T24 Dış Haberler
Rusya, Türkiye, İran ve Suriye arasında dışişleri bakan yardımcıları düzeyindeki dörtlü toplantının 3 Nisan Pazartesi Rusya’nın başkenti Moskova’da yapılacağı öne sürüldü.
Suriye Uzlaşma Komitesi’nin sözcüsü Ömer Rahmun, Twitter hesabından yaptığı paylaşımda “Özel bir kaynak: Yoğun temasların ardından Suriye, Türkiye, İran ve Rusya arasında dışişleri bakan yardımcıları düzeyinde dörtlü toplantı önümüzdeki pazartesi günü Moskova'da yapılacak ve Şam yönetimi, şartlarından taviz vermedi” ifadelerini kullandı.
Rus devlet haber ajansı RIA Novosti de pazartesi, dört ülkenin bakan yardımcılarının nisan başında Moskova'da görüşeceğini belirtmişti.
Ne olmuştu?
Anadolu Ajansı, 13 Mart tarihli haberinde Türkiye, Rusya, Suriye ve İran arasında dışişleri bakan yardımcıları düzeyindeki toplantının 16 Mart’ta Moskova’da gerçekleştirileceğini yazdı.
14-15 Mart tarihlerinde resmi ziyaret için Moskova’ya giden Suriye Cumhurbaşkanı Beşar Esad, Rus haber ajansı Sputnik’e verdiği röportajda, “Türkiye’nin Suriye topraklarından tamamen çekilmesi, teröre desteğini kesmesi, Suriye’nin savaştan önceki haline dönmesine açık ve net bir şekilde hazır olduğu zaman” Recep Tayyip Erdoğan ile görüşebileceğini açıkladı.
16 Mart’ta ise İngiliz haber ajansı Reuters'a konuşan Türkiye Dışişleri Bakanlığı'ndan bir kaynak toplantının, "teknik nedenlerle" belirsiz bir tarihe ertelendiğini açıkladı.
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da 17 Mart’ta İranlı mevkidaşı Hüseyin Emir Abdullahiyan ile Ankara’da yaptığı görüşmenin ardından Moskova’da yapılması planlanan dörtlü toplantıya ilişkin, “Rusya’dan olası dışişleri bakanları toplantısının hazırlığı için teknik düzeyde bir toplantı yapma teklifi geldi. Gelecek hafta için bakan yardımcımızı Moskova’ya göndereceğiz ve bu toplantıya İran tarafı da katılacak. Bu toplantıda dışişleri bakanları toplantısının hazırlıkları yapılacak, yine hepimizin uygun gördüğü bir zamanda dışişleri bakanları düzeyinde de toplantı gerçekleştirilebilir. Ama gelecek hafta Moskova’da teknik düzeyde dörtlü bir toplantı için Rusya’dan bir davet aldık, biz de bu toplantıya katılacağız” ifadelerini kullandı.
Türkiye-Suriye ilişkileri
Suriye’de protestoların şiddetle bastırılmaya çalışılmasıyla 15 Mart 2011’de başlayan ve devam eden, terör örgütlerinden devletlere birçok tarafın dahil olduğu, 2. Dünya Savaşı sonrası dönemin en kanlı çatışmalarından olan Suriye iç savaşı, Şam yönetiminin batı dünyasıyla bağlantısını kopardı. Şam’ın ülkenin bazı bölümlerinde kontrolü kaybetmesiyle oluşan güç boşluğundan faydalanan IŞİD gibi radikal İslamcı gruplar da savaşın tarafı haline geldi.
Türkiye, savaş boyunca Esad’ı devirmeye çalışan muhalif gruplara destek verdi. Erdoğan’ın cumhurbaşkanlığı ve Ahmet Davutoğlu’nun başbakanlığında Türkiye, artan IŞİD saldırıları nedeniyle Şah Fırat Operasyonu’nu düzenleyerek TSK’yi Suriye’ye soktu ve Süleyman Şah’ın naaşını taşıdı.
Türkiye, Suriye’nin kuzeydoğusunu terör örgütü olarak tanıdığı SDG’nin kontrol etmesini de bir ulusal güvenlik tehdidi olarak görüyor. ABD’nin IŞİD’le mücadele ve devamında SDG ile YPG’yi desteklemesi, Ankara-Washington hattında bir gerginlik konusu.
Türkiye 2016'dan bu yana Suriye'nin kuzeyine dört kapsamlı operasyon düzenledi. Bu harekâtlar 2016'da Cerablus, El-Bab ve El-Rai'ye yapılan Fırat Kalkanı, 2018'de Afrin ve çevresine yapılan Zeytin Dalı, 2019'da Resulayn ve Tel Abyad'a yapılan Barış Pınarı, 2020'de İdlib'e yapılan Bahar Kalkanı harekâtları.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, savaş boyunca, Esad karşıtı birçok söylem kullandı, Suriye liderine “katil”, “terörist” dedi, “muhaliflerin Esad’ı indireceğini” söyledi. Bu dönemde birçok AKP yetkilisi ve iktidara yakın medya kuruluşu Esad’a "Esed" diye hitap etmeye başladı.
2022’de Türk dış politikası İsrail, Mısır ve Ermenistan gibi geçmişte krizler yaşadığı ülkelerle normalleşme sürecine girerken Şam da gündeme geldi. Çavuşoğlu, Ağustos 2022’deki bir konuşmasında Suriye Dışişleri Bakanı Faysal Mikdad ile Ekim 2021’de görüştüğünü kamuoyuna duyurdu. Ankara’dan Şam ile de normalleşme sürecine girilebileceğine dair sinyaller gelmeye başladı.
Erdoğan, Endonezya’daki G20 liderler zirvesi sonrası yaptığı açıklamada, Esad ile ilgili soruya, “Siyasette ebedi olarak dargınlık, kırgınlık, küslük olmaz. Haziran seçiminden sonra bir sil baştan yapabiliriz” yanıtını vermişti.
Erdoğan, 23 Kasım’da yaptığı grup toplantısında da, "Esad ile görüşme olabilir, siyasette küslük dargınlık olmaz eninde sonunda adımlarımızı atarız" demişti.
Millî Savunma Bakanı Hulusi Akar ve MİT Başkanı Hakan Fidan, Aralık 2022 sonunda Moskova'da Suriyeli mevkidaşlarıyla bir araya gelmiş, bu, diplomatik ilişkileri 10 yıldan uzun süre önce kesen iki ülke arasında kamuya açıklanarak yapılan en üst düzey toplantı olmuştu.
Erdoğan ve Esad, son olarak 2011'de telefonda görüşmüştü.
