Genel seçimlere 7 ay kala Anayasa Mahkemesi Başkanı Haşim Kılıç'ın yüzde 10 seçim barajının kaldırılabileceğine yönelik açıklamlaları sonrası Türkiye'de, barajın kaldırılıp kaldırılmayacağı sorusu gündemin zirvesine oturdu.
Önceki gün,(30 Kasım 2014) Habertürk Gazetesi'nden Muharrem Sarıkaya'ya konuşan Haşim Kılıç'ın açıklamasının ardından başlayan tartışmaya hukukçular ve siyasetçiler de yorumlarıyla dahil oldu.
Kılıç, barajın kaldırılması konusunda AYM'ye yapılan başvurulara ilişkin raporların tamamlandığını belirterek, "Raportör arkadaşlar çalışmalarını tamamladı. Raporda önemli tartışmalar var. Konu hassas olduğu için 'bireysel'de değil de 'genel kurul'da görüşüp 2-3 hafta içinde karara bağlayacağız" dedi.
Karar 2015'te uygulanır mı?
Kılıç, aynı açıklamasında çok önemli bir başka detay daha verdi. AYM'nin seçim barajının kaldırılması yönünde karar alması halinde bu kararın 2015 seçimlerinde de uygulanacağını vurguladı. Kılıç, bu konuda da "Karar anında uygulanır. Hak ihlali kararı hemen ortadan kaldırılması içindir" dedi.
Ancak AYM Başkanı, tartışmanın alevlenmesi üzerine kendi açıklamasında bir "tashih" yapma ihtiyacı hissetti. Yine Sarıkaya'ya yaptığı açıklamada, yüzde 10 barajının 2015 seçimlerinde uygulanıp uygulanmayacağı konusunda şunları şöyledi;
“Genel Kurulumuzdan nasıl bir karar çıkacağına ilişkin görüş belirtmem uygun olmaz. Tabii ki Anayasa Mahkemesi’nin hak ihlaline ilişkin kararları hemen uygulanır. Ancak genel kurulumuzun böyle bir durumda yasama organına bunu düzeltmesi için süre vermesi de söz konusu olabilir. Yasa eğer iptal edilirse, yasa koyucuya bir süre verilir ve ‘Şu kadar sürede yeni düzenleme yapılmalı’ da diyebilir.”
Kılıç, Genel Kurul'un bu yönde bir karar alması halinde yüzde 10 barajı uygulamasının Haziran 2015’te devam edebileceğini de belirtti ve“Çünkü usulü sorunlar çok fazla, seçime de az bir süre kaldı. Bundan dolayı yetişemeyebilir” dedi.
Hukukçular: 2015 seçiminde uygulanır
Türkiye'nin önde gelen anayasa hukukçuları ise AYM'nin baraj için "hak ihlali" kararı alması halinde 2015'teki seçimin "barajsız" yapılacağı yönünde görüş bildirdiler.
Taraf Gazetesi'ne konuşan hukukçuların görüşleri şöyle:
Erdoğan Teziç: 2015 seçiminde uygulanır. AYM hak ihlali olduğuna karar verirse, hukuka bağlı bir devlette parlamento bunu değiştirmeli. Anayasa'da 'seçim kanununda yapılan değişiklikler, bir yıl içinde yapılacak seçimde uygulanamaz' hükmü var ama. Burada hak ihlali olduğu için uygulanır.
Ergun Özbudun: AYM barajı kaldıramaz. AYM'nin ihlal tespit yetkisi var ama kanun iptal yetkisi yok. Seçim kanunu ortada olduğu sürece ihlal tespiti yapılsa bile bu, uygulamada sonuç doğurmaz. Seçim barajı kendiliğinden ortadan kalkmaz, seçim barajı ile ilgili meseleyi çözmesi gereken, Anayasa Mahkemesi değil, siyaset kurumu, yani Meclis'tir.
Zafer Üskül: Meclis yasa çıkarmalı. AYM bir hak ihlali kararı verirse, bu ihlalin giderilmesi için yüzde 10 barajının düşürülmesi gerekir. Yasama organı barajı ya düşürür ya da kaldırır. Ancak muhtemelen hükümet bu seçimde uygulama yönünde yorum yapmayacaktır.
Siyasetçilerin görüşleri
AKP'nin YSK Temsilcisi Malkoç: 367 gibi garabet doğar
Cumhuriyet Gazetesi'nin görüşlerine başvurduğu YSK'daki AK Parti temsilcisi Şeref Malkoç, AYM'nin usülüne uygun bir başvuru olmadığı için yasa iptali kararı veremeyeceğini, vermesi halinde "kendi sınırlarının dışına çıkacağını" söyledi.
Malkoç, AYM Başkanı'nın açıklamalarının Anayasa'ya uygun olmadığını söyleyerek, "Türkiye'nin en önemli sorunu erklerin birbirinin alanına girmesi. AYM, yüzde 10 barajını kaldıracak bir yasa iptali yoluna giderse, geçmişteki 367 barajı gibi bir garabet doğar.
Demirtaş: Siyasetin önü açılır
Cumhuriyet Gazetesi'nden Çiğdem Toker'e konuşan HDP Eş Başkanı Selahattin Demirtaş'ın tepkisi "siyasetin önü açılır" oldu.
Demirtaş, "Seçim barajı zaten hukuksuz bir uygulamaydı. AKP, özellikle Sayın Erdoğan, bu hukuksuzluğu “Biz getirmedik” diye savunuyordu. Aslında böyle diyerek askeri darbenin nimetinden yararlandığını hep itiraf ediyordu. Oysa bu ilelebet gidemezdi. Bu hukuksuzluğa birinin dur demesi gerekiyordu" dedi.
AYM'nin konuyu bu şeklide ele almasını "çok önemli" diyerek nitelendiren Demirtaş, "Temsil adaletinin sağlanabilmesi açısından barajın uygulanmayacağına karar verebilir. Umut ediyorum ki bu yönde bir karar verir. Böyle bir sonuç, Türkiye’de demokratik siyasetin önünü açacak en önemli karar olur. Beklentimiz, temennimiz, bu yönde. Anayasa Mahkemesi nasıl tutuklu vekiller konusunda siyasetin önünü açan bir karar verdiyse, baraj konusunda vereceği karar da Türkiye siyasetine çok büyük katkı olur." diye konuştu.
Yüzde 10 barajı konusunda TBMM'de temsil edilen siyasi partilerin görüşleri ise şöyle:
CHP: Kaldırılsın
CHP Grup Başkanvekili Levent Gök, partisinin seçim barajına karşı olduğunu vurguladı.
Gök, şöyle konuştu:
"Biz bugüne kadar yüzde 10 seçim barajının karşısında olmuş bir partiyiz. Kaldırılması yönünde kanun tekliflerimiz var. Barajı aşamayan partilerin adaletsiz biçimde Meclis dışında kaldığı ve iktidar partisi AKP’ye yarayan bir sistem mevcut. Bu nedenle barajın düşürülmesi gerektiğini ısrarla söylüyoruz. AYM de bu yönde bir karar verirse bu çok önemli bir karar olur ve önümüzdeki seçimleri oldukça etkiler. Artık her parti kendi kimliğiyle Meclis’te temsil edilebilir.
MHP: AYM neden şimdi böyle bir karar veriyor?
MHP Milletvekili Özcan Yeniçeri ise, seçim barajı meselesinin milli iradenin etkin olması bakımından "çok önemli" olduğunu söyledi.
Yeniçeri, şöyle konuştu:
"Seçim barajı meselesi milli iradenin etkin olması bakımından çok önemli. AYM durdu, durdu şimdi niye böyle bir karar veriyor? Bunun da düşünülmesi lazım. Atı alan Üsküdar’ı geçtikten sonra karar veriyor. Yüzde 10 barajının kaldırılması durumunda Türkiye, tek parti iktidarını, çıkar iktidarını başından atmış olacak. Siyasette çok farklı bir tablo ortaya çıkacak."
HDP: Baraj kalkarsa, 2015'te uygulanır
HDP Şırnak Milletvekili Hasip Kaplan ise, AYM barajı kaldırırsa, 2015'te uygulanır diyerek görüş belirtti.
Kaplan şöyle konuştu:
"Başvurulara ilişkin kararın Genel Kurul’da görüşülerek verilecek olması kesin ve an itibariyle uygulanabilir olması sonucunu doğuracak. Karar, 2015 seçimlerini son derece etkileyecek ve Türkiye’de siyaseten her şey yeniden şekillenecek. Hiçbir hukukçunun yüzde 10 barajından yana görüş bildireceğine inanmıyorum. Makul bir orana düşürüleceğini düşünüyorum."
