Rusya'nın Ukrayna'yı işgali dünya genelinde gıda fiyatlarını nasıl etkileyecek?

Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinin binlerce kilometre boyunca yaşayan milyonlarca insan için ciddi sonuçları olabilir, özellikle yiyecek bulma konusunda.

Kuzey Afrika ve Orta Doğu'dan Güneydoğu Asya'ya kadar pek çok ülke için buğday başta olmak üzere ana tahıl kaynağı olan Ukrayna, yüzyıllardan beri Avrupa'nın da tahıl ambarı olarak biliniyor.

BBC'ye konuşan ABD merkezli gıda ve tarım analisti Alex Smith, "Lübnan, Ukrayna'dan 700 bin ton buğday ithal ediyor. Bu, toplam arzının yüzde 50'si demek. Libya'nın buğday ithalatının yüzde 43'ü, Tunus'un yüzde 32'si Ukrayna'dan geliyor" diyor ve ekliyor:

"Genel olarak, buğdayının en az yüzde 10'u Ukrayna'ya bağımlı olan 14 ülke var".

Küresel buğday fiyatlarının halihazırda yükseldiği bu dönemde, Rusya'nın işgaliyle birlikte Ukrayna'nın buğday üretim kapasitesinin ciddi şekilde engelleneceği düşünülüyor. Bu nedenle fiyatların daha da artmasından korkuluyor.

Tahminlere göre, Ukrayna buğdayının yaklaşık yüzde 35'i ülkenin doğusunda, başkent Kiev ile Rusya işgalinin başladığı Rus destekli ayrılıkçılar arasındaki bölgede yetiştiriliyor.

• Rusya'nın tanıdığı Donetsk ve Luhansk nerede ve statüsü ne?
• Rusya neden Ukrayna'yı işgal ediyor, Putin ne istiyor?
• Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinde ikinci gün: Rusya üç yönden ilerliyor
• Rusya'nın Ukrayna'yı işgali: Haritalarla Rusya'nın saldırısı

Dün sabaha karşı başlayan işgal sonrasında Avrupa'da buğday fiyatları rekor seviyede arttı.

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) Rusya'nın Ukrayna topraklarına girmesinden önce, 2021 yılı gıda fiyatlarının 10 yıllık bir rekora ulaştığına işaret etmişti.

Savaşın getireceği fiyat artışlarından en çok etkilenen, zaten Covid-19 salgını ve birkaç Kuzey Afrika ülkesini vuran şiddetli kuraklığın zor günler yaşattığı Arap dünyası olacak.

Ekmek, hükümetlerin fiyat artışlarını Avrupa ülkeleri gibi karşılayabilecek ekonomik kaynaklara sahip olmayan bölgede, en yaygın ve düşük maliyetli besin kaynağı.

Uzmanlara göre, 2011'deki Arap Baharı protestolarının arkasındaki faktörlerden biri de halkın gıda fiyatlarının yükselmesine karşı artan öfkesiydi.

Rusya da ihracatçı

Ukrayna'nın dışında diğer bir ana buğday tedarikçisi de, son 20 yılda yüzde 50 gıda ithalatçısı konumundan net ihracatçı konumuna geçen Rusya.

Aslında Rusya, buğday ihracatçısı olarak beşinci sırada yer alan Ukrayna'nın önüne geçerek yılda 35 milyon tondan fazla ihracat gerçekleştiren dünyanın lider buğday üreticisi haline geldi.

Ukrayna'daki işgal ilerledikçe, Rus buğdayına olan talep keskin şekilde artabilir. Ancak bu gıda güvenliği endişelerini de beraberinde getiriyor.

Uluslararası ticaret veri sitesi OEC'nin 2019 raporuna göre, Rusya ve Ukrayna birlikte dünya buğdayının yaklaşık dörtte birini üretiyor.

Dünyanın en büyük buğday ithalatçısı olan Mısır ise Rusya'nın Ukrayna'yı işgalini endişeyle izliyor.

ABD Tarım Bakanlığı'nın yayımladığı son rapora göre, Mısır'ın ana buğday tedarikçisi yüzde 80'le Rusya ve onu Ukrayna izliyor.

Al Ahram gazetesi, kabine sözcüsü Nader Saad'ın, halkı Rusya-Ukrayna krizi nedeniyle ülkenin buğday teminatının bozulabileceği konusunda uyardığını aktardı.

Mısır konusunda da endişeler var

Buğday, birçok ülkede sosyal ve politik etkileri nedeniyle daha çok ilgi çekerken Ukrayna'nın diğer önemli tarımsal ürünlerinin de fiyat artışı yaşayabileği düşünülüyor.

Reuters'ın hazırladığı bir rapora göre, Ukrayna dünyanın önde gelen ayçiçeği yağı tedarikçisi ve Ukrayna mısırı küresel ihracatın yüzde 16'sını oluşturuyor.

Çin'in mısır ithalatının yaklaşık yüzde 90'ı Ukrayna'dan geliyor.

Ukrayna'nın buğday ihracatı Ağustos ve Eylül aylarında ivme kazanırken mısır sevkiyatı daha acil bir konu. Ukrayna'nın beklenen mısır hasat hacminin yarısından fazlası önümüzdeki beş ay içinde yurt dışına gönderilmek üzere, işgal başlamadan önce ayarlanmıştı.

Alex Smith'e göre dünya, savaşın Ukrayna ve Rusya'daki tarıma etkisini yakından izlemeli:

"Çoğunlukla gaz ve petrol konuşuluyor ancak gıda da üzerine düşünülmesi gereken bir konu".