Çin'de sahnelenen mizah gösterileri aşırılığa ve alaycılığa kaçmıyor. 1949 yılında Komünistlerin iktidara gelmesinden sonra partiyi alaya almak yasaklandı. Yasağa uymayanlar çalışma kamplarına kapatılırdı. Tianjinli bir tanınmış komedyen Mao'nun kıyafetinden düşüncelerine kadar tek tip Çinli yaratma tutkusunu eleştirdiği için sanat hayatına son verilmişti. Karikatürist Li Şiaogay Çin'deki elit zümrenin espri anlayışı olmadığını söylüyor.
Li Şiaogay, “Biraz rahat ve anlayışlı olan eski devlet başkanı Jiang Zemin'in dışındaki lider kadrosu mizahtan anlamıyor. Hepsinin görünümleri ve kafaları aynı” diyor.
Li Çinli politikacıları alaya alıyor ve karikatürlerini internette yayınlıyor. Sosyal sorunlar, yolsuzluk ve fikir hürriyetinin olmayışı onun en çok işlediği konular. Li resmi makamlarca sürekli uyarılıyor ve karikatürlerini yayınlayan siteler kapatılıyor. Resimlerini yurtdışında yayınlatan Li'nin Çin'de on binlerce hayranı var. Karikatür ustası bilhassa otoriter rejimlerde hiciv ve mizaha ihtiyaç olduğunu söylüyor.
Artan baskının ancak mizahla kaldırılabileceğini belirten Li Şiaogay. Haksızlığa isyan eden bir insanın başka türlü deşarj olamayacağını ve kendisinin böyle huzur bulduğunu sözlerine ekliyor.
Açık ekonomi, kapalı toplum
Ama Komünist Parti şaka kaldırmıyor. Bir karikatürist, Hong Kong'daki demokrasi gösterilerini konu alan çizimleri yüzünden resmi medya tarafından vatan haini ilan edilmişti. Baskıya dayanamayan Biantalayo adlı karikatürist şimdi Japonya'da yaşıyor. Çinli yazar Yan Lianke, Şi Jinping'in parti ve devlet başkanlığına seçilmesinden sonra mizah hoşgörüsünün daha da azaldığını, oysa bir toplumun açıklık ve hoşgörü anlayışının mizahla ölçülebileceğini söylüyor Yan Lianke sözlerini şöyle sürdürüyor:
“Demokrasi, eşitlik ve medeni haklar gibi büyük konulara girmeye gerek yok. Çin kültürünün anlayış sınırları küçük şeylerle de sınanabilir. Mizahın güdük kalması, kültürümüzün ekonomimiz kadar açık olmadığını gösteriyor.”
Yan Lianke'nin yazdığı ve çok sayıda Mao büstünün kırıldığı mizahi aşk hikâyesi sansüre takılmış ve kitap derhal toplatılmıştı.
Yan Lianke parti ya da hükümet liderlerinin mizah konusu olmalarının onların gerçek büyüklüğünü ortaya koyduğunu ve mizahın imajlarını tazeleyip, düzelttiğini ve onları daha canlı hale getirdiğini belirtiyor.
Çin'de sadece yabancı devlet büyüklerini alaya almak serbest. Pekin'deki devlet büyüklerini kelime oyunlarıyla hicvetmek bile yasak. Resmi makamlar aksi takdirde kültürel kaosa sürükleneceklerini ve Çincenin saflığının zarar göreceğini öne sürüyor. Bu nedenle devlet televizyonu Çin'in kültürel hayatında mizahtan nasibini alamayanların başında geliyor.
