Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği, "Sansürün 30 Yılı: 30. Yılında Radyo ve Televizyon Üst Kurulu" başlıklı raporunu yayınladı. Rapor, son dönemde YouTube’a denetim ve sokak röportajları ile gündeme gelen Kurul’un işleyişine odaklandı. Ayrıca, 1 Ocak 2023 ve 30 Haziran 2024 tarihleri arasında verilen cezaları da inceleyen rapor, RTÜK’ün bir "sansür mekanizması" olduğunu belirtti.
|
Türkiye’de yayıncılık, 1982 Anayasası gereğince TRT ve devlet tekelindeyken, 1990 yılından itibaren star1 (Magic Box) ile kaçak yayınlar başladı. Uzun tartışmalar sonucunda 1993 yılında yapılan Anayasa değişikliği ile özel televizyon ve radyolara izin verilirken bunları denetlemek üzere Radyo ve Televizyon Üst Kurulu kuruldu. Kurul’un dokuz üyesi bulunurken, üyeler Meclisteki partiler tarafından, Meclisteki oyları nisbetinde seçiliyor.
Kurul’un görevleri arasında radyo ve televizyon yayınlarını düzenlemek, yayın ilkelerine uygun olmayan yayınlara ve kanallara ise ceza vermek bulunuyor. 2018 yılında yapılan değişiklik üzerine ise Türkiye’de internet üzerinden yapılan yayınları denetleme, lisans verme ve cezalandırma yetkisi de RTÜK’e verildi. Kurul Başkanı Ebubekir Şahin’in son açıklamaları ise YouTube’un da RTÜK denetimine gireceğini söyledi.
|
RTÜK’ün kırmızı çizgisi, iktidar eleştirisi
MLSA'da yer alan habere göre; raporun bulguları arasında, RTÜK’ün kırmızı çizgi olarak belirlediği alanlar da yer alıyor. Hükümete yönelik eleştirilere toplamda 60 milyon liradan fazla ceza verilirken en çok yolsuzluk konulu haberler ve seçim yayınlarına verildi.
Şubat 2023 Kahramanmaraş depremi sonrasında hükümetin afet yönetim çalışmalarını eleştiren ifadelere ise 4 milyon liralık ceza verildi.
Din cemaatleri hedefindeki Kızılcık Şerbeti ve Kızıl Goncalar isimli diziler de cezalar ve program durdurma ile karşılaştı. Kürt sorunuyla ilgili ifadelere 1 milyon TL, LGBTI+ konulu yayınlara ise 568 bin TL ceza verildi.
RTÜK’ün “tarafsızlık” anlayışı hükümeti desteklemek oldu
RTÜK’ün verdiği cezaları en sık dayandırdığı gerekçe, “tarafsızlık” ilkesine aykırılık oldu. Kesilen cezaların en az 28 milyon TL tutarındaki kısmı, “tarafsızlık ilkesine aykırılık” gerekçesiyle kesildi. “Toplumun milli ve manevi değerlerine aykırılık” gerekçesiyle ise 10 milyon TL’ye yakın para cezası verildi.
Çiğdem Toker’in ‘Demokrasi sandıktan ibaret değildir’ sözlerine rekor ceza
RTÜK tarihinde verilen en büyük ceza Çiğdem Toker’in FOX TV’de 28 Mayıs Cumhurbaşkanlığı seçimleri sırasında sarf ettiği “demokrasi sandıktan ibaret değildir” ifadesine verildi. Toker’in sarf ettiği sözler, halkı kin ve düşmanlığa tahrik ettiği gerekçesiyle 13 milyon liranın üzerinde ceza aldı. Gazeteci Toker, seçim gecesi programda sarf ettiği sözler gerekçe gösterilerek ifadeye çağrılmıştı.
RTÜK’ün 2024 yılında verdiği en yüksek idari para cezası ise Fox TV’de yayınlanan ‘Istakoz Ak Parti Grubunda’ haberi oldu. Habere sekiz milyon liradan fazla idari para cezası verildi.
YouTube üzerinden yayın yapan gazeteciler de RTÜK denetimine girebilir
RTÜK Başkanı Ebubekir Şahin, sokak röportajlarının da gündemlerinde olduğunu söylerken, YouTube’daki yayınların da RTÜK tarafından lisansa tabii tutulacağını söyledi. YouTube’a lisans zorunluluğunun gelmesi halinde, internet üzerinden yayın yapan birçok gazeteci ve yayıncı, RTÜK denetimine girecek.
