Birçoğumuzun tanık olduğu bir durumdur: Çocuklar doğum günü partilerine kibar, normal davranışlı insanlar olarak gelir, bol miktarda şekerli yiyecek ve içeceğin ardından aşırı heyecanlı, aşırı enerji dolu birer canavar haline gelir. Bu durumu nasıl açıklamak gerekir?
BBC Türkçe'de yer alan habere göre, çoğu kişi bunu tüketilen şekere bağlayacaktır. Ortamı kontrol altında tutmak için bazı ebeveynler şeker içermeyen, sağlıklı yiyeceklerle dolu partiler düzenlemeye kadar vardırmıştır işi.
Şekerin davranışı etkilediği inancı yaygındır. Bu konuda çeşitli teoriler var. Bazıları bunu bazı çocukların rafine şekere karşı alerjik tepkisine ya da kandaki glikoz seviyesinin anormal seviyelere çıkmasına bağlıyor.
Ancak şeker tüketimi ile hiperaktivite arasında doğrudan bir bağlantı olduğuna dair veriler şaşırtıcı derecede az. Bu konudaki en kapsamlı araştırma 1995’te yapılmış. İki tür araştırma söz konusu. Bazılarında çocuklara sakaroz (çay şekeri) ya da suni tatlandırıcı verilmiş ve hangisinin verildiğinden çocukların ve ebeveynlerin haberi olmadan davranışları gözlenmiştir. Bazı araştırmalarda ise Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (ADHD) teşhisi konmuş çocukların davranışları üzerinde şekerin bir etkisinin olup olmadığına bakılmış.
Bu konuda yapılan 16 araştırma 2 ila 30 yaş arası denekleri kapsamış, küçük gruplar üzerinde çalışılmış olsa da iyi tasarlanmışlardı. Bunların tümünü inceleyen meta-analizde varılan sonuç netti: Şekerin, davranışı ya da zihinsel performansı etkilediğine dair bir bağlantıya rastlanmamıştır.
Ebeveynlerin beklentisi
Peki bunun tersini gözlemlediğini söyleyen ebeveynlere ne demeli?
Bir araştırmada, şekerin çocukları üzerinde olumsuz etkide bulunduğuna inanan ebeveynlerin beklentileri incelenmiş. Bir grup anne, çocuklarına şekerli içecek verildiğine inandırılmış, diğer gruptakilere ise çocuklara şeker değil tatlandırıcı verildiği söylenmiş. Annelerden çocuklarını gözlemleyip davranışları konusunda not vermeleri istenmiş. Bu arada araştırmacılar da anneleri gözlüyormuş. Çocuklarının şekerli içecek içtiğine inanan anneler diğerlerine oranla, çocuklarının çok daha hiperaktif davrandığını bildirmiş. Anneleri gözleyen araştırmacılar ise bu gruptaki annelerin çocuklarını daha yakından gözlediklerini ve daha fazla eleştirdiklerini fark etmiş. Ve şu sonuca varılmış: Şeker, çocukların değil ama annelerinin davranışını değiştiriyor.
Yani bugüne kadar yapılmış araştırmalarda fazla şeker tüketimi ile çocukların hiperaktif davranışları arasında bir bağlantı kurulamadı. Fakat bazı yeni araştırmalarda ADHD ile şeker tüketimi arasındaki ilişki daha uzun süreli incelemeye tabi tutuluyor. Son 200 yılda ABD ve İngiltere’de şeker tüketimi artmış, ADHD teşhislerinde de benzeri bir artış olmuştur. Fakat kesin bir bağlantı kurulması için daha fazla araştırma yapılması ihtiyacı dile getiriliyor. ADHD’nin nedenleri henüz bilinmiyor.
Fakat her ne olursa olsun hem diş sağlığı hem de kilo alma nedeniyle çocukların fazla şeker tüketmemesi gerekiyor.
