‘Grexit'… İngilizce ‘Yunanistan' ve ‘çıkış' kelimelerinin baş ve son hecelerinin yapıştırılmasıyla üretilen bu yeni kavram dillerden düşmez oldu. Ama Euro Bölgesi'nden ayrılmaya ancak Yunanistan karar verebilir. Çünkü anlaşmalar devlet iflası durumunda otomatikman çıkışı şart koşmuyor. Yunanistan özel bir anlaşmayla ve kendi iradesiyle Euro'dan ayrılabilir. Para birliğini terk etmesinin Yunanistan, Almanya ve diğer Avrupa ülkeleri için ne gibi sonuçlar doğurabileceği kestirilemiyor.
Bankaya hücum
Yunanlar Euro'yu kaybetme korkusuyla her gün banka hesaplarından çektikleri milyonlarca Euro'yu ya yastık altında saklıyor ya da yurt dışına havale ediyor. Özel şirket ve hanelerin mevduat hesapları 2004 sonrasının en düşük seviyesine indi.
Yunanların banka hesaplarında 130 milyar euro yatıyor. Euro Bölgesi'nden çıkılması durumunda halkın tasarruflarını kurtarmak için bankaları basması kaçınılmaz olacak. Nakit azalması milli bankaların batmasına ve bütün Yunanistan'daki para dolaşımının durmasına yol açabilir. Bunun önlenebilmesi için büyük bir ihtimalle bankalar belli bir süre kepenk indirecektir. Vezne işlemleri başladığında hükümet para akışını kontrol edebilmek için nakit ve elektronik işlemlere kısıtlama getirebilir.
Yeni para birimi
‘Grexit'in en radikal versiyonu gece yarısı Euro'nun yeni para birimiyle takas edilmesi olur. Yunan merkez bankası Euro yerine Drahmi basabilir. Ancak uzmanlar çıkışın tek hamleyle olmayacağını ve paralel para birimi ihdas edilerek belli bir süreye yayılacağı kanaatindeler.
Avrupa Ekonomik Araştırma Merkezi Başkanı Clemens Fuest mayıs ayında ‘Handelsblatt' gazetesinde yayımlanan makalesinde şunları yazmıştı: ‘Para tükenmeye yüz tutunca Yunan hükümeti kamuda çalışanlarla emeklilerin aylıklarını kısmen senetle ödemeye başlar ve bu borç senetleri zamanla para birimi özelliğini kazanır.”
Drahmi'ye de geçilse, paralel para birimi de benimsense, yeni para birimi Euro karşısında mutlaka değer kaybedecektir. Değer kaybının yüzde 30 ila yüzde 50 olacağı tahmin ediliyor. Bu durumda Yunanistan'da tatil yapmak yabancılara ucuza gelecek ve Yunan turizmciliği canlanacak. Aynı zamanda ihraç malları da rekabet gücüne kavuşacak. Bunun karşılığında ise Yunanistan'ın ithal ettiği mal ve hizmetlerin fiyatı artacak. Gayrı menkul ve otomobil alımlarında kullanılan Euro kredilerinin taksitlerini ödemek zorlaşacak. Aynı zamanda Yunanistan'ın alacaklılarına olan borçları da astronomik rakamlara ulaşacak.
Yunanların çilesi
Devlet iflası aynı zamanda dış kredilerin kesilmesi anlamına da gelir. Yunanistan kredi borçlarını ödeyemez duruma düşer ve bunun ceremesini halk çeker. Çünkü hükümet memur maaşlarını ödeyebilmek için kamu yatırım ve hizmetlerinde önemli kesinti yapmak zorunda kalır. Avrupa Parlamentosu Başkanı Martin Schulz bu durumda Yunanların yardıma muhtaç olacaklarını ve haysiyet içinde yaşamanın onların da hakkı olduğunu söylemişti.
‘Grexit'in Almanya'ya maliyeti ne olur?
Yunanistan'ın toplam 321 milyar euroluk borcundan Almanya'nın alacaklı olduğu pay 80 milyar euroyu buluyor. Alman özel sektörünün kaybedebileceği miktar yüksek değil. Özel bankaların 4,6 milyar, özel şirket ve şahısların ise 3,6 milyar euro alacağı var. Ancak bu rakamlar değişebiliyor. Münih ifo Enstitüsü, Yunanistan'ın Euro Bölgesi'nden ayrılıp devlet iflası ilan etmesi durumunda Almanya'nın toplam kaybının 87 milyar euroyu bulacağını hesaplamış. Ancak devlet iflasında bile bu paranın tamamen kaybedilmeyeceği ve alacaklıların borç ödemelerini erteleterek bu tehlikeden sıyrılmaya çalıştıkları belirtiliyor.
Bloomberg şirketi alacakları kredi veren ülkelerin milli gelirleriyle karşılaştırmış. Çıkan sonuca göre mutlak rakamlarla büyük olmasına rağmen Almanya'nın muhtemel kaybı sınırlı kalacak. Slovenya, Malta, İspanya, İtalya ve Estonya Gayrı Safi Yurtiçi Hasılası'nın yaklaşık yüzde 3'ünü riske atarken Almanya'nın tehlikedeki alacakları bu oranın oldukça altında kalıyor.
Borsa çöker mi?
Yunanistan ile sürdürülen görüşmelerle ilgili haberler Avrupa borsalarının ‘kalp pili' haline geldi. Olumlu haberler hisse senetlerine değer kazandırırken, kötü haberler endeksleri tekletiyor. Bir ortak para bölgesi üyesinin kulüpten ayrılması borsalar için de bir ilk olacak. Önemli olan, paniğin şiddeti ve şok dalgalarının ne kadar zamanda durulacağı. Bunda siyasi kriz yönetiminin başarısı da rol oynayacak. Alman birleşik borsa endeksi DAX'ın günde yüzde ikiye varan oranlarda inip çıkması borsacıların ne kadar asabileştiğini gösteriyor. Yunan borsası ise tek seansta yüzde sekiz oranında eriyebiliyor.
Avrupa da batar mı?
Devlet ve hükümet başkanları beş yıldır Yunanistan'ı kurtarma operasyonuyla meşguller. ‘Grexit' onlar için siyasi yenilgi anlamına gelir. Dillerden düşmeyen ‘Avrupa işbirliği' şimdilik bitmiş demek olur. Bazı politikacılar ise Yunanistan'ın Euro'dan ayrılmasının mali durumu iyi olan ülkelerin gücünü göstereceğini ve ‘tekdir ile uslanmayanın sonu böyle olur' diyenleri haklı çıkaracağını düşünüyorlar.
Avrupa açısından, Portekiz, İspanya ve İtalya gibi kriz ülkelerinin göstereceği gelişme belirleyici olacak. Şimdilik toparlanma sürecindeler. Yatırımcı da Yunanistan krizine rağmen bu ülkelerin devlet tahvillerini almaktan çekinmediğinden borç yönetimi için AB yardımlarına ihtiyaç duymuyor. Yunanistan iflas edip Euro'dan ayrılırsa yatırımcı güven kaybeder ve kriz ülkelerine borç vermez. Euro krizi de hortlayabilir. Avrupalı politikacılar, yol açacağı maliyeti düşünerek son anda ‘Grexit'i önlemeye çalışacaklardır.
