1997 yılında kara mayınlarının yasaklanması için başlattığı kampanyayla Nobel Barış Ödülü sahipleri arasında yer alan Handicap International (HI) kuruluşu, 2022 yılında kara mayınlarının kullanımı ve ülkelerdeki durumla ilgili raporunu yayımladı.
Ottawa Anlaşması olarak da bilinen, Anti-Personel Mayınların Kullanımının, Depolanmasının, Üretiminin ve Devredilmesinin Yasaklanması ve Bunların İmhası ile İlgili Sözleşme, 1 Mart 1999 tarihinde yürürlüğe girmişti.
Ağustos 2022 itibarıyla sözleşmeye taraf 164 devlet bulunuyor. Türkiye 1 Mart 2004 tarihinde ilgili kanunu Mecliste onaylayarak sözleşmeye katılmıştı. Ancak geçmişte ve günümüzde kara mayınları üreten ABD, Çin ve Rusya gibi büyük ülkeler antlaşmaya taraf değil.
HI'nin rapora göre 2022 yılında dünyada en az bin 661 kişi mayınlar ve patlamamış bombaların infilak etmesi sonucu yaşamını yitirdi, 3 bin 15 kişi yaralandı. Bu patlamalarda ölenlerin yüzde 85'ini siviller ve yaklaşık yarısını çocuklar oluşturdu.
Patlamalar sonucunda ölümlerde Suriye, üst üste üçüncü yıl da başı çekti. Mayın ve patlamamış bombalar nedeniyle hayatını kaybeden ya da ağır yaralananların sayısı Suriye'de 834, Ukrayna'da 608, Yemen'de 582 ve Myanmar'da 545 olarak kaydedildi.
Türkiye 2025 hedefini tutturabilecek mi?
Sözleşmenin 5'inci maddesi uyarınca, topraklarında kara mayını kirliliği bulunan taraf devletlerin, antlaşma yürürlüğe girdikten sonra 10 yıl içinde mayınları temizleme yükümlülüğü bulunuyor. Türkiye'nin bu madde uyarınca topraklarını 2014'te mayınlardan arındırmış olması gerekiyordu. Ankara'nın mayın kirliliğini sona erdirmek için taahhüt ettiği son tarih ise 31 Aralık 2025.
Raporda sözleşmeye taraf 66 devletin, eğitim ve araştırma amaçlı olarak kara mayınlarını bulundurmaya devam ettiği belirtiyor. Türkiye, 1000'den fazla kara mayını bulunduran 25 ülke arasında yer alıyor. Türkiye'nin son bildirimine göre 5 bin 728 kara mayını bulunuyor. 2022'de kullanılan mayın sayısı ise 629.
Türkiye en "kirli" ülkeler arasında
Türkiye, taraf devletler arasında en fazla mayın kirliliğine sahip sekiz ülke arasında yer alıyor. Bu ülkelerde mayın kirliliğinden etkilenen toprak yüzölçümü 100 kilometrekarenin üstünde. Türkiye'nin verilerine göre topraklarında, mayın varlığı teyit edilmiş 133,39 kilometrekarelik tehlikeli alan bulunuyor. Mayın kirliliğinin en yoğun olduğu bölgeler İran, Irak ve Suriye sınırında yer alıyor.
Raporda Türkiye'nin 2021 yılında mayınlı alanların tespiti için çalışma başlattığı ve çalışmayı 2023 yılı sonuna kadar tamamlamayı hedeflediği de belirtiliyor. HI, mayın kirliliğinde Türk güvenlik güçlerinin döşediği mayınlara ek olarak "devlet dışı silahlı grupların" el yapımı patlayıcıları ve diğer patlayıcıların da rol oynadığına işaret ediliyor.
En fazla mayın temizliği Türkiye'de yapıldı
Rapora göre Türkiye aynı zamanda 2022'de en fazla mayın temizliği ve imha gerçekleştiren ülke oldu. Sadece 1,29 kilometrekarelik bir alanda toplamda 58 bin 78 mayının temizlendiği bildirildi. Türkiye'nin 2022'de temizlediği alan 2021'e göre üç kat artmasına rağmen 2025 sonuna kadar tüm alanları temizleme hedefine ulaşmasının mümkün görülmediği de belirtiliyor.
Raporda, toplamda 85 ülke ve beş bölgede kara mayınları kirliliği bulunduğuna işaret edildi. Cenevre'de 20-24 Kasım tarihlerinde düzenlenecek Ottawa Sözleşmesi Taraf Devletler Konferansı vesilesiyle açıklama yapan HI, uluslararası toplumu çatışma tarafları üzerinde baskıyı artırmaya ve "bu barbarca silahların kullanımının durması için çalışmaya" çağırdı.
