Marvel’ın efsanevi yazarı, editörü ve yayımcısı Stan Lee, 95 yaşında hayatını kaybetti.
1939’da kariyerine başlayan; Black Panther, Örümcek Adam, X-Men, Thor, Iron Man, The Fantastic Four, The Incredible Hulk, Daredevil, Ant-Man ve diğer karakterleri yaratan ya da ortaklaşa hayat veren Lee, bu sabah erken saatlerde Los Angeles’taki Cedars-Sinai Tıp Merkezi’nde hayatını kaybetti. 69 yıllık eşi Joan’u Temmuz 2017’de 93 yaşında hayatını kaybetmesinin ardından zor günler geçiren ve sağlığı iyice bozulan efsane ismin detaylı ölüm sebebi ise henüz açıklanmadı.
Stan Lee kimdir?
Spider-Man, Fantastic Four, X-Man, Iron Man gibi onlarca efsanevi çizgiromanın yaratıcısı olan Amerika’lı çizgiroman yazarı, editörü, yayıncısı ve yapımcısı. Stan Lee ufak bir yayın sektörü olan çizgiromanın büyümesini, uluslararası bir yapıya kavuşmasını sağlamanın yanı sıra, çizgiromanlar üzerinde sansür baskısı oluşturan Comics Code Authority’nin politikalarını değiştirmesini sağlayarak sektörün gelişmesinde önemli adımlara imza atmıştır.
Stan Lee ya da doğum adıyla Stanley Martin Lieber, 28 Aralık 1922 tarihinde, New York, Amerika’da dünyaya geldi. DeWitt Clinton Lisesi’nde okuyan Lee, bir yandan da yerel iş yerlerinde ofisboyluk yapıyor ve gazete dağıtımlarıyla uğraşıyordu. Yaşıtlarına oranla erken sayılabilecek bir yaşta, 1939 yılında liseden mezun oldu ve iş hayatına katıldı.
Amcası Robbie Solomon’un yardımı ile, ileride Marvel Comics’in temelini oluşturacak olan ve Martin Goodman editörlüğünde çalışan Timely Comics’in pulp eserler çıkartan kısmına giren Lee, buradaki ilk yıllarında ofisteki ufak işleri yürütse de, 1941yılında ilk kez bir çizgiroman ile okuyucuların karşısına çıkma fırsatı buldu; Captain America. İleriki yıllarda efsane haline gelecek olan çizgiromanın 3. sayısında kendisine yer edinen Stanley Martim Lieber; ön adını ikiye bölerek Stan Lee olarak kullanarak ileride resmi adı olacak lakabını bu eserde ilk defa kullandı. Aynı yılın sonlarında, tamamen kendisine ait ilk süper kahraman karakterini yarattı; Destroyer.
1942 yılında Amerikan Ordusu’na katılan Lee, eğitim amaçlı filmler, sloganlar ve ordu eğitim kitapçıkları hazırladığı askerlik görevinden 1945 yılında, İkinci Dünya Savaşı’nın sona ermesi üzerine ayrıldı ve 1947 yılında, Joan Clayton Boocock ile evlendi.
1950’li yılların başlarında western, bilimkurgu, korku gibi farklı alanlarda çizgiroman senaryoları yazan Lee, 50’lerin sonlarında DC editörü Jılius Schwartz’ın Flash ve JLAgibi süperkahraman temelli eserleri diriltmesi üzerine, Martin Goodman tarafından DC’ye rakip olacak süper kahraman serileri yaratmakla görevlendirildi. Kendinden önceki mükemmel fiziksel ve zihinsel kapasiteleri ile mutlak iyi adamı sembolize eden süper kahraman karakterleri günlük yaşamın sorunları ile boğuşan insani kişiliklere sahip olan kahramanlarla değiştirerek okuyucu profilinin yaş ortalamasını yükseltmeyi başardı.
Lee ve arkadaşı Jack Kirby tarafından yaratılan ilk eser, Fantastic Four oldu. Fantastic Four’u Hulk, Thor, Iron Man, X-Man, Daredevil, Spider Man gibi hepsi klasikleşen bir dizi çizgiroman izledi. Çizgiromanların kapağına klasik olarak yazılan yazar ve çizer isimleri dışında, çinileyen, renklendiren ve konuşma balonlarını yazan sektör emekçilerinin de isimlerini ekleyerek sahne arkasındaki kahramanları okurla buluşturan yazar, ayrıca ileriki tarihte çıkacak çizgiromanların ve yazarların okuyucuya olan mesajlarının bulundu yayıncı arasında bir bağ oluşturdu.
1971 yılında, Amerika Sağlık ve Eğitim Enstütüsü, Lee’den uyuşturucunun zararları ile ilgili bir yapım hazırlamasını istemesi üzerine, Spider-Man’in üç fasikülünü bu konuya ayırdı. İlk fasikülün yayınlanmasının ardından, Comics Code adlı kuruluş, çizgiromanda uyuşturucu madde gösterilemeyeceği nedeniyle, Amerika’da yayınlanan her çizgiromanda bulunan Comics Code Authority (CCA) damgasının kullanılmasına izin vermedi. Lee bunun üzerine serinin devamını CCA etiketi olmadan piyasaya sürdü; satışların yüksekliği nedeniyle korkuya kapılan CCA ise politikasını gevşetmek zorunda kaldı.
1980’lerden sonra, Stan Lee artık popüler kültürün kahramanlarından birisiydi ve Marvel’ın halka dönük yüzü haline gelmişti. Kaliforniya’ya taşınan Lee, Marvel’ın T.V. şovları ve sinema uyarlamalarının sorumlusu olarak görev alıyordu, bir yandan da çizgi roman senaryoları yazma ve editörlük görevlerine devam ediyordu.
Marvel, 2006 yılında, Lee’nin firmayla çalıştığı 65. yılın şerefine bir dizi yeni çizgiromanı piyasaya çıkarttı. Lee’nin yarattığı Spider-Man, Silver Surfer, D.R. Doom gibi klasik karakterleri, yazarın kendisinin çizgi-karakteri ile birleştiren bu seri büyük ilgi gördü.
Lee, 1995 yılında Jack Kirby Hall of Fame’e kabul edildi, 2008 yılında ise sinema dünyasının efsanevi isimlerinin yer aldığı Hollywood Walk of Fame’e adı kazınarak ölümsüzleşti. National Medal of Arts ve Scream Awards’ın da içinde bulunduğu pek çok ödülün sahibi olan Lee’nin adına, 2 Ekim 2009 tarihinde, Los Angeles ve Long Beach şehirlerinde Stan Lee Günleri düzenlendi.
Yazdığı pek çok çizgiromanda kendisini de hikayenin içine, genellikle arka plan arvel’in pek çok film projesinde de figüran olarak oynayarak beyaz perdenin izleyicilerine sürprizler hazırladı.
2007 yılında gerçekleşen Comic-Con International etkinliğinde, Marvel Legendsyazarın aksiyon figürünü piyasaya sunarak koleksiyonerlere en sevilen yazarlardan birisini koleksiyonlarına katma şansını sundu.
