İran'da düşen uçak: Ukrayna PS752 uçağına ne olduğunu açıklayabilecek cevapsız 4 soru

Çarşamba gecesi Tahran'dan kalktıktan çok kısa bir süre sonra düşen ve 176 kişinin öldüğü uçakla ilgili İran'dan ve Batı ülkelerinden birbiriyle çelişen açıklamalar geldi. İran, uçağın neden düştüğünü Cumartesi açıklayacağını duyurdu. Şimdiye kadar düşen uçakla ilgili bilinenleri ve cevapsız kalan soruları derledik.

İran'ın yarı resmi Fars haber ajansı, İranlı bir yetkiliyi kaynak göstererek Ukrayna uçağının neden düştünün Cumartesi günü açıklanacağını duyurdu.

Fars haber ajansına göre, İran'da uçak kazaları üzerine uzmanlaşmış bir komisyon Cumartesi günü toplanacak. Toplantının ardından aldıkları bilgileri ve uçağın düşüş sebebini açıklayacaklar.

Ukrayna uluslararası Havayolları'na ait PS752 uçuşu, Tahran'ın İmam Humeyni Uluslararası Havalimanı'ndan yerel saatle 06:12'de kalktı. Çok kısa bir süre sonra da düştü.

Kanada ve Amerika dahil Batı ülkeleri, uçağın İran'a ait hava savunma sistemleri tarafından yanlışlıkla düşürüldüğünü söylüyor. İran ise bu iddiayı reddediyor.

Kaza, İran'ın General Kasım Süleymani'nin öldürülmesine misilleme olarak Irak'taki iki Amerikan üssünü vurmasından birkaç saat sonra meydana geldi.

Ancak Batılı ülkeler ve İranlı yetkililer birbiriyle çelişen açıklamalar yaptığı için, belirsizliği çözecek asıl sorular cevapsız kalmaya devam ediyor.

İran'dan füze fırlatıldı mı?

Karadan çekilen amatör bir görüntüde, uçağın yakınlarında, kalkıştan hemen sonra bir patlama olduğu görülüyor. Patlamadan sonra alevler içinde kalan uçağın hızlı bir şekilde rotasından çıktığı, kısa bir süre sonra da düştüğü görülüyor.

Kanada Başbakanı Justin Trudeau, birçok farklı kaynaktan gelen bilgilerin, uçağın, İran ordusunun yüksek düzeyli alarma geçtiği bir anda "muhtemelen kasıtsız olarak" karadan fırlatılan bir füzeyle düşürüldüğünü gösterdiğini söyledi.

New York'ta yaşayan eski bir uçak pilotu olan güvenlik uzmanı Anthony Roman, BBC'ye, İngiliz, Kanadalı ve Ameirkan istihbarat servislerinin "kızılötesi ve uydu teknolojileri de dahil bazı teknolojileri, bir araya getirerek" İran'a ait iki uçaksavar füzesinin Ukrayna uçağına fırlatıldığı sonucuna ulaştı.

Roman, füzelerin muhtemelen Rus yapımı kısa-orta menzilli Tor füzeleri olduğunu, alçak-orta irtifada uçan hava araçlarını tespit edip vurmak üzere tasarlandıklarını söylüyor:

"Bu kanıt ikna edici ve tüm bu bağlantıların kesiştiği yerde neredeyse inkâr edilemez gibi görünüyor."

Reuters, ABD'li bir yetkilinin verdiği bilgiye dayandırarak, elde edilen verilere göre uçağın uçuş durumuna geçtikten 2 dakika sonra ısı görüntüleme sistemiyle iki adet karadan-havaya güdümlü füze saptadığını yazdı.

Aynı yetkiliye göre uçağın çok yakınında, Tor füzelerininkiyle uyumlu bir patlama meydana geldi. Tor füzeleri, hedefi doğrudan vurmak yerine kurşuna benzer parçalanmış metal kırıntılarını fırlatmak üzere tasarlandı.

Sosyal medyada paylaşılan fotoğraflar, uçağın enkazında parçaların izlerinin olduğunu gösteriyor ancak bunu doğrulamak şimdilik güç.

Uçak Tahran Havalimanı'na geri dönmeye mi çalışıyordu?

İran ise bu olasılığı "mantıksız" olarak değerlendiriyor ve uçağın havalimanına geri dönmek için ani bir manevra yaptığını söylüyor.

İran Sivil Havacılık Yöneticisi Ali Abedzade, Cuma günü yaptığı açıklamada "Kesin olarak söyleyebileceğimiz şey, uçağın füzeyle vurulmadığı" dedi:

"Uçak havada alev alıyor, bir buçuk dakikadan uzun süre yandıktan sonra aldığı konum, pilotun geri dönmeye çalıştığını gösteriyor."

İran Sivil Havacılık Kurumu'nun Perşembe günü yayımladığı bir ön rapora göre, Boeing 737-800 tipi uçak, Tahran'daki İmam Humeyni Uluslararası Havalimanı'ndan kalktıktan çok kısa süre sonra teknik bir sorunla karşılaştı.

Neden imdat çağrısı yapılmadı?

Yetkililer, uçak yaklaşık 2 bin 400 metre yüksekliğe ulaştığında radar bağlantısının kesildiğini belirtiyor. Rapora göre pilot imdat çağrısı yapmadı.

Abedzade, "Havalimanı bölgesinden ayrılmak için ilk aşamada batıya yönelen uçak, sorunu görür görmez geri döndü. Düştüğü sırada havalimanına doğru gidiyordu" dedi.

AFP'ye konuşan, Ulusal Taşımacılık Güvenlik Kurulu'ndan eski bir Amerikalı hava güvenlik uzmanı olan John Goglia ise, o noktada uçağın "uçuşun en güvenli aşamasına geçiyor olduğunu" söylüyor.

Yolcu uçakları bir motoru bozulduğunda devre dışı bırakarak güvenli bir şekilde iniş yapabilmek üzere tasarlanır. Goglia, "Bu durumda bu irtifada bir uçağın motoru bozulsa bile gözlemlediğimiz olayın yaşanmaması gerekiyordu" diyor.

BBC Ulaşım Muhabiri Tom Burridge de, uçağın füze ya da şarapnelle vurulması halinde rotanın değişeceğini ve pilotların saldırının hemen ardından ölmüş olabileceğini söylüyor.

Sarsıntının uçağın iletişim sistemlerini bozmuş olması da muhtemel. Burridge'e göre, "Hava trafik kontrolüne haber gönderme şansları olmamış olabilir."

Kazanın soruşturması nasıl yürütülüyor?

İran detalı bir soruşturma yürütüleceği sözünü verdi. Ancak olay yerinden Perşembe günü gelen görüntüler, motorlu bir kepçenin yardımıyla enkazın kaldırıldığını gösteriyordu. Bu da kritik delillerin yok edilebileceği endişesini yarattı.

İran'ın resmi Irna Haber Ajansı, uçağın kara kutusunun Cuma günü açılacağını duyurmuştu. Kara kutular uçuşun verilerini ve kokpitteki sesleri kaydettiği için kazaya neyin neden olduğu konusunda kritik ipuçları verebilir.

İran hükümeti uçağın üreticisi Boeing'i ve düşen uçakta hayatını kaybedenlerin vatandaşı olduğu ülkeleri kazanın soruşturmasına katılmaya çağırdı.

Uçakta 82 İranlı ve 63 Kanadalının yanı sıra Ukrayna, İsveç, Afganistan, Almanya ve İngiltere vatandaşları vardı.

Reuters'a göre hem ABD hem de Kanada'nın sivil havacılık kurumlarında İran'a temsilci göndermek üzere ayarlamalar yapıyor. Ukrayna ise Tahran'a 45 kişilik uzman bir heyetin gönderildiğini duyurdu.

Yetkililer, bilgilerin tamamıyla elde edilmesi ve analiz edilmesinin iki ay sürebileceğini belirtirken İran, bu bilgiler tamamen öğrenilmeden kazayla ilgili kesin bir sonuca ulaşılamayacağı konusunda ısrar ediyordu.

Abedzade, İran'ın yaptığı tüm açıklamalara rağmen "Tüm bilgiler alınmadan yapılan herhangi bir açıklama, uzman görüşü olamaz" dedi.