16 Haziran 2024 18:01
Ali Murat Hamarat
Penaltı... Futbolun olmazsa olmazı. Nefeslerin tutulduğu o an. Üçüncü birinin müdahil olamadığı, tam anlamıyla bir düello.
7 metre 32 santimetre uzunluğuna, 2 metre 44 santimetre boyunda bir kale. Ona 11 metre uzaklıkta bir beyaz nokta. Üzerinde yaklaşık 420 gram ağırlıkta bir top. Ağır mı ağır... Kerameti kendinden menkul üç direk arası, kimi yaşamların kıyısı...
Aslında her şey futbola aşık zengin bir mirasyedinin adını taşıyan caddede bir hayal kurmasıyla başladı. Aynı zamanda kaleci olan William McCrum'ın fikri İrlanda Futbol Federasyonu tarafından dillendiriliyordu.
"Kaleye 11 metre uzaklıkta herhangi bir oyuncu, rakibine çelme takar, tutar veya topu kasten ellerse, hakem hücum yapan takım lehine penaltı vermelidir. Atışı kullanan oyuncu ve kaleci dışında tüm futbolcular topun en az beş metre uzağında durmalıdır. Vuruş gerçekleştiğinde top oyundadır ve vuruşun neticesi gol olabilir."
Tevatüre göre asla bir centilmenin ceza sahası içinde sportmenlik dışı sınırlara çıkmayacağını iddia eden İngilizler bu öneriyi başta reddetmişti.
1891'de oynanan bir Federasyon Kupası çeyrek final maçında top kaleye girerken topu elle çıkaran Notts County'nin savunma oyuncusu Jack Hendry sayesinde, penaltı kabul edilmişti.
Zaman içinde futbol sahaları da kural da bugünkü halini alacaktı.
Birisinin kazanması gereken maçlar berabere bittiğinde çeşitli uygulamalar dikkat çekiyordu.
Kimi zaman karşılaşmalar tekrarlanıyor, bazen kura çekiliyordu.
Yugoslavya ve İtalya'daki kupa maçlarında bugünkü seri penaltılara benzer uygulamalar da denenmişti.
1968 Avrupa Futbol Şampiyonası'nda İtalya-Sovyetler Birliği mücadelesi golsüz bitince, kazananı yazı-tura atışı belirlemişti.
Maçı yöneten Kurt Tschenscher cebinden özel üretim bir madeni para çıkarmıştı. Evet, yıllar önce bir Türk meslektaşının Alman hakeme armağan ettiği bir yüzünde kale, diğerinde top olan para finalisti tayin etmişti.
Talih ev sahibinin yüzüne gülmüş, finale çıkan İtalya Yugoslavya'yı iki maç sonunda devirerek zafer ulaşmıştı.
Finalde kura atışı yapılmadığından şampiyonun belirlenmesi için iki gün arayla iki karşılaşma yapılmıştı.
Bir formül gerekiyordu.
Dört ay sonra başlayan 1968 Olimpiyat Oyunları'nda kurayla elenen İsrail'in temsilcileri lobi faaliyetine başlıyordu.
Uluslararası Futbol Birliği Kurulu (IFAB) 27 Haziran 1970'te noktayı koymuş, seri penaltı atışları resmen doğmuştu.
Avrupa Futbol Şampiyonası seri penaltılarla 1976'da tanışıyordu.
EURO 1972'de ihtiyaç duyulmayan uygulama, finalin hafızalara kazınmasını sağlıyordu.
Federal Almanya iki kere geriye düştüğü maçın son anlarında Bernd Hölzenbein ile eşitliği sağlamıştı.
Uzatmalarda başka gol olmayınca, galip beyaz noktadan belli olmuştu.
Uli Hoeness kaçırmış, son atışı kullanan Antonin Panenka tarihe geçmişti. Topun dibine giren futbolcu marka olmuş, Çekoslovakya Avrupa şampiyonu.
Yaşlı kıtanın genç turnuvasında da üçüncülük maçları vardı.
İşte tarihin son üçüncüsünün belli olması için Napoli'de 18 penaltı atışı yapılmıştı.
Ev sahibinde Fulvio Collovati kaçırıyor, Panenka ve şürekâsı yine kazanıyordu.
Fransa'daki bir önceki Avrupa Şampiyonası 1984'teydi. Platini ve arkadaşları İspanya'yı yenerek kendi topraklarında zafere ulaşmıştı. Rakipleri final vizesini beyaz noktadaki başarılarıyla almıştı.
Oldukça gergin geçen mücadelenin normal süresi 1-1 bitmişti. Uzatmaları müteakip penaltılara geçilmişti.
Üçüncü atışlar kullanılıyordu.
Topun başına geçen Michael Laudrup, Arconada'nın sağına doğru topu gönderiyor, Bask file bekçisi güzel bir kurtarışa imza atıyordu.
Derken İngilizlerin ünlü hakemi George Courtney atışı tekrarlattı.
Boğalar'ın file bekçisi çizgiyi erken terk etmişti. Yine penaltı noktasına gelen Danimarka'nın maestrosu bu sefer hata yapmamıştı.
İhale Preben Elkjaer Larsen'e kalmış, onun üstten auta giden vuruşu sonucu ilan etmişti.
Hollanda'nın kazandığı EURO 1988'de normal sürede işler çözülmüştü. Bir sonraki turnuvada Portakallar Danimarka'ya beyaz noktada boyun eğerken, bir önceki organizasyonda asrın volesine imza atan Marco van Basten, Peter Schmeichel'e takılmıştı.
1996 Avrupa Futbol Şampiyonası'nda katılımcı sayısı 8'den 16'ya çıkıyor, oynanmaya başlanan çeyrek finallerle birlikte William McCrum'ın kulakları daha sık çınlıyordu.
Dört karşılaşmanın sonucu o ceza sahasındaki meşhur noktada belli olmuştu. Tesadüf eseri kılıçla yaşayanlar kılıçla ölmüş, çeyrek finalde 11 metreden gülen Fransa ve İngiltere, yarı finalde ağlamıştı.
Horozlarda Reynald Pedros, ev sahibinde Gareth Southgate taraftarlarını üzmüştü.
Başka bir turnuvada seri penaltılara bu kadar başvurulmayacaktı.
EURO 2000'de İtalya Hollanda'yı devirip finale yükselirken Portakallar için o sihirli nokta kâbusa dönüşüyordu. Gol sesi çıkmayan bölümde iki penaltı kaçıran Frank Rijkaard'ın öğrencileri, son düdükten sonra da sevenlerine saç baş yoldurmaya devam ediyordu.
Seri penaltıları da saydığınızda toplam beş atış kaçıran turuncu-beyazlılar turnuva tarihine geçmişti. O günün kahramanı Francesco Toldo'ydu.
Portekiz'deki 2004 Avrupa Futbol Şampiyonası'nda takımların kaderi iki kere beyaz noktada tayin olmuştu.
Ev sahibi İngiltere'yi geçerken her iki ekibin de maestroları atışlardan faydalanamamıştı.
David Beckham, başarısız bir vuruşa imza atmıştı.
Kadife ayak Rui Costa uzatmalarda enfes bir gole imza attıktan sonra penaltıyı kaçırmıştı.
Yine o kaleye 11 metre olan uzaklık bazıları için küçülüyor, kimileri için büyüyordu.
O gün 19 yaşındaki Cristiano Ronaldo ağları bulurken 14. penaltıda İber Yarımadası'nın file bekçisi Ricardo pek de görülmedik bir harekete imza atıyor, eldivenlerini çıkarıp filelerin dibine bırakıyordu.
Darius Vassell'ın atacağı köşeyi doğru tahmin eden kaleci, topu çıplak elleriyle çıkarmıştı.
Ricardo bununla da yetinmiyor, bir sonraki atışta meslektaşı David James'i avlayınca, ev sahibi yoluna devam ediyordu.
Bir diğer çeyrek finalde tarih boyunca başı penaltılarla belada olan Hollanda, İsveç'i devirmeyi başarmıştı.
O günlerin harika çocuğu, bugünün süper yıldızı Zlatan Ibrahimovic'i topu dikmiş, Olof Mellberg'in atışında adeta uzayan Edwin van der Sar nefis çıkarmıştı.
“Solaklar penaltı atamaz” klişesi akıllara geldiğinde Phillip Cocu kaçırmış, birkaç dakika sonra da Arjen Robben sert bir şutla tüm genellemeler yanlıştır demişti.
EURO 2008'de İspanya, İtalya'yı geçerken, Iker Casillas kalesinde devleşmişti.
Başarılı eldiven Daniele De Rossi ve Antonio Di Natale'ya hayır demişti. Boğalar adına beyaz noktada hata yapan tek isim iki hafta kadar sonra Fenerbahçe'ye imza atacaktı: Daniel Güiza.
Bir de İsviçre ile Avusturya'nın ortaklaşa düzenlediği organizasyonda oynanan bir maç var ki onu hepimiz ezbere biliyoruz.
Türkiye'nin turnuva tarihine geçen bir geri dönüşe imza attığı Hırvatistan mücadelesi de penaltılarda bitmişti.
119. dakikada Ivan Klasniç kafayı vurmuş, maç bitti derken uzatmaların uzatmasında Semih milyonları ayağa kaldırmıştı.
Viyana'daki Ernst Happel Stadyumu'nda son sözü penaltılar söyleyecekti.
İlk atışlarda Luka Modric topu auta atmış, Arda hata yapmamıştı.
İkinci vuruşlarda Darijo Srna ve Semih başarılıydı. Ivan Rakitiç de heyecanına yenik düşünce yarı final yolu görünmüştü. Hamit, Stipe Pletikosa'yı ters köşeye yatırıyor, avantaj katlanıyordu.
Mladen Petric'in köşeye giden vuruşunu harika çıkaran Rüştü noktayı koymuştu.
Son Avrupa Futbol Şampiyonası'nda iki kez penaltılara gidildi.
İtalya, İngiltere'yi çeyrek finalde geçerken Ashley'ler Young ve Cole ağları bulamamıştı.
Unvanını koruma arifesindeki İspanya ise komşusu Portekiz'i geçip final bileti almıştı.
İki ekip de ilk penaltıları kaçırmış, Fenerbahçeli Bruno Alves direğe nişanlayınca, Boğalar kazanmıştı.
EURO 2016'da üç maçında da kaderi penaltılarla çizildi, Polonya birinde gülerken diğerinde ağladı. İsviçre'yi geçen Lehler, Portekiz'e teslim oldu. Almanya da İtalya'yı penaltılarla eledi.
Spor verileri analizi yapan Opta şirketinin aktardığına göre, Avrupa Şampiyonası tarihinde ilki 1976 finalinde olmak üzere maçlar 22 kez penaltı atışlarıyla sonuçlandı.
Panenka’nın Federal Almanya kalesine attığı o unutulmaz penaltı, Avrupa Şampiyonası tarihinde turnuvanın şampiyonunu belirleyen iki penaltı atışından birisi oldu.
Diğeri ise Temmuz 2021'de İngiltere ve İtalya arasında oynanan EURO 2020 finalindeydi. Londra’daki Wembley Stadyumu’nda oynanan penaltı atışlarını İtalya 3-2 kazandı.
Çek Cumhuriyeti'nin (eski adıyla Çekoslovakya) Avrupa Şampiyonası'nda oynadığı üç maç penaltı atışlarına kaldı ve Çekler bunların tamamını kazandı.
Bir diğer yüzde 100’lük başarı oranı da Türkiye’ye ait. Ay Yıldızlıların EURO 2008 çeyrek finalinde Hırvatistan'a karşı oynadığı maç penaltı atışlarına kaldı. Türkiye, bu penaltılardan galip ayrılan taraf oldu.
Bu penaltı atışlarında sadece yedi penaltı kullanıldı ve Hırvatlar dört penaltı vuruşundan üçünü gole çeviremedi. Bu ayrıca turnuva tarihinin en kısa süren penaltı atışları olarak kayıtlara geçti.
Çek Cumhuriyeti, Avrupa Şampiyonası'nda kullandığı seri penaltı atışlarının tamamını (20 penaltı atışı) gole çevirdi. EURO tarihi boyunca penaltı atışlarında yüzde 100 başarı oranına sahip olan diğer tek ülke üç atışını da gole çeviren Türkiye.
Avrupa Şampiyonası tarihinde İtalya ve İspanya, maçlarını dörder kez penaltı atışlarına taşıdı. Böylelikle iki ülke de, maç sonunda en çok penaltı noktasına giden ülkeler oldu.
Hırvatistan (EURO 2008 çeyrek finali) ve İsveç (EURO 2004 çeyrek finali) Avrupa Şampiyonası'ndaki tek penaltı atışlarını kaybetti. Ancak İngilizler, beş kez penaltı atışlarına giden maçlarının dördünü kaybederek rekor kırdı.
Başarısızlıkta İngiltere’yi Hollanda takip etti. Portakallar, dört kez penaltı atışlarına kalan maçların üçünde mağlup olan taraf oldu.
Avrupa Şampiyonası tarihinde penaltı atış sırası kazanma şansını değiştirmedi. Turnuva boyunca sonucu penaltılarla belirlenen 22 maçın yarısını ilk penaltıyı kullanan takım kazandı.
© Tüm hakları saklıdır.