Kürtaj hakkında yayılan bilgilerin ne kadarı doğru?

Rachel Schraer ve Kayleen Devlin, BBC Reality Check

ABD’de kürtajın anayasal bir hak olmaktan çıkarılması, dünya genelinde kürtaja dair tartışmaların artmasına yol açtı.

Fakat internette paylaşılan bilgiler arasında çok sayıda dezenformasyon da var.

Bu konudaki tartışmalarda en fazla kullanılan iddiaların doğru olup olmadığını inceledik.

Kürtajın yol açtığı sağlık riski

ABD’de 3,7 milyon Facebook takipçisi olan muhafazakar hukuki destek merkezi The American Center for Law and Justice, çokça paylaşılan bir gönderisinde “kürtaj güvenli değildir” ifadelerini kullanmıştı.

Kürtajın sağlık açısından riskli olduğu sıklıkla tekrarlanan bir iddia olsa da bunu destekleyecek hiçbir veri bulunmuyor.

Tüm tıbbi prosedürler bazı riskler içerir fakat ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi verilerine göre 2013-18 yılları arasında ülkede gerçekleşen her 100 bin yasal kürtaj başına 0,4 ölüm gerçekleşmişti.

100 bin canlı doğum başına ölüm oranı ise 23,8.

Florida’daki bir dava duruşmasında doğum uzmanı ve kürtaj karşıtı Dr. Ingrid Skop 15. haftadan sonra kürtaja izin verilmemesi gerektiğini, o noktadan sonra prosedürün tehlikeli ve zor bir hale geldiğini söyledi.

Hamilelik ilerledikçe kürtajın zorluğu küçük bir miktar artsa da ABD Ulusal Bilim, Mühendislik ve Tıp Akademisi’ne göre ciddi zorluklar ileri dönem kürtajlarda bile nadiren gözüküyor.

ABD’de kürtajların yüzde 98’i ilk 15 hafta içinde yapılıyor.

Kürtaj haplarının sağlık riski

Hamileliğin ilk 10-12 haftasında iki hapla, operasyona gerek olmadan kürtaj yapılabiliyor. Bunlar mifepristone ve misoprostol.

ABD’de en yaygın kürtaj yöntemi bu ve uzmanlar bu hapların güvenli olduğunu düşünüyor.

Fakat kürtaj karşıtı kampanya grubu Students for Life of America bu prosedürün tehlikeli olduğunu iddia ediyor.

Grubun Facebook paylaşımında “Kürtaj endüstrisi kadın sağlığını umursasaydı, kadınların sağlıklarını ve hayatlarını tehlikeli kimyasal ilaçlarla riske atmazdı” ifadeleri yer alıyordu.

ABD Gıda ve İlaç Dairesi verilerine göre ülkedeki her 100 bin ilaçlı kürtajda 0,35 ölüm gerçekleşiyor.

Bu örnekte de kürtaj yapmanın sağlık riski, doğum yapmaktan çok daha düşük.

Bir yandan kürtaj haplarının kullanımı artarken diğer yandan da bu hapların etkisini geri çevirebildiğini iddia eden hapların yaygınlaşıyor.

ABD Doğum Uzmanları ve Jinekologlar Koleji (ACOG) ise bu “süreci geri çevirme” haplarının etkili olduğuna dair bir kanıt bulunmadığını söylüyor.

Bu tür haplara dair bir deney, 12 katılımcıdan üçünün ciddi şekilde kanamaya başlaması nedeniyle durdurulmuştu.

Buna rağmen bu hapların savunucuları, bazı başka deneylere dayanarak bunların işe yaradığını iddia ediyor.

Fakat bu deneyler, kötü tasarlandıkları gerekçesiyle eleştirilen deneylerdi. Dahası, kimyasal kürtaj için gerekli olan iki haptan yalnızca birinin alınması durumunda hamileliğin devam edebildiği gerçeğini göz ardı eden çalışmalardı.

Fakat ABD’nin en az sekiz eyaletinde, doktorların kimyasal kürtaj yapacak kişilere bu “vazgeçme haplarından” bahsetmesi yasal bir zorunluluk haline getirildi.

Dış gebeliklerde de kürtaj yasaklandı mı?

Kadınların hayatını kurtarmak için gereken kürtajlar haricinde tüm kürtajları yasaklayan Arkansas eyaleti, yumurtanın rahmin dışında döllendiği dış gebelik (ektopik gebelik) gibi durumlarda yapılacak müdahalenin “kürtaj sayılmayacağını” yasaya geçirdi.

ABD’de kürtajı yasaklayan ve yasaklamaya hazırlanan tüm eyaletlerde hayati tehlikelerde kürtaja izin veriliyor.

Fakat kürtaj yasalarının sıkılaşmasının kadınların sağlığını kötüleştireceği endişesi taşıyanlar var.

Bir Twitter paylaşımında “Dış gebelik, gebelik zehirlenmesi ve vücudunuzun atamadığı bir düşük durumunda tedavi kürtajdır. Bu durumlarda kürtaj yaptıramazsanız ölürsünüz” ifadeleri yer alıyordu.

İnternetteki pek çok paylaşımda, sıkılaşan kürtaj yasalarıyla bu tür durumlarda da kürtaja izin verilmeyeceği belirtiliyor.

Arizona’da kürtaj hizmeti veren bir aile planlama kliniği işleten Dr. DeShawn Taylor, hastanelerin acil servislerinin geri çevirdiği dış gebelik vakalarına tanık olduğunu anlatıyor:

“Oradaki doktorların onlara hayatlarını kurtaracak kürtaj hapı vermesi gerekirdi. Fakat vermiyorlar.”

Kürtajın cezası tecavüzden fazla mı olacak?

Kürtaj hakkındaki paylaşımların bir kısmı da tecavüze uğrayan bir kadının yasa dışı bir şekilde kürtaj yaptırması durumunda tecavüzcüsünden daha fazla hapis cezası alacağıydı.

Fakat pek çok eyalette hapis cezaları kürtaj yaptıran kadına değil yapan klinik veya doktora veriliyor.

Cezalar Ohio’daki bir yıldan Teksas’taki ömür boyu hapse kadar değişebiliyor.

Peki Alabama’da bir tecavüzcü, kürtaj yapan bir doktordan daha az hapis cezası alabilir mi?

Eyalette en ciddi tecavüz suçu ehliyeti olmayan, rıza vermesi mümkün olmayan veya 12 yaş altındaki birine tecavüz etmek. Suçu işleyen kişi 16 yaşından büyükse 99 yıla kadar ceza alabiliyor.

İkinci en ağır kategori ise 12 yaşındaki birine tecavüz etmek. Bunun da 20 yıl cezası var.

Kağıt üzerinde, yasa dışı kürtaj hizmeti veren bir yerin yöneticisi, bir tecavüzcüden daha fazla hapis cezası alabilir.

Fakat kürtaj yasağının uygulamada nasıl işleyeceği henüz test edilip görülmedi.