güçlendirilmesini öngörüyor. İzmir Sebze ve Meyve Komisyoncuları Derneği (İZKOMDER) Başkanı Orhan Doğan, \"Haller modernleşecekse biz de mutlaka bu yapının içinde olmak istiyoruz. Halin asıl işletmecileri biziz, halin gerçek sahibi bizler olmalıyız\" dedi.
Hal yasasında değişiklik öngören \'Tarım Ürünlerinin Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun Teklifi\'nin kısa bir süre sonra Türkiye Büyük Millet Meclisi\'ne sunulması bekleniyor. İzmir Sebze ve Meyve Komisyoncuları Derneği Başkanı Orhan Doğan, yeni yasayla mesleklerinin tamamen tarihe karışacağını söyledi. Komisyonculuk yapanların tüccar olmak zorunda kalacaklarını ifade eden Doğan, \"Bu yasa bizden çok şey götürüyor. Öncelikle komisyonculuk mesleği ortadan kaldırılıyor. Oysa bu iş uzun yıllardan beri babadan oğula devam eden bir meslek. Yeni yasa gıda enflasyonunu düşürmek için hazırlandı. Ancak komisyonculuk oranı zaten minimum düzeyde. Fiyat artışlarına fazla etki etmeyecek\" dedi. Komisyoncunun, üretici ve tüccardan aldığı ürünü arz ve talep durumuna göre en iyi şekilde değerlendirdikten sonra en geç 15 gün içinde ödeme yaptığını belirten Doğan, yüzde 5 komisyonla çalışan kişilerin masraflar düşüldükten sonra en fazla yüzde 2 kar elde edebildiğini savundu. Belirli bir ciro yakalayamayan komisyoncuların her yıl zarar ettiğini ve mesleği bıraktığını anlatan Orhan Doğan, şöyle konuştu:
\"Mevcut yasa 2012\'de çıkmasına karşın yürürlüğe gireli 3 sene oldu. Daha önce manavlar, marketler ve pazarcılar halden mal almak zorundaydı. Mevcut yasa bu zorunluluğu kaldırdı. Esnaf komisyoncu olmadan direkt mal alabiliyor. Bu düzenleme de sebze meyve fiyatlarında önemli bir düşüş sağlamadı, tam aksine yükselmeler oldu. Şu andaki hal sayısı 175 ve bu sayı 30\'a indirilecek. Haller tamamen özel teşebbüse verilecek. Hazine arazileri bedelsiz tahsis edilecek. Avrupa\'daki sistemi getirmek istiyorlar. Haller belediyelerden alınacak özel teşebbüse verilecek. Biz hem üretici birliği hem komisyoncu hem de tüccarın aynı şekilde görevine devam etmesini istiyoruz.\"
\'HALİN GERÇEK SAHİBİ BİZLER OLMALIYIZ\'
Bugüne kadar birçok kez hal yasasıyla ilgili değişiklikler yapıldığını ve her değişiklikte bağlı bulundukları ticaret odasından görüş alındığını ifade eden İZKOMDER Başkanı Orhan Doğan, dernekler olarak bağlı oldukları federasyonun da yasaların yapımında önemli bir rol oynadığını savundu. Bu kez kendilerinden hiçbir görüş alınmadığını dile getiren Doğan, \"Sanıyorum tasarı meclis komisyonlarına sunulduktan sonra bizim görüşlerimiz alınacak. O zaman da bizim görüşlerimizin bir etkisi olur mu bilemiyorum\" dedi. Doğan, yap-işlet-devret formülünde devir ve tahsis haklarının da ellerinden alınacağını ileri sürerek, \"Biz burda hak sahibi olurken belli bir bedel ödedik. Haller modernleşecekse biz de mutlaka bu yapının içinde olmak istiyoruz. Halin asıl işletmecileri biziz, halin gerçek sahibi bizler olmalıyız\" diye konuştu.
\'HAK SAHİPLERİNİN MAĞDURİYETİ NASIL GİDERİLECEK?\'
İzmir Ticaret Odası Meclis Üyesi ve hal esnafı Ahmet Kaymaz da, yeni yasanın modern haller, güçlü üretici birlikleri ve güçlü kooperatifleri gerekli kıldığını anlattı. Güçlü birliklerin tarımın olmazsa olmazı olduğunu söyleyen Kaymaz, buna bir itirazları olmadığını belirterek, \"Bizim hallerin özelleşmesi açısından sıkıntılarımız var. 7 bine yakın halcimiz var. Bu halciler devir ücreti olarak büyük bedeller ödeyip hak sahibi oldu. 25 seneliğine fiilen kullanıcı olduğumuz halde kiracı konumuna geleceğiz\" dedi. Kalıcı bir yasaya ihtiyaç duyulduğunu söyleyen Kaymaz, gıda fiyatlarının düşmesi için tarım girdilerinin düşürülmesi gerektiğini söyleyerek şunları anlattı: \"Bu yasa rekabeti çoğaltmak yerine azaltıyor. Fiyatı haller belirler. Ama yeni yasada üretici birlikleri ve kooperatifler belirleyecek. Oysa ülkemizde en fazla 5 tane kooperatif bulunuyor. Bu yasa çıkarılırken dünyadaki iyi uygulamalar örnek alındı ama ülkemizdeki gerçeklere dikkat edilmedi. 175 halde ortalama yaklaşık 8 bin hak sahibi var. Onların mağduriyeti nasıl giderilecek? Alışveriş merkezi tarzında kompleksler yapılacak. Ama bizim haklarımız ne olacak? Var olan 100 yıllık gelenek yıkılıp sıfırdan bir şeyler yapılmaya çalışılıyor. Mevcut yasada malın künyelenmesi sağlandı. Bu dünyaya örnek olacak, denildi. 3 senede bunu yıkıp yeni bir sistem getiriyorlar. Tam taşlar yerine oturuyor. Yeni birşeyler çıkarıyorlar.\"
