Macar hükümeti bir hafta gibi kısa bir sürede hazırlanan, hızla parlamentoya sevk edilip Salı günü kabul edilen bir yasayla Budapeşte'de bulunan ve Soros Üniversitesi olarak bilinen Orta Avrupa Üniversitesi'nin (Central European University - CEU) faaliyet koşullarını ortadan kaldırdı.
Yeni üniversite yasası, Macaristan'da faaliyet gösteren yabancı üniversitelerin çalışma koşullarını yeniden düzenliyor.
Ancak bu yasada bulunan bazı maddeler üniversite çevrelerine göre doğrudan CEU için hazırlanmış ve CEU'nun çalışma koşullarını tamamen ortadan kaldıran maddeler.
Bunlardan biri, yabancı üniversitelerin Macaristan'da faaliyet gösterebilmesi için kuruldukları ülke hükümeti ve Macaristan arasında yüksek öğrenime dair ikili bir anlaşma yapılmış olmasını öngörüyor.
Bu durumda CEU'nun bulunduğu New York eyaleti ile Macaristan arasında bir anlaşma gündeme gelebilir.
Ancak yasaya eklenen bir maddeye göre bu anlaşma ancak Federal düzeyde imzalanabilir; yani Macaristan doğrudan Amerikan hükümetiyle, Washington düzeyinde bir sözleşme talep ediyor.
CEU yetkilileri ise, ABD'de böyle bir uygulama olmadığını, böyle bir sözleşmenin bu nedenle mümkün olmadığını söylüyorlar.
Salı günü çıkan yasa bu benzer birkaç madde nedeniyle, bir istisnai önlem alınmazsa CEU'nun Macaristan'daki faaliyetine son vermesi anlamına gelecek.
Yasanın öngördüğü sözleşme ve belgelerin 6 ay içinde sağlanması gerekiyor. Ancak CEU'ya göre, federal düzeyde uluslararası bir üniversite sözleşmesi Amerikan mevzuatında yok.
Macaristan hükümeti, bundan 25 yıl önce Macar asıllı Amerikan yatırım fonu sahibi ve siyasetçi George Soros tarafından kurulan üniversitenin asli faaliyetini bilim dışında liberal değerleri yaymak ile kollamak olarak görüyor; bunun ulusal çıkarlara ters düştüğünü söylüyor.
Eğitim bakanı Zoltán Balog, Soros Üniversitesi'nin kapatılması ile ilgili olarak soru soran gazetecilere "İyi üniversiteler elbette Macaristan'ın yararınadır, ancak Soros tarafından kurulan kurumlar ve 'sahte sivil kuruluşların' amacı Macaristan'da uluslararası baskı yaratmaktır" diyerek aslında üniversite yasasının gerisindeki amacın ne olduğunu açıkça dile getirdi.
Central European University'nin faaliyetinin tehlikeye girmesi üzerine geçen hafta dünya çapında bir kampanya başlamıştı.
Üniversitenin faaliyetinin engellenmemesi için özellikle akademisyenler arasında başlatılan imza kampanyasında dünyanın değişik ülkelerinden 20 Nobel ödüllü bilim insanının da bulunduğu 16 bin imza toplandı.
Macar Bilimler Akademisi'nin ve Oxford Rektörlüğü'nün de aralarında olduğu pek çok bilim kurumu, CEU'yu destekleyen açıklamalar yaptı.
Konu hakkında New York Times, Washington Post ve Guardian gibi basın organlarında makaleler yayınlandı.
ABD'nin Budapeşte Büyükelçisi ve Amerikan Dışişleri Bakanlığı sözcüsü de CEU lehine Macar hükümetine çağrı yaptı.
Pazar günü de Budapeşte'de CEU'yu destekleyen yaklaşık 10 bin kişinin katıldığı bir gösteri yapılmıştı.
