T24 Dış Haberler
Washington Üniversitesi Ortadoğu Araştırmaları Enstitüsü Türkiye Çalışmaları Merkezi'nin direktörü Gönül Tol, Akkuyu Nükleer Santrali ihalesinin Türkiye ile Rusya önümüzdeki 60 yıl boyunca birbirine bağlayacağına işaret ederek tesisin hem İncirlik'e hem de Kürecik Üssü'ne yakınlığına dikkat çekti. Tol, "Askeri analistler ve savunma yetkilileri, Akkuyu NGS Rusya'ya ait olduğu için Moskova'nın bu radarı işletmeyi ve güvenliği sağlamak için asker getirmeyi talep edebileceğinden endişe ediyor" diye yazdı.
"Akkuyu, S-400'lerden daha büyük bir sorun"
Gönül Tol'un Britanya merkezli The Financial Times'da yayımlanan "NATO, Rusya'nın Türkiye ile yaptığı nükleer enerji anlaşması konusunda uyanmalı" başlıklı yazısında NATO açısından Akkuyu Nükleer Santrali'nin S-400'lerden "daha büyük bir sorun" olduğuna dikkat çekti. Tol, "Erdoğan, Rusya'nın devlet şirketi Rosatom tarafından Akdeniz kıyısında inşa edilen tesisi “Türkiye'nin ilk nükleer santrali” olarak adlandırmayı seviyor. Gerçekte ise santral Rusya'ya ait. Standart mühendislik, tedarik ve inşaat modelinde tedarikçi, anahtarları teslim etmeden önce reaktörü tasarlar ve inşa eder. Akkuyu, sektörde daha önce benzeri görülmemiş bir yap-sahip ol-işlet (BOO) modeli kullanıyor. Rusya çoğunluk mülkiyetini elinde tutuyor ancak tüm finansal, operasyonel ve inşaat risklerini üstleniyor" ifadelerini kullandı.
"Rusya, pahalı sözleşmeyi stratejik bir konu olarak ele alıyor"
Moskova'nın Akkuyu için inşaat, işletme, personel eğitimi, kullanılmış nükleer yakıtın taşınması ve işletmeden çıkarma işlemlerini kapsayan paketinin Türkiye gibi nükleere yeni başlayan bir ülke için çok cazip olduğunu; pahalıya mâl olsa da Moskova'nın bu tür sözleşmeleri stratejik bir konu olarak ele aldığını yazan Tol, şu ifadeleri kullandı:
"Rusya bunu sadece Akkuyu'da uyguladı ve tekrar kullanmak konusunda isteksiz. Ancak Başkan Vladimir Putin, bir NATO ülkesinde stratejik altyapıya sahip olmanın faydalarının mali risklerden daha ağır bastığını düşünmüş olmalı. Muhtemelen de haklı"
Santralden birkaç kilometre uzakta doğup büyümüş biri olarak derin endişe duyduğunu yazan Tol, "Süreçle ilgili şeffaflık eksikliği, çevresel riskler ve Rosatom'un zayıf güvenlik sicili beni ve milyonlarca bölge sakinini endişelendiriyor. Batılı ülkeler bu tür endişeleri görmezden gelebilir ve hatta Türkiye'yi yeşil dönüşümünden dolayı övebilir ancak Akkuyu aynı zamanda bir NATO sorunudur, uzun vadeli bir sorun" uyarısında bulundu.
"Türkiye ve Rusya'yı 60 yıl boyunca birbirine bağlıyor"
Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından Türkiye'nin Rusya'ya olan enerji bağımlılığını azaltma planı olarak Akkuyu projesini övse de aslında BOO anlaşmasının bunun tam tersini yaptığını yazan Tol, şu ifadeleri kullandı:
"BOO anlaşması, Türkiye ve Rusya'yı önümüzdeki yüzyıl boyunca, beklenen 60 yıllık işletme döngüsü ve bunu takip eden devreden çıkarma süreci boyunca birbirine bağlıyor"
"Erdoğan sonrası bir hükûmetin projeye itiraz etmesi anayasal olarak imkansız hale getirildi"
Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile hükûmetlerarası bir anlaşma imzaladığını hatırlatan Tol, "Erdoğan sonrası bir hükûmetin buna itiraz etmesinin anayasal olarak imkânsız hale getirildiğini" ifade etti. Tol, "Bu da enerjiyi jeopolitik bir silah olarak kullanmasıyla bilinen Rusya'nın, iktidarda kim olursa olsun 100 yıl boyunca bir NATO ülkesindeki stratejik altyapı üzerinde doğrudan kontrol sahibi olacağı anlamına geliyor" dedi.
İncirlik ve Kürecik'e yakınlığı tehlikeli mi?
Akkuyu'nun, NATO'nun en büyük nükleer silah depolama tesislerine ev sahipliği yapan ve ittifak misyonlarını destekleyen bir merkez olan İncirlik Hava Üssü'ne ve yine NATO'nun Kürecik'teki radar tesisine olan fizikî yakınlığına da dikkat çeken Tol, şu uyarılarda bulundu:
"BOO sözleşmesi Rus personel ve varlıklarını bu NATO tesislerinin yakınına yerleştiriyor. Türkiye tesisi korumak için bir radar daha inşa edebilir. Askeri analistler ve savunma yetkilileri, Akkuyu Rusya'ya ait olduğu için Moskova'nın bu radarı işletmeyi ve güvenliği sağlamak için asker getirmeyi talep edebileceğinden endişe ediyor. Muhalefetteki Cumhuriyet Halk Partisi'nin (CHP) milli savunmadan sorumlu genel başkan yardımcısı emekli tümamiral Yankı Bağcıoğlu, Erdoğan'ın buna izin vermemesi gerektiğini söyledi"
"Batılı ülkeler Akkuyu konusunda sessiz kaldı"
Batı'nın Rusya'nın stratejik öneme sahip ülkelerle uzun vadeli siyasi, ekonomik ve askeri bağlar kurmak için nükleer enerjiyi kullanmasını büyük ölçüde görmezden geldiğini belirten Tol, "Türkiye S-400 satın aldığı için eleştirilip yaptırımlara maruz kalırken, Batılı ülkeler Akkuyu konusunda sessiz kaldı" ifadelerini kullandı.
Şimdi Türkiye'nin ikinci bir nükleer reaktör inşa etmek istediğini ve Rusya'nın bu ihalede önde gittiğini yazan Yol, şu çağrıyla yazısını sonlandırdı:
" Moskova'yı jeopolitik bir varlıktan mahrum bırakmak ve yerel halkın güvenlik ve çevresel kaygılarını gidermek için Batı'nın Moskova'nın elverişli şartlarına uymak için daha fazlasını yapması gerekiyor. Batılı kalkınma bankalarına nükleer enerji projelerini finanse etme konusundaki isteksizliklerinden vazgeçmeleri için baskı yapmak iyi bir başlangıç olacaktır"
