Dünyanın en tanınan üniversitelerinden Harvard, yaz okulu kapsamında İstanbul’un tarihi bostanları üzerine bir ders açtı. 30 Haziran’dan beri devam eden altı haftalık derste öğrenciler ağırlıklı olarak İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve Fatih Belediyesi’nin geçen yaz bir kısmını molozla kapladığı tarihi Yedikule Bostanları’na odaklanıyor.
‘Şehir ve tarım: İstanbul’un tarihi bostanlarını korumak ve çalışmak’ adlı dersin öğretmenleri; Harvard Üniversitesi tarih bölümünden Prof. Dr. Cemal Kafadar ve Harvard’da Osmanlı tarihi üzerine doktora yapan Aleksandar Sopov.
Elif İnce’nin Radikal’de yer alan haberine göre, Harvard’da bir ders açma fikrinin geçen yaz Yedikule Bostanlar molozla kaplandıktan sonra ortaya çıktığını anlatan Sopov, “Kent içi tarım, Kuzey Amerika ’da akademik çevrelerde giderek daha çok ilgi çeken bir konu. Dünyanın dört bir yanından bilim insanları bizimle iletişime geçerek İstanbul’daki tarihi bostanlarla ilgili sorular soruyor. Çünkü tüm eski Osmanlı coğrafyası içinde Yedikule Bostanları’nın bir eşi yok. Osmanlı bostanlarından şehir içinde kalanların sayısı zaten çok az. Üstelik Yedikule Bostanları’nda Osmanlı’dan kalan su kuyuları, kanallar ve setler hâlâ yerinde ve nesillerdir burada tarım yapan bostancılar tarafından kullanılıyor. Dolasıyla öğrenciler için bu bostanlar arşiv belgelerinden de öte, yaşayan bir tarih niteliğinde” diye konuştu.
Dersler sırasında öğrenciler bir yandan Bizans ve Osmanlı’dan kalma haritalar ve belgeleri incelerken diğer yandan Yedikule bostancılarından geleneksel tava sulama yöntemlerini öğrendi, bostanların güncel haritalarını çıkarttı ve mikroskopla bitkilerden örnekler inceledi.
Öğrencilerden bazılarının bostanları bitirme tezlerinde de konu edinmeyi planladığını anlatan Sopov, “Bostanlar ve nesillerdir burada çalışan bostancılardan öğrenilecek çok şey var. İBB ve Fatih Belediyesi’ni acilen geçen yaz bostanlara dökülen molozu temizlemeye çağırıyoruz” dedi.
‘Bunları kitaplardan öğrenmek mümkün değil’
Derse Harvard Üniversitesi öğrencilerinin yanında ABD’deki Simmons ve Sabancı Üniversitesi’nden de öğrenciler katıldı. Harvard Üniversitesi’nden tarih öğrencisi Michael Luo, “Yedikule’de bostancılar bize geleneksel tava sulama yöntemini öğretti. Bunları kitaplardan, arşiv belgelerinden öğrenmek mümkün değil. Bu gibi bilgilerin kaybolmaması için bostanların yaşaması çok önemli” diye konuştu. Luo, dersin sonunda yazacağı makalede Çin’de ailesinin geçim kaynağı olan 4 bin senelik tarım alanlarının Yangtze nehrine yapılan dev bir barajın altında kalmasıyla Yedikule Bostanları’nın başına gelenleri karşılaştıracağını anlattı. Luo, “Hızlı büyümeye çalışan tüm bu şehirlerde tarım alanları yok ediliyor, ekolojik denge bozuluyor ve geçimini buradan sağlayanlar da işsiz bırakılıyor” dedi. Simmons Üniversitesi’nde tarih ve bilgi bilimi üzerine yüksek lisans yapan Katie Mika da, “Binlerce yıldır yaşayan bostanların yapılaşmaya açılması veya herhangi başka bir şehirde karşılaşabileceğiniz bir parka çevrilmesi büyük bir tehdit. Bunu asla görmeyeceğimizi umuyorum” dedi.
Derste California Berkeley Üniversitesi’den coğrafi bilgi sistemi uzmanı Eli Weaverdyck, Notre Dame Üniversitesi’nden arkeobotanist Chantel White, Bostan Üniversitesi’nden kültürel miras alanında doktora öğrencisi Martha Ostovich ders verdi.
Öğrenciler ayrıca Fatih Belediyesi eski imar komisyonu üyesi mimar Gülay Yedekçi, antropolog Eda Çakmakçı ve Gümüşdere tarım alanlarının korunması için mücadele eden ziraat mühendisi Beyhan Uzunçarşılı’nın da deneyimlerini dinledi, Yedikule mahallesi halkıyla röportajlar yaptı.
Dersin okuma listesinde David Harvey’in kent hakkı üzerine metinleri, Raymond Williams’ın ‘Kır ve Şehir’ kitabı, Roma ve Bizans’ta tarım yöntemlerini anlatan Geoponica gibi birçok kaynak var. Ders programı ve diğer detaylar için İngilizce içerikli cityandagricultureistanbul.org adresi ziyaret edilebilir.
