Jane Wakefield / BBC Türkçe
Bir masada oturarak mı çalışıyorsunuz? Yoksa taksi şoförü müsünüz? İşiniz ağır yükleri taşımak mı? Bir dakika durun ve kendinize sorun, sizin yerinizde bir robot ya da makine olsaydı, bu işi daha mı iyi yapardı?
Maalesef cevap muhtemelen "Evet".
Robotların insan gücünün yerini alacağı ve insanları işlerinden edeceği öngörüsü artık yalnızca akademik bir tartışma değil. Boston Danışma Grubu 2025'te bugünkü işlerin yaklaşık dörtte birinin akıllı yazılımlar veya robotlar tarafından yapılır hale geleceğini söylüyor. Oxford Üniversitesi'nde yapılan bir araştırmaya göre ise İngiltere'deki işlerin %35'i 20 yıl içinde makineleşebilir.
Kendini tekrarlayan işler yapan ya da hesap çizelgeleriyle uğraşan ofis çalışanlarının işleri kolaylıkla yazılımlarla yapılabiliyor. Peki tehlike altındaki diğer işler hangileri?
BBC halihazırda makinelerle yapılan bazı işleri mercek altına aldı.
Taksi şoförleri
Tüm dünyadaki taksiciler, Uber'in piyasaya girmesiyle bir keşmekeş içine girdiler. Akıllı telefon uygulaması olan Uber ile taksi çağırılabiliyor. Ancak taksi şoförleri, Uber taksilerinin daha az hukuki düzenlemeye tabi tutulduklarını öne sürüyor.
Ancak Uber ve Google, şoförleri dahi devreden çıkaracak bir taksi sistemi kurmak üzerine çalışıyor.
Yönetim Kurulu Başkanı Travis Kalanick bu durumu "Arabadaki diğer kişi olmazsa, taksi daha ucuza gelir" diye yorumluyor.
Bu yıl sonuna doğru İngiltere sokaklarında şoförsüz taksiler hizmet verecek. İngiliz hükümeti şoförsüz araçlar için otoyolları yeniliyor.
Lisanslı Taksiciler Derneği Başkanı Steve McNamara ise şoförsüz araçların işlerini tehdit etmediğini savunuyor.
McNamara, robotlaşmış araçların İngiltere sokaklarına çıkabilmesi için hukuki bir düzenleme gerektiğine dikkat çekiyor ve "Bu yeni bir teknoloji ve henüz kent çevrelerinde denenmemiş ve test edilmemiş bir teknoloji. Bir yıla kadar da denenmeyecek. Şoförsüz araçların geleneksel araçların olduğu yollarda çalışıp çalışmayacağı da henüz bilinmiyor" değerlendirmesinde bulunuyor.
Fabrika çalışanları
Çin'de çalışanlar, gelecekte işlerini ellerinden alacak robotlar üretiyor.
Ülkede sadece robotların çalıştığı ilk fabrika Dongguan fabrika bölgesinde kurulmuştu. ehnzhen Evenwin Precision Technology adlı şirket tarafından kurulan fabrika halihazırdaki iş gücünü yüzde 90 azaltmayı hedefliyordu.
Ancak Çinlilerin robot iş gücü konusundaki hırsları bunun da ötesine gidiyor.
Geçen yıl Eylül ayından bu yana Dongguan'daki 505 fabrika robotlara yaklaşık 4.2 yen (yaklaşık 2 milyar TL) yatırım yaptı. Dongguan Ekonomi ve Bilgi Bürosu, fabrikaların yaklaşık 30 bin çalışan yerine robot kullanmayı planladığını söylüyor.
Apple'ın iPhone'u gibi elektrik cihazların üreticisi Foxconn ise gelecek 5 yılda çalışanlarının yüzde 30'unun robotlardan oluşmasını amaçlıyor. Bu rakam, diğer fabrikalarla karşılaştırıldığında "mütevazi" kalıyor.
Gazeteciler
Eğer son dönemde Forbes dergisinde yayımlanan bir şirket mali raporuna ya da Associated Press'te yayımlanan bir spor haberine denk geldiyseniz, onun bir robot tarafından yazılmış olduğunu tahmin edebilir miydiniz?
Bazı şirketler verileri yükleyince anlaşılır kılan yazılımlar sunuyor. Quill de bu yazılımlardan biri.
Mali verilerinin açıklanmasından evvel Quill şirket raporlarını yazabiliyor. Yazılımı üreten Narrative Science şirketi de bunun Forbes dergisine binlerce şirketin raporunu yazabilme olanağı tanıdığını söylüyor. Oysa bir insan bu konuda çalıştığında, aynı sürede ancak birkaç şirketin raporunu yazabiliyor.
Narrative Science'ın baş bilim insanı Kristian Hammond, önümüzdeki 15 yılda haberlerin yüzde 90'ının makineler tarafından yazılacağını belirtiyor ancak bunun "gazetecilerin yüzde 90'ının işini kaybedeceği" anlamına gelmediğinin de altını çiziyor:
"Bunun anlamı gazetecilerin erişim alanı genişleyecek. Haber sahası genişleyecek. Gazeteciler verilerden haber yapmayacak. Belirsizliğe mahal vermeyen, kesin ve yoruma kapalı işler makineler tarafından yapılacak."
Doktorlar
Robotların yatak başında durması kulağa hoş gelmeyebilir ancak çok sayıda veriyi tarayıp hastalığı tedavi etmekte oldukça başarılılar.
IBM'in süper bilgisayarı Watson, Amerika Birleşik Devletleri'nde (ABD) bir düzine hastane ile işbirliği yaparak, çeşitli kanser vakalarında en iyi tedavileri öneriyor. Şirketin ürettiği görüntülü yazılım, aynı zamanda erken seviyedeki cilt kanserlerini de tespit edebiliyor.
Üstelik robotlar yıllardır doktorlara ameliyat sırasında yardımcı oluyor. Örneğin İngiliz Ulusal Sağlık Sistemi'ne bağlı Guy's and St Thomas hastanesinde böbrek bağışı ameliyatlarında robotları kullanıyor. Bu tür cerrahi operasyonlarda en önemli konu yeterince hızlı olabilmek. Robotlar, donörlerin böbreği alındıktan sonra damarları insanlardan daha hızlı dikiyor ve bu da ameliyatların riskini azaltıyor.
Ancak robotların da tam anlamıyla güvenli olduğu söylenemiyor. ABD'de son on yılda cerrahi operasyonlarda hayatını kaybeden 144 kişinin ölümü robot kullanımına bağlanıyor.
Bugün ise doktorlar robotlar ve diğer makinelerle birlikte hastalara bakıyor. Human Needs Not Apply (İnsanların uygulamasına gerek yok) adlı kitabın yazarı Jerry Kaplan, "Doktorlar özellikle hastalarının kontrolünü yapay zekaya bırakmaya yanaşmıyor" değerlendirmesinde bulunuyor ve "Ancak eninde sonunda, yapay zekanın daha iyi sonuçlar verdiği ortaya çıkarsa, hastalar doktor yerine robotu görmek isteyeceklerdir" diyor.
Kokteyl garsonları
Lüks tatil gemisi Anthem of the Seas (Denizlerin Marşı), ABD'nin önde gelen mühendislikokullarından Massachusetts Institute of Technology'de birkaç yıl önce üretilen bir robotu satın aldı. Shakr Makr adlı bu robottan bir tablet ile içki siparişi verilebiliyor. Ancak içkiler menüyle sınırlı değil. Dileyen müşteriler kendi kokteyllerini kendileri yaratabiliyor.
Robot şeklindeki kol kokteyli karıştırıyor ve kırılmasın diye plastik bir bardağa koyuyor. Bardak bir bölmeye yerleştiriliyor çünkü robot içkiyi dökerken zaman zaman taşırabiliyor. Bunu biraz gösterişle yapan robot, bazen kokteyli dökmeden önce çalkalıyor da.
Tüm bu örnekler robot çalışanların sınırlarını ve yapabileceklerini ortaya koyuyor. Bu meslekler yerine kamyon şoförleri, otel çalışanları ya da avukatlar da olabilirdi.
Aslında tüm bu tartışma bir soruyu doğuruyor: İnsanlar, yeteneklerini kullanamaz hale geldiklerinde ne yapacaklar?
İşsiz kalanlar ne yapacak?
Rise of Robots (Robotların yükselişi) adlı kitabın yazarı Martin Ford, radikal değişimler yapılmadığı sürece yaygın işsizlik ve ekonomik krizler göreceğimizi söylüyor. Ford, söz konusu radikal değişimlerle asgari ücreti, garanti altına alınmış maaşı kast ediyor.
Peki böyle bir durumda insanlar boş kalan vakitlerde ne yapacak? Bunu öngörmek daha da zor. Bazıları insanların daha fazla plaja gideceğini söylerken, diğerleri iş yerlerinde insan etkisinin sürdürülmesi gerektiğini savunuyor.
Bristol Üniversitesi'nden öğretim görevlisi Nello Cristianini, BBC'ye yaptığı değerlendirmede "Umarım öğretmenler, doktorlar ve hakimler insan olarak kalırlar. Çünkü bazen konuşacak birine ihtiyaç duyuyorsunuz" diyor.
Sonuçta bugün yaptığımız işler de, işi halletmenin yanı sıra onun hakkında konuşabilmekle de alakalı. Robotlar birçok şeyde başarılı olabilirler ancak yakın zamanda ofis muhabbetine dahil olabilecek gibi görünmüyorlar.
