Küresel ham petrol arzının artması nedeniyle varil fiyatı 2014 yılının ortalarından bu yana yarıya indi. Öncelikle ABD'de tartışmalı hidrolik kırma yöntemiyle kaya gazı üretiminin rekor düzeye çıkarılması ve ekonomik durgunluk nedeniyle Çin ve diğer sanayi ülkelerinde talebin gerilemesi de petrolün ucuzlamasında rol oynuyor.
Fiyatlardaki son hızlı düşüşün ardından petrol piyasası istikrar kazanmaya başladı. Brent tipi kaliteli ham petrolün varil fiyatı 41 dolara kadar yükseldi. Arz fazlasının eritilemeyeceği haberleri üzerine varil fiyatı yüzde 5,6 oranında düşerek 40 dolar 60 sente kadar gerilemişti. Yedi yıldır petrol bu kadar ucuzlamamıştı.
Petrolü OPEC ucuzlatıyor
Petrol İhraç Eden Devletler Teşkilatı OPEC Cuma günü yüksek üretim düzeyini muhafaza etme kararı alınca varil fiyatı dibe vurmuştu. OPEC böylece uzun vadede üretimi düşürme opsiyonunu gündemden çıkarmış oluyordu. Sun Global Investments adlı yatırım şirketinin strateji uzmanı Sanjiv Shah, bu kararın fiyat üzerindeki baskıyı daha da arttırdığını söyledi.
Dünya Bankası önümüzdeki yıl ihracatçı ülkelerin yüzünün güleceğini ve varil fiyatının ortalama 51 dolar olacağını tahmin ediyor. 2015 yılı için ortalama 52 dolarlık varil fiyatı hedeflenmekteydi.
Commerzbank'ın hammadde uzmanı Eugen Weinberg bu tahmine katılmıyor. OPEC'in üretimi düşürmeme kararından sonra varil fiyatının sanıldığından daha uzun bir süre düşük kalacağını söyleyen Weinberg, “uzun vadeli ucuzluktan sadece OPEC üyesi ülkeler değil, Rusya, Meksika ve Norveç gibi bağımsız ihracatçılar da olumsuz etkilenecek” diyor. Uluslararası Para Fonu, ucuzluğun ekonomik sıkıntıya sürükleyeceği ülkeler arasında Venezüella, Irak ve Nijerya'yı da sayıyor.
Petrol arzının düşmesi beklenmiyor
Dünya Bankası da önemli ihracatçılardan İran'ın piyasaya dönmesi nedeniyle petrol arzının yüksek seviyede kalabileceği uyarısında bulunuyor. Batı ile nükleer programıyla ilgili uzlaşmaya varan İran için artık petrol ambargosu söz konusu değil. İran Petrol Bakanı Bijan Namdar Zanganeh eylül ayında, “yaptırımların kalkmasından sonra ham petrol üretimini uzun dönemdeki ortalama miktara kadar çıkarmak hakkımızdır”, demişti.
Petrol fiyatı önümüzdeki yıl, talebi frenleyen küresel ekonomik yavaşlama nedeniyle de düşük kalabilir. Para Fonu son raporlarından birinde, ‘düşük hammadde fiyatlarının küresel konjonktür açısından büyük risk olduğunu' dile getirmişti.
Uluslararası Enerji Ajansı da petrol fiyatının düşük kalmasının olumsuz sonuçlarına dikkat çekiyor. Ajansın yıllık raporunda, ‘Petrolün ucuz kalması tüketici açısından sevindirici olabilir. Ancak petrol üretimi için gerekli yatırımların ertelenme riski ve üretim maliyeti düşük olan Ortadoğu ülkelerine olan bağımlılığın artması söz konusu olabilir', deniyor.
Fiyat üzerindeki baskı daha da artıyor
Varil fiyatının daha büyük baskı altına girebileceğini öne süren uzmanlar da var. Energy Aspects adlı analiz şirketi ‘piyasadaki beklentilerin azami kötümserliğe döndüğünü ve fiyatın 20 dolara kadar gerileyebileceğini' bildirmişti.
Londra'daki danışma şirketi IHS'in analiz uzmanlarından Spencer Welch, Deutsche Welle'nin bir sorusu üzerine, “Petrolün daha da ucuzlama riski ortadan kalkmadı. Ancak varil fiyatı 20 dolara inerse petrol arzı düşer ve fiyat yeniden artmaya başlar”, dedi.
Welch, petrolün ucuzlamasının hidrolik kırmayla petrol çıkaranlar kadar, yenilenebilir enerji teknolojisinin geliştirilmesi açısından da iyi sonuç vermeyeceği görüşünde.
Almanya'nın enerji dönüşümü etkilenir mi?
Petrol piyasasındaki gelişme Almanya'nın enerji dönüşümü için başlattığı hamleyi etkiler mi? Weinberg petrol ve doğalgazın yenilenebilir enerjilerle doğrudan rekabet etmediği Almanya'da bu iki eneri hammaddesinin elektrik üretiminde kullanılmadığını hatırlattı ve ekledi: “Petrol daha çok ulaştırmada, doğalgaz ise ısıtmada kullanılıyor. Dolayısıyla petrolün ucuzlaması Almanya'nın yenilenebilir enerjilere geçiş projesini etkilemez.”
Petrolün ucuzlaması Almanya ve diğer sanayi ülkelerinde konjonktürü canlandırıcı etki yapıyor. Eugen Weinberg'e göre, ‘petrol fiyatı talepsizlik nedeniyle değil OPEC istediği için düştüğünden fiyat düzeyi Alman ekonomisine yarıyor. 2015'te petrol talebinin artmasının nedeni de muhtemelen petrolün ucuza satılmasıydı.'
