Özbekistan’da arazi kiralayarak tarımsal üretim yapan Türk girişimcilerin sayısı artıyor. Bloomberg Businessweek dergisinde yayınlanan Mehmet Erdoğan Elgin’in incelemesine göre Özbekistan’da tarımsal üretim yapan şirketlerden biri olan Baktat Zeytin A.Ş., Türkiye’de bakliyattan baharata, zeytinyağından kuruyemişe kadar 3 bin 200 kalem ürün üretiyor. Bu üretimin yüzde 90’ını başta Avrupa’daki büyük süpermarket zincirleri olmak üzere 56 ülkeye ihraç ediyor. 1980’li yıllarda iş hayatına başlayan şirketin bugün Türkiye’de altı üretim tesisi bulunuyor. Şirketin Yönetim Kurulu Başkanı Dr. Ali Baklan, iki yıl önce kritik bir hamleyle yurt dışında tarım yatırımı yapma kararı aldı. Baklan, bu dönemde rotasını Orta Asya’nın merkezindeki Özbekistan’a yöneltmişti. O dönemde Özbekistan’da 20 bin dönüm tarım arazisini 49 yıllığına kiralayan Ali Baklan, iki yıldır ülkede tarım faaliyetleri sürdürüyor. Özbekistan’daki değişim sürecini yakından takip ettiğini belirten Baklan, “Bu coğrafya tarım ve gıda sektörü için iyi bir gelecek vadediyor. O dönemde Özbek yönetimi tarım topraklarını işleyecek yatırımcıya uzun vadeli bedava kiralama yapıyordu. Biz de şirket olarak bu fırsatı kaçırmadık. Hatta ilk uzun vadeli kiralama yapan yabancı yatırımcı biz olduk” diyor.
Ali Baklan, 20 bin dönüm arazinin 4 bin dönümünü lavanta yetiştiriciliğine ayırmış. Bugün bin 500 dönüm ekim yaptığı alanda iki yıl içinde 4 bin dönümlük lavanta ekim alanına ulaşmayı planlıyor. Buradan lavanta balı ve yağı elde edecek yatırımcı, şimdiden bu ürünlerin pazarını bulmuş. Geri kalan araziye ceviz, badem, üzüm, erik ağaçları ekimi yapan Baklan, dut yetiştiriciliği ve ipek böceği üreticiliğine de odaklanmış. “Bu yıl organik domates ekimi yaptığımız bir sahadan dönüm başına dokuz ton verim almayı başardık. Bugüne kadar ekim yaptığımız sahada hiç domates yetiştirilmemiş. Aldığımız sonuç muazzam” diyor Baklan ve devam ediyor: “Özbekistan’a yaptığımız bu yatırımın ne kadar doğru bir seçim olduğunu bir kez daha gördüm.”
Tarımdaki yabancı yatırımcıların büyük kısmı Türkiye’den
Ali Baklan gibi yüzlerce yabancı yatırımcı bugün Özbekistan topraklarında tarım yatırımı için bulunuyor. Üstelik bunların büyük bir kısmını da Türk yatırımcılar oluşturuyor. Özbek yönetiminin son beş yılda tarımsal üretimi teşvik etmesi, bu ülkeyi tarım sektörü için cazibe merkezine dönüştürüyor. İlerleyen dönemde de yeni yatırımcılarla birlikte ülke tarımsal üretim hedeflerine ulaşabilir.
Savaş Akçan da ülkede yatırım yapan Türkler arasında yer alıyor. Akçan ilk olarak inşaat ve altyapı projeleriyle Özbekistan’a giriş yapmış ama buradaki fırsatları görüp ayrı bir iş koluna, tarıma yönelmiş. Akçan, Özbekistan’da 650 dönüm alanda süs bitkisi, 10 dönümde de sera çiçekçiliği yapıyor. Özbekistan’ın tarım alanında çok yüksek kâr marjları vadetmediğini belirten Savaş Akcan, “Buna karşı istikrarlı bir pazar yapısına sahip ve sadece Özbekistan değil, buradan bütün Orta Asya ülkelerine, İran ve Rusya pazarlarına açılmak da kolay. Elbette yasal bazı boşluklar var ama hükümet yaptığı düzenlemelerle bu boşlukları hızlı bir şekilde dolduruyor” diyor.
Özbekistan ve Türkiye ilişkileri, bir önceki Cumhurbaşkanı İslam Kerimov döneminde oldukça sıkıntılı dönemlerden geçti. Ama Şevket Mirziyoyev döneminde işler tamamen değişmiş gibi görünüyor. Ülkesini daha çok dışa açmaya yönelen Mirziyoyev döneminde Türkiye-Özbekistan ilişkilerinde gözle görülür bir düzelme yaşandı. Hatta ülkedeki en önemli yabancı yatırımcılar arasında Türk şirketlerinin bulunduğunu söylemek mümkün. Buna karşılık Tarım ve Orman Bakanlığı’nın Özbekistan’daki muhataplarıyla beklenen ilişkiyi kuramadığını dile getiren Savaş Akcan, “Türk özel sektörü bu ülkede önemli işler yapıyor ama bakanlık tarafını yanında göremiyor. Biz kamudan herhangi bir teşvik ya da para istemiyoruz. Sadece yanımızda olduğunu göstersinler, Özbek mevkidaşlarıyla iş birliğine gitsinler” diyor ve devam ediyor: “Tarım yatırımcısını Sudan’a yönlendiriyorlar. Bu ülkede binlerce dönüm arazi kiralayacağımıza Özbekistan’a, Azerbaycan’a gitmek bizim gibi yatırımcılar için çok daha güvenli. Sudan’da yine darbe oldu. Eğer bizim yetkililerimizi dinleyip bu ülkeye yatırım için gitseydim tam bir fiyaskoyla karşı karşıya kalırdım.”
