Türkiye şimdi ne olacağını konuşuyor. Hükümet nasıl kurulacak? Hükümet kurulmazsa ne olacak? Akıllardaki tüm soruları Anayasa Hukuku Profesörü ve Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Necmi Yüzbaşıoğlu cevapladı. Hukukun imkan verdiği ihtimalleri değerlendiren Prof. Yüzbaşıoğlu, “Yüce Divana sevk için ve yüzde 10 barajının kaldırılması için hükümetin kurulmasını beklemeye gerek yok. Meclis, Başkanlık Divanı oluşur oluşmaz çalışmaya başlayabilir. Hükümet kurulmasa da tüm yetkilerini kullanabilir” dedi.
Radikal'in sorularını yanıtlayan Yüzbaşıoğlu'nun açıklamaları şöyle:
Cumhurbaşkanı’nın hükümet kurma görevini kime vermesi gerektiği konusunda bir kural var mı?
Parlamenter bir sistemimiz olduğuna göre görevin verilmesi gereken kişi Meclis’ten güven oyu alabilecek, hükümeti kurabilecek bir Meclis üyesidir. İlk aşamada bu AKP’nin Genel Başkanı’dır. Oradan başlanmalıdır. Ama bu anayasal bir zorunluluk değildir. Diyelim diğer partiler aralarında anlaştılar ve bunu deklare ettiler, o zaman onların üzerinde anlaştıkları bir milletvekili de görevlendirilebilir.
Bir milletvekiline bu görev verildikten sonra süreç nasıl işler?
Anayasanın 116. Maddesi bu konuda çok açıktır. Önce milletvekilleri yemin edecekler. Sonra Meclis Başkanlık Divanı kurulacak. Dolayısıyla yasama organı işlemeye başlayacak. Meclis Başkanlık Divanı kurulmasından itibaren 45 gün içinde hükümet kurulamazsa, Cumhurbaşkanı seçimlerin yenilenmesine karar verebilir. Ama bu kararı vermek zorunda değildir. Ve bu süre Meclis Başkanlık Divanı’nın teşekkülünden itibaren işleyecektir.
Diyelim ki Cumhurbaşkanı hükümeti kurma görevini verdiği milletvekilinin hükümeti kuramayacağı belli oldu, bu durumda o kişi bu görevi Cumhurbaşkanı’na iade etmek zorunda mıdır?
Bu konuda anayasa açık bir hüküm içermemektedir. Normal şartlar altında ve demokratik teamüllere göre hükümeti kuramayacağını anlayan kişinin görevi geri vermesi gerekir. Daha da önemlisi, bu husus anlaşılır anlaşılmaz Cumhurbaşkanı’nın bu görevi geri alması ve hükümeti kurabileceğini düşündüğü bir başka kişiye vermelidir. Her ne kadar bu konuda açık hüküm olmasa da Cumhurbaşkanı, anayasanın uygulanmasını ve devlet organlarının uyumlu işleyişini göz etmekle görevlidir. Dolayısıyla hükümetin kurulamayacağını anladığında bu görevi başka birine vermelidir. Yeni bir seçim yapılmıştır ve çözüm halkın bu iradesi çerçevesinde aranmalıdır. Seçimlerin bir maliyeti vardır. Cumhurbaşkanı’nın görevlendirdiği ilk kişi belirli bir süre içinde başarılı olamazsa bu görev yeni bir milletvekiline verilmelidir. Seçimleri yenilemek en son ihtimal olmalı, öncelikle tüm olasılıklar denenmelidir.
45 gün hükümet kurulamaz ve erken seçim kararı alınırsa, erken seçim en erken ne kadarlık sürede gerçekleşebilir?
Bu tarz bir kararla birlikte seçim takvimi yürürlüğe girer. Normal kanunda bu süre 3 aydır. Ama Meclis bu konuda karar alabilir ve takvimi kısaltabilir. Erken seçim kararı ile takvim kısaltılabilir. Örneğin bu seçimlerde seçim takvimi Ocak ayında işlemeye başlamıştır.
Bu arada geçen sürede mevcut hükümet göreve devam mı eder?
Tabii ki. Mevcut hükümet yenisi atanana kadar görevine devam edecektir. Bu konuda bir hususa dikkat etmeli. Diyelim Cumhurbaşkanı AKP’den bir ismi hükümeti kurmakla görevlendirdi. O isim hükümet kurmazsa mevcut hükümet arada göreve devam eder. Ama diyelim o isim bir hükümet listesi hazırladı ve Cumhurbaşkanı da o listeyi hükümet olarak atadı. O zaman o hükümet göreve başlar. Diyelim o liste güven oyu alamadı. İşte bundan önce bahsettiğimiz 45 günlük süre o güven oyu verilemeyen tarihten itibaren yeniden işlemeye başlar. Ama güven oyu alamasa dahi o atanan hükümet seçimlere kadar görevde kalır.
TBMM her halükarda göreve başlıyor mu? Hükümet kurulmasa da arada TBMM Başkanı seçiliyor mu?
Tabii ki Meclis göreve başlıyor. Bu zaten her şeyin ilk adımı. Bu olmadan, Meclis oluşmadan hükümet kurma görevi de verilemez. Önce Meclis Başkanlık Divanı oluşmalıdır. Dolayısıyla Meclis Başkanı da seçilir. Meclis Başkanı seçilinceye kadar en yaşlı milletvekili Meclis Başkanlığı görevini yerine getirir.
Hükümet kurmak için geçen süre zarfında Meclis kanun geçirebilir mi?
Tabii ki bu sürede Meclis işler. Meclis’in sahip olduğu tüm yetkileri kullanabilir.
Yüzde 10 barajını düşürebilir mi?
Tabii ki olabilir. Meclis her yönüyle işlemeye başlıyor. Bununla birlikte bildiğiniz üzere anayasamıza göre seçimlere dair kanun değişiklikleri bir sene geçmeden önce yapılan seçimlerde uygulanmaz. Bu bir anayasa hükmüdür. Ama anayasa değişikliği yapılarak bu hususun da üstesinden gelinebilir. Ama zannediyorum bu konuda artık anayasa değişikliği için gereken 367 oya ulaşılabilir. Seçim barajı artık açık bir şekilde yıkılmıştır.
Yolsuzluklar için araştırma veya soruşturma komisyonu kurulabilir mi?
Kurabilir tabii ki. Yüce Divan’a sevk olabilir. Yüce Divan’a sevk için önce meclis soruşturmasına gerek vardır. Meclis soruşturması yapılabilir ve Yüce Divan’a sevk olabilir.
CHP gibi bazı partilerde milletvekili adayları tüzükleri uyarınca ön seçimle belirleniyor. Erken seçim kararı alındığında bu konuda ne olur?
Tabii ki yine ön seçim yapmaları gerekir. Erken seçim tamamen yepyeni bir seçimdir. Adaylar yeniden belirlenecektir. Her şey sıfırlanacaktır.
