Öcalan’ın tahliyesi için tek maddelik değişiklik yeterli: Bahçeli'nin sürpriz çağrısıyla gündeme gelen “umut hakkı” nedir?

MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’nin grup toplantısındaki konuşmasıyla gündeme gelen “umut hakkı”, AİHM kararlarının uygulanması halinde İmralı’da tutulan Abdullah Öcalan’ın serbest kalmasını sağlayabilecek. Buna göre Türkiye, AİHM kararlarını uygulamak için İnfaz Kanunu’nda tek maddelik bir değişiklik yaparak Öcalan’a kapıyı açabilir.

Öcalan, 15 Şubat 1999’da yakalandı ve 28 Nisan 1999’da idama mahkum edildi. Yargıtay 9. Ceza Dairesi, bu kararı 25 Kasım 1999’da onadı.

İdam cezası, 765 sayılı eski Türk Ceza Kanunu’nun 125. maddesini ihlal ettiği gerekçesiyle verildi. Bu ceza, yeni TCK uyarınca, “Devletin birliğini ve Ülke bütünlüğünü bozma suçu” olarak tanımlandı ve ceza ağırlaştırılmış müebbet hapse çevrildi.

Söz konusu ceza, koşullu salıverme hükümlerine tabii olmadığı için Öcalan’ın ömür boyu cezaevinde kalması gerekiyor. Cinayet vb. suçlarda ise ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası, eski düzenlemelere göre “36 yıl cezaevinde kalmak” olarak hesaplanıyordu.

İnfaz Kanunu değiştirmek yeterli

1 Haziran 2005 tarihli İnfaz Kanunu’nun 107. maddesinin 16. fıkrasında, Öcalan’ın mahkum olduğu suçun koşullu salıverme hükümlerine tabi olmadığı açıkça düzenlendi. Bu da Öcalan’ın cezaevinde ömür boyu kalmasını garanti altına aldı.

AİHM kararı

AİHM, 18 Mart 2014’te Öcalan’la ilgili verdiği kararda, cezaevinde ölünceye kadar kalmasına yol açacak düzenlemeyi Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne aykırı buldu. İmralı’da yalnız tutulmasını da ihlal nedeni saydı. İmralı’ya bu karardan sonra farklı hükümlüler de nakledildi.

Umut hakkı kararı

AİHM, “umut hakkı” kararını ise 2013 tarihli Vinter kararında tartıştı. Bu kararda, ömür boyu hapse mahkum edilenlerin de “serbest bırakılma ve gözden geçirme” haklarının bulunduğu vurgulandı. Müebbet hapis cezasının 25 yıl geçtikten sonra değerlendirilebileceği belirtildi. AİHM, kişilerin ömür boyu cezaevinde tutulmasının doğru olmadığını vurguladı.

Tek madde yeterli

Türkiye, bu ihlal kararının gereğini yerine getirmek isterse, İnfaz Kanunu’nun 107. Maddesinin 16. Fıkrasını kaldırması yeterli olacak. Bu fıkradaki “koşullu salıverme hükümleri uygulanmaz” hükmü kaldırılırsa Öcalan 25 yıldır cezaevinde olduğundan, koşullu salıverme koşulları değerlendirilebilecek. Bu süre AİHM’nin işaret ettiği süreye denk.

İnfaz Kanunu’nda ise bu değişiklik yapılsa bile söz konusu suç için 36 yıldan sonra koşullu salıvermenin uygulanabileceği belirtiliyor. Ancak Türkiye, AİHM standartlarını uygulama hakkına sahip. Prof. Dr. Ersan Şen, bu sürenin 15 Şubat 2035’te dolacağına işaret ediyor. Yine Şen’e göre, anayasanın 90. Maddesine göre Türkiye, 25 yıllık süreyi esas alabilir ve aksini uygulaması da aslında mümkün değil.