İstanbul'da İstanbul İsveç Enstitüsü öncülüğünde düzenlenecek çalıştayda Mekke’nin 1710 yılındaki durumunu yansıtan yağlıboya tablonun gizemi araştırılacak.
Milliyet'ten Mert İnan'ın haberine göre, yerli ve yabancı birçok uzmanın katılacağı çalıştayda, Osmanlı döneminde yapılan 1710 tarihli Mekke tablosunun gizemi araştırılacak.
1713 yılında İsveçli oryantalist Michael Eneman tarafından Osmanlı topraklarından satın alınarak İsveç’e götürülen ve günümüzde İsveç Uppsala Üniversitesi envanterinde bulunan yağlıboyanın gizemi sırrını korumaya devam ediyor.
Yağlıboya tekniği ile tuval üzerine yapılan ve çerçevesiz olarak 85’e, 111 santim ebatlarındaki tablo ‘UU237’ envanter kaydıyla İsveç Uppsala Üniversitesi bünyesinde bulunuyor. Tablonun İsveç Kralı XII. Charles’ın hizmetlisi olarak İstanbul’da görev yapan Eneman tarafından 1713 yılında Kahire’den satın aldığı tahmin ediliyor.
Tabloda yer alan tarihi yapıların hepsi yıkılmış
Tablo, günümüzde tarihi binaları tamamen yıkılmış olan Mekke’nin 18. yüzyıldaki detaylı görseli olma özelliğini taşıyor. Tablonun varlığını ilk kez Düşünce ve Tarih dergisinin son sayısında gündeme getiren Türk ve Arap Dünyası Araştırma Merkezi başkanı Dr. Mehmet Tütüncü, Milliyet’e şunları söyledi: “Bilinmeyen bir sanatçı tarafından yapılan tabloda şaşırtıcı bir titizlikle 1710-1712 yıllarında Mekke’nin gerçekçi bir yansıması veriliyor. Tabloda Mekke şehrinin o dönemki tarihi topoğrafyası ile şehir yapısına ait ünik ve çok önemli bilgiler bulunuyor. Tabloda Mekke ve Mescidi Haram, merkezde olmak üzere şehrin mahallelerin ve etrafındaki dağların ve vadilerin topoğrafik bir çizimi yer alıyor. Ayrıca Mekke’nin sokakları kolaylıkla takip edilebiliyor. Şehirdeki binalar ise tek tek çizilmiş ve kırmızı bir kalemle binaların üzerine isimleri açıklayıcı olarak yazılmış.”
"Avrupa’daki Mekke tasvirleri için bir örnek teşkil etmiş olmalı"
Tablo üzerinde yer alan yazıların çıplak gözle okunmasının imkansız olduğunu dile getiren Tütüncü; “Bir büyüteç yardımıyla tablodaki yazıların hepsini okuyup, numaralar verip analiz etmeye çalıştım. Eşsiz ve sırlı bir eserle karşı karşıyayız. Eserin İslam dünyasında fazla kullanılmayan bir teknikle tuval üzerine yağlı boya ile yapılması da şaşırtıcı. Muhtemelen bir Müslüman tarafından o dönem bu teknikle yapılan ilk tablolardan biri. Bunun yanında tabloda kullanılan başka bir devrimsel teknik ise Mekke’nin kuş bakışı olarak çözülmesi ki, bu da şehri ve çevresini bir görüşte kavramamızı sağlıyor. Mekke için ilk defa bu tabloda kuş bakışı bir teknikle derinlik kazandırıldığı anlaşılıyor. Tablo Avrupa’da daha sonra yayımlanan Mekke tasvirleri için bir örnek teşkil etmiş olmalı” dedi.
"İnşaat sektörü tarafından yok edilen şehir için paha biçilemez"
Tablonun değerinin uzun yıllardır anlaşılamadığını dile getiren Dr. Tütüncü, şunları söyledi: “Son olarak 2013 yılında Hollanda’nın Leiden şehrinde yapılan Mekke sergisinde tabloyu inceledim. İsveç Uppsala envanterindeki tablo elimizdeki en detaylı ve değerli tarihi Mekke tablosu. Özellikle son yıllarda tamamen rant ve inşaat sektörü tarafından yok edilen Mekke şehrinin tarihi için paha biçilemez bir değere sahip. Bu durumu Uppsala Üniversitesi’nden sanat tarihçi Karın Adahl’e yazarak, seminer yapılması fikrini ortaya attım. Kabul görünce, İstanbul’da yapılmasına karar verildi.”
Şehrin tasvirleri incelenecek
İki gün sürecek çalıştayın ilk gününde tablo üzerinde uzman görüşleri paylaşılacak. İkinci gün ise İstanbul’daki müzeler ziyaret edilerek mevcut Mekke tasvirleri incelenecek. İstanbul İsveç Enstüsü öncülüğünde düzenlenecek çalıştaya, Prof. Dr. Nurhan Atasoy, New York Metropolitan Müzesi’nden Deniz Beyazıt, Uppsala Üniversitesi öğretim görevlileri Prof. Dr. Jan von Bonsdorff ile Johan Heldt başta olmak üzere birçok uzman katılacak.
