Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü'nün (OPEC) ikinci büyük üreticisi konumunda olan ve günde 3 milyon varilden fazla petrol çıkarılan Irak'ta bazı büyük rafineri bölgelerinin Irak Şam İslam Devleti'nin (IŞİD) eline geçiyor olması, küresel enerji piyasasında tedirginlikle izleniyor. IŞİD'in Musul'u işgal etmesinden bu yana geçen son bir haftada petrolün varil fiyatında 5 dolarlık artış yaşandı.
Uluslararası Enerji Ajansı'nın (IEA) verilerine göre, bu artışın dünya genelindeki günlük maliyeti 500 milyon doları buluyor. Uzmanlar, fiyatların yüksek seyretmesi halinde Türkiye'nin yıllık enerji faturasının da yaklaşık 3 milyar dolar artacağını belirtiyor.
Baiji Rafinerisi IŞİD'in eline geçti
IŞİD'e bağlı silahlı grupların, dün kapatıldığı açıklanan Bağdat'ın 210 kilometre kuzeyindeki Baiji rafinerisini ele geçirdiği belirtiliyor. Baiji rafinerisi ABD Enerji Bakanlığı'nın 2013 verilerine göre günlük 310 bin varil petrol üretimi yapıyor. Bu da Irak'ın petrol ihtiyacının yaklaşık dörtte birine denk geliyor. Resmi olmayan kaynaklar Irak petrol rezervlerinin yaklaşık yüzde 17'lik bölümünün IŞİD'in eline geçtiği bilgisini verirken, enerji uzmanları ise bölgeden petrol üretimi ve arzına ilişkin gelen haberlerin “spekülatif” olabileceği uyarısında bulunuyor.
'Ülke bölünürse fiyatlar zıplar'
Irak'taki iç karışıklığın petrol arzına ve fiyatlara etkisini Deutsche Welle'ye değerlendiren İş Yatırım Uluslararası Piyasalar Müdürü Şant Manukyan, Irak'ta petrol arzı konusunda yaşanacak sıkıntıların küresel piyasalarda telafi edilebileceğini söylüyor. ABD'nin dış piyasalara pompaladığı petrol miktarının son 44 yılın en büyüğü olduğunu, Suudi Arabistan'ın ise elinde piyasaya sunmadığı yüksek miktarda atıl petrol olduğunu ifade eden Manukyan, “Bu durumda Irak'ın petrol arzında yaşanacak sıkıntılar, petrol fiyatları zıplamadan önce kontrol altına alınabilir. Zaten Baiji Rafinerisi dün kapatılmıştı. Dolayısıyla IŞİD'in rafineriyi ele geçirmesi piyasa açısından tedirgin edici olmadı” diye konuşuyor. Yine de piyasa açısından her gelişmenin kritik önemde olduğunu vurgulayan Manukyan, “Önümüzdeki dönemde Irak'taki iç savaşın ülke geneline yayılması ya da ülkenin resmen üçe bölünmesi, petrol fiyatlarında dramatik yükseliş yaşanmasına neden olabilir” diyor.
Dünyada günlük 90 milyon varil petrol üretildiğini ve bunun yarısının üretildiği bölgeler dışına dağıtıldığını belirten Petrol Mühendisleri Odası Enerji Politikaları Çalışma Grubu ve CHP Enerji Komisyonu Başkanı Necdet Pamir de Irak'ın da günlük 2,6 milyon varil petrol ihracı yaptığına işaret ediyor. Pamir, “Kerkük rafinerisinin 30 bin, Basra rafinerisinin 140 bin, Bağdat rafinerisinin ise 210 bin varillik günlük üretimi var. IŞİD'in eline geçtiği söylenen Beci rafinerisi ise 310 bin varillik üretim yapıyor. Dolayısıyla Baiji'nin önemini hafife almamak gerekiyor” değerlendirmesinde bulunuyor. Ancak petrol arzına ilişkin bölgeden gelen bilgilerin sağlıklı olmadığına dikkat çeken Pamir, “Şu anda bölgede petrol konusunda ciddi bir spekülasyon söz konusu. Buna dikkat etmek gerekiyor. Öte yandan IŞİD'in önemli petrol bölgeleri olan Bağdat, Necef ve Kerbela'ya inmesi zor. Çünkü İran hemen devreye girer ” diyor.
Türkiye'ye 3 milyar dolar fatura
Şu aşamada Irak'ta yaşanan krizin Türkiye'nin enerji faturasına nasıl yansıyacağını kestirmenin kolay olmadığını söyleyen Necdet Pamir, “5-10 günlük fiyat dalgalanmaları yılın geneline yayılacak bir etki yaratmaz. Ama Irak'taki kriz birkaç ay sürerse o zaman daha doğru bir hesap yapılabilir. Ama şunu söyleyebilirim ki petrol fiyatları yıllık ortalama 10 dolar artarsa, bu doğalgaz fiyatlarında da yükselişe neden olacaktır. Bu da Türkiye'nin enerji faturasına yıllık yaklaşık 3 milyar dolarlık bir ek yük anlamına gelir” diye konuşuyor.
Brent petrol 113 doları aştı
Garanti Yatırım Emtia Analisti Gökalp İçer ise, IŞİD kuvvetlerinin Baiji rafinerisine düzenlediği saldırının ardından Brent petrolün 40 cente varan yükseliş ile 113,50 doları test ettiğine işaret ediyor. Irak kaynaklı arz kaygılarının brent fiyatında yukarı yönlü riskleri beraberinde getirdiğini dile getiren İçer, “Geçtiğimiz hafta beklentilerin altında azalan ABD stokları da bu yükselişi desteklemişti. Yukarı yönlü risklerin korunduğu fiyatlarda 115 ila 117 dolar seviyeleri yakın hedef olarak halâ gündemde” diye konuşuyor.
