TBMM 271 sayfalık mülteci raporunu açıkladı: Suriyelilerin yalnızca yüzde 8'i barınma merkezlerinde kalıyor

TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu bünyesinde kurulan ‘Mülteci Hakları Komisyonu’ uzun  bir çalışma mesaisinin ardından  271 sayfalık raporu kabul edildi. Komisyonun adı ‘Göç ve Uyum Komisyonu’ olarak değiştirilen raporda, “Göç meselesini insanlık için büyük bir yük değil insanlığımızı ispat edeceğimiz bir fırsat olarak görmek gerekir. Bu mesele sadece teknik bir mesele, siyasi bir mesele değildir, insanlığımızla ilgili bir meseledir” denildi.

Batı’nın Suriyeli sığınmacılarla  ilgili tutumu  raporda, “Avrupa’nın mülteci krizindeki insani olmayan, ikiyüzlü tavrını tarih de, insanlık da kaydediyor” ifadesiyle yer alırken, “Avrupa’daki mülteci hakları ihlallerini, ikiyüzlü tavrını tespit etmek üzere inisiyatifler ve mekanizmalar geliştirilmesi gerekmektedir” önerisi dikkat  ekti.

Raporda, Türkiye’ye yaklaşık 3,4 milyon Suriyelinin sığınmacıyla dünyadaki en büyük sığınmacı nüfusuna ev sahipliği yaptığı, Suriyeli göçmenlerin yüzde 8 ‘nin  geçici barınma merkezlerinde, geriye kalan kısmının ise şehirlerde yaşadığına  dikkat çekildi. Raporda, “ Kilis’te kendi nüfusundan fazla Suriyeli yaşamaktadır. Buna rağmen toplumsal bir huzursuzluk veya suç oranında ciddi bir artış gözlemlenmemektedir” denildi.

Raporda, İzmir Harmandalı Geri Gönderme Merkezi’nde 2017 yılı Ocak - Kasım ayları arasında 423 avukatın, Aydın Geri Gönderme Merkezi’nde ise 2017 yılı Ocak - Kasım ayları arasında 145 avukat müvekkilleriyle görüştüğü  belirtildi.

Rapordan bazı bölümler şöyle:

“Geri gönderme merkezlerinde kötü muamele veya işkenceye dair hiçbir şikâyet gelmedi”

“2011 yılında Suriye’de başlayan savaş ve insani krizin sonucu olarak milyonlarca insan yerinden edilmiştir. Açık kapı, temel yaşamsal ihtiyaçların karşılanması ve geri göndermeme esaslarına dayanan insani iltica politikası uygulayan Türkiye’de, 2018 yılı başı itibariyle yaklaşık 3,4 milyon Suriyeli geçici koruma statüsüyle yaşamaktadır. Suriyelilerin yanı sıra Irak, Afganistan, İran, Somali gibi ülkelerden Türkiye’ye uluslararası koruma bulmak maksadı ile gelen 2017 sonu itibarı ile 300 bin sığınmacı bulunmaktadır. Türkiye’de bu gün 3,4 milyonu geçici koruma statüsüyle, 300 bini uluslararası koruma başvurusuyla, 600 bini ikamet izniyle olmak üzere yaklaşık 190 farklı ülkeden, farklı statülerde 4,3 milyon göçmen yaşamaktadır.

Türkiye’ye ilk Suriyeli göçü 2011 yılında başlamış olup, iç savaşın bitmemesi ve şiddetini arttırması sonucu ülkemize gelen Suriyeli sayısı her yıl artmıştır. Yaklaşık 3,4 milyonu Suriyeli ülkemize sığınmıştır. Türkiye dünyadaki en büyük sığınmacı nüfusuna ev sahipliği yapmaktadır. Suriyeli göçmenlerin % 8 kadarı geçici barınma merkezlerinde, geriye kalan kısmı ise şehirlerimizde yaşamaktadır.

Türkiye’de 28 Aralık 2017 itibariyle 3.424.237 Suriyeli bulunmaktadır. Suriyelilerin, 1.852.563’ü erkek ve 1.571.674’ü kadındır. Yaş dağılımına bakıldığında, göçmenlerin yaklaşık %50’sini 0-18 yaş aralığındakiler; %45’ini 18-60 yaş aralığındakiler ve %5’inin 60 yaşın üstündekiler oluşturmaktadır.

Ülkemizde bulunan Suriyelilerin, yaklaşık 235 bini 21 geçici barınma merkezinde yaşamaktadır. Geçici Barınma Merkezlerinin 12’si Konteyner Kent, 9’u Çadır Kenttir. Bu merkezlerde kalan Suriyeliler ekonomik durumu en zayıf kesimi oluşturmakta olup; temel insani hizmetler sunulmakta bu hizmetler için hiçbir bedel alınmamaktadır.

Geçici Barıma Merkezlerimizde misafir edilen Suriyelilerin ihtiyacı olan eğitim ve sağlık hizmetleri karşılanmakta, beslenmeleri için sosyal yardım yapılmakta, üçüncü kişilere ihtiyaçları olmadan yaşamalarına destek olacak meslek edinme ve özellikle kadınlara yönelik beceri kursları verilmekte, psikolojik destek sağlanmaktadır. Barınma merkezlerinde çocuk oyun bahçeleri, spor sahaları, market, terzi, berber gibi her türlü sosyal aktivite ve ihtiyaç alanları da mevcuttur.”

“Bir yandan 6 yıldır çadır kentlerde zor yaşam koşullarında barınanlar çadırkent-konteynrkent dönüşümü ile modern konteyner kentlere aktarılırken diğer yandan geçici barınma merkezlerinde kalanların sayısı süreç içerisinde azalmaktadır. Bu süreç içerisinde yaşam koşulları sebebiyle çadır kentlerin kapatılması veya konteyner kente dönüşümü çalışmalarına hız verilmesi çok önemli bir gelişmedir.

Şanlıurfa, Gaziantep, Kilis, Kahramanmaraş, Mardin, Hatay, Adana, Osmaniye, Malatya illerinde geçici barınma merkezleri bulunmaktadır. Geçici Barınama Merkezleri AFAD’ın koordinasyonunda Valiliklerce yönetilmektedir.

Geçici koruma altındaki Suriyeliler iş olanaklarının çok olduğu iller, kültürel yakınlık ve Suriye sınırına yakınlık kriterlerine göre belirli şehirlerde yoğunlaşmışlardır. Geçici Barınma Merkezlerin verilen hizmetlerin kabul edilen uluslararası standartlarının üstünde olduğu ve geçici kent yönetimi sistematiğinin çok başarılı şekilde işlediği uluslararası kuruluşlarca da tescil edilmiştir.

Yaklaşık 3.2milyon Geçici koruma altındaki Suriyeli Geçici Barınma Merkezlerinin dışında Türkiye’nin 81 ilinde yaşamaktadır. Suriyelilerin hangi kentlerde yoğunlaştıklarına bakıldığında, 517.697 göçmenle ilk sırayı İstanbul almaktadır. Bunu sırasıyla, Şanlıurfa (448.975), Hatay(426.278), Gaziantep(342.442), Mersin(173.191), Adana(164.590), Kilis (129.063), Bursa(127.295), İzmir(118.650), Kahramanmaraş (96.251) ve diğer iller izlemektedir.”

“Avrupa’nın mülteci krizindeki insani olmayan, ikiyüzlü tavrı”

Göçmen ve mülteci krizi Avrupa’nın değerlerini şekillendirecek bir test gibi duruyor, şu ana kadar Avrupalı hükümetlerin izledikleri politika bu testten geçemediklerini gösteriyor. Göç meselesini insanlık için büyük bir yük değil insanlığımızı ispat edeceğimiz bir fırsat olarak görmek gerekir. Bu mesele sadece teknik bir mesele, siyasi bir mesele değildir, insanlığımızla ilgili bir meseledir. Avrupa’nın mülteci krizindeki insani olmayan, ikiyüzlü tavrını tarih de, insanlık da kaydediyor. Avrupa’daki mülteci hakları ihlallerini, ikiyüzlü tavrını tespit etmek üzere inisiyatifler ve mekanizmalar geliştirilmesi gerekmektedir

Geri gönderme merkezleri:

“Düzensiz göç kapsamında değerlendirilen yabancılar hakkında sınır dışı kararı alınmaktadır. Sınır dışı etme kararıyla, yabancı menşe ülkesine veya transit gideceği ülkeye ya da üçüncü bir ülkeye sınır dışı edilebilmektedir. Hakkında sınır dışı etme kararı alınan yabancılar kaçma ve kaybolma riskine istinaden Geri gönderme merkezlerindeki idari gözetim altında tutulmaktadır. Türkiye’de 2017 Kasım ayı itibariyle 20 adet aktif geri gönderme merkezi bulunmaktadır. Geri gönderme merkezlerinin toplam kapasitesi 8136 kişidir. 16 geri gönderme merkezinin açılması ile ilgili çalışmalar devam etmektedir. Geri gönderme merkezlerinde yapılan incelemelerde merkezlerin fiziksel kapasitesinin ve sosyal donatılarının çok iyi durumda olduğu; burada çalışan personelin alanında profesyonelleştiği gözlemlenmiştir. Ziyaret edilen merkezlerde kalan göçmenlerle yapılan ikili görüşmelerde Merkezlerin işletilmesine dair hiçbir şikâyet alınmamıştır. Aydın ve İzmir’de bulunan GGM ile ilgili Mülteci Alt Komisyonu Raporu İnsan Hakları İnceleme Komisyonunda kabul edilerek, yayınlanmıştır.

24-25 Ekim 2017 tarihlerinde İzmir Harmandalı ve Aydın Geri Gönderme Merkezlerinde yapılan incelemelerde23 Merkezlerin fiziksel durumlarının, sosyal donatılarının gayet iyi durumda olduğu müşahede edilmiş; Merkezlerde çalışan personelin alanında profesyonelleştiği gözlemlenmiş. Merkezlerde kalan göçmenlerle yapılan ikili görüşmelerde Merkezlerin işletilmesine veya personelin kötü muamelesine dair hiçbir şikayet alınmamıştır.”

Aydın ve İzmir Geri Gönderme Merkezlerine yönelik olarak edinilen kanaat özet olarak şöyle:

• Merkezlerde faal durumda yemekhane, spor salonu, dinlenme odası, kütüphane, revir, ibadethane, çocuk oyun odaları, TV izlemede odası ve kuaför salonlarının olduğu gözlemlenmiştir.
• Merkezlerde yeterli düzeyde göç uzmanı, psikolog, sosyolog, sosyal çalışmacı, hukukçu ve mütercimden oluşan uzmanların bulunduğu tespit edilmiştir.
• Merkezlerin sosyal donatılarının ve özel yaşam alanlarının iyi durumda olduğu ve aktif olarak kullanıldığı müşahede edilmiştir.
• Merkezlerde yaşamakta olanlarla yapılan görüşmelerde kötü muamele veya işkenceye dair hiçbir şikâyet gelmemiştir.
• Merkezlerde bulunan yabancıların acil ve temel sağlık hizmetlerinin karşılandığı, her gün doktorun bulunduğu tespit edilmiştir.
• Üç öğün gıda ihtiyacının karşılandığı, kantin hizmetlerinin de verildiği izlenmiştir.
• İdari gözetim, sınır dışı hususlarındaki kararlarla birlikte tebligatın ve kanuni süreç ve haklar hususunun 17 ayrı dilde yapıldığı, avukata ulaşımın kolay ve mümkün olduğu, kararlara karşı davaların açıldığı tespit edilmiştir.
• Yetkililer tarafından verilen bilgiye göre, İzmir Harmandalı Geri Gönderme Merkezinde 2017 yılı Ocak - Kasım ayları arasında 423 avukat müvekkilleriyle görüşmüş; Aydın Geri Gönderme Merkezinde ise 2017 yılı Ocak - Kasım ayları arasında 145 avukat müvekkilleriyle görüşmüştür.
• Telefon hizmetlerine her gün belli saatler arasında erişimin mümkün olduğu, gazetelere erişim imkânı verildiği görülmüştür.
• Kadınların, erkeklerin ve ailelerin ayrı bölümlerde kaldığı tespit edilmiştir. Çocukların yüksek yararı gözetilerek ayrı yerde barındırıldıkları, çocuklara ait eğitim, oyun alanları olduğu, bu bölümde öğretmenlerin, psikologların çalıştığı tespit edilmiştir. Merkezlerde refakatsiz çocuk bulunmamaktadır.
• Geri gönderme merkezlerinin Valilikçe haberli ve habersiz denetimleri yapılmaktadır.
• Geri gönderme merkezlerinde açık havaya çıkma olanağı bulunmakta olup, günde 3 saat havalandırmaya çıkmak mümkündür.
• Sınır dışı etme ve idari gözetim kararları süreçlerinin 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Kanununun (YUKK) 52, 53, 54, 55 ve 57’nci maddelerine uygun olduğu, geri gönderme merkezi işletmelerinde verilen hizmetlerin 6458 sayılı YUKK’un 58 ve 59’uncu maddelerine uygun olarak sağlandığı müşahede edilmiş

Türkiye’nin yaptıkları ve heyetimizce vurgulananlar

• Türkiye 2 milyon 750 bini Suriyeli olmak üzere 3 milyondan fazla sığınmacıya ev sahipliği yapmaktadır. Bunlardan 250 bin kadarı Türkiye’de bulunan 25 geçici barınma merkezinde, kalanları ise çeşitli şehirlerde yaşamaktadır.
• Suriye’de 7 milyon insan ülkesini terk etmiş ve 600 bin Suriyeli hayatını kaybetmiştir. - Akdeniz’de yaşanan ölümlerin en önemli sebebi Avrupa’nın mülteci yükünün paylaşımı konusunda inisiyatif almamış olmasıdır.
• Bugün için dünyadaki en büyük mülteci trafiğini Suriyeliler oluşturmaktadır. Bundan 20 yıl önce Suriye dünyada en fazla sayıda mülteci barındıran ülkeydi. Dolayısıyla bir gün herkesin mülteci olması mümkündür.
• Avrupa yükselen aşırı sağ partilerin söylemleri hem merkez sağ hem de merkez sol partileri etkilemektedir. Irkçı ve aşırı radikal partilerin söylemleri seçmenler üzerinde etkili olmakta; merkez partilerin bu söylemleri sahiplenmesine neden olmaktadır. Bu durum Avrupa’nın geleceği için tehlike arz etmektedir.
• Almanya genelinde 6000 mülteci çocuğun kayıp olduğuna dair bilgiler alınmıştır. Kayıtlama ve çocukların korunması konusunda önlemler alınması gerekmektedir.
• Türkiye’nin Suriyeliler için harcadığı para 25 milyar doları geçmiş durumdadır. Bu paraya merkezden yapılan harcamalar, belediyelerin ve sivil toplum örgütlerinin harcamaları dahildir. Birleşmiş Milletlerin Türkiye’de bulunan örgütleri tarafından yapılan harcamalar ise 500 milyon dolar civarındadır.
• Türkiye’de son 4 yılda 170 bin Suriyeli bebek doğmuştur. Bu sayı İskandinav ülkelerinde bir yılda doğan bebek sayısından fazladır.
• Türkiye’de okul çağında bulunan 900 bin Suriyeli çocuk bulunmaktadır. Bunlardan 450 bin kadarı okullaştırılabilmiştir. Kayıp kuşak yetişmemesi için kalan çocukların da hızlı bir şekilde okullaştırılması gerekmektedir. Türkiye’nin 25.000 yeni derslik ve 25.000 yeni öğretmene ihtiyacı bulunmaktadır. Avrupa Birliği tarafından vaat edilen 3 milyar Euronun okul yapımına aktarılması için proje üretilmesine gerek bulunmamaktadır.
• Suriyeli geçici korunanlar için şimdiye kadar 20 milyon poliklinik hizmeti verilmiş ve 1 milyon ameliyat yapılmıştır. Sağlık sistemi üzerinde baskı oluşmaya başlamıştır.
• Türkiye Suriye kaynaklı mülteci krizinin büyümemesi için Suriye’nin kuzeyinde güvenli bir bölge oluşturulmasını Birleşmiş Milletler nezdinde teklif etmiş ancak bu öneri kabul görmemiştir. Bunun üzerine Türkiye savaştan kaçan Suriyeliler için açık kapı politikası uygulamıştır ve milyonlarca Suriyeli Türkiye’ye gelmiştir.
• Türkiye’de Suriyeli geçici korunanlar için çalışma izni getirilmiştir. Şu anda Suriyelilerin bulundukları illerde çalışmalarının önünde bir engel bulunmamaktadır. İş piyasasına erişim imkanının sağlanması, eğitim ve sosyal politikalarının yanında toplumsal uyum çalışmaları için önem arz etmektedir.
• Almanya’nın şimdiye kadar uyguladığı entegrasyon politikaları asimilasyon politikalarına dönüşmektedir. Evangelist Kilisesinin dinini değiştirenlere mülteci statüsü alması için referans olduğuna ilişkin haberler çıkmaktadır. Basında yer alan bir habere göre Münih kenti yakınlarında bir mülteci yurdunun etrafı duvarlarla çevrilmektedir.
• Almanya’dan Türkiye’ye ekolojik sebeplerden kaynaklı olarak göç gerçekleşmektedir. Sadece Alanya’ya yerleşmiş bulunan 20 binden fazla Alman bulunmaktadır.
• Avrupa Birliği mülteci yükünü paylaşma konusunda Türkiye’ye gerekli desteği vermediği gibi, kendi üyesi olan Yunanistan ve İtalya’ya da yeteri kadar destek vermemektedir.
• Cenevre Sözleşmesine koyulmuş olan coğrafi çekince, Türkiye’nin Avrupa Birliğine üyeliği ile birlikte değerlendirilebilecek bir husustur.
• Kilis’te kendi nüfusundan fazla Suriyeli yaşamaktadır. Buna rağmen toplumsal bir huzursuzluk veya suç oranında ciddi bir artış gözlemlenmemektedir. Bu durumun dünya tarafından bilinmesi ve il halkının hoşgörüsünün takdir görmesi için, Mülteci Hakları Alt Komisyonu tarafından, İnsan Haklarını İnceleme Komisyonunun Kilis’e Nobel Ödülü verilmesi konusunda gerekli girişimlerde bulunması konusunda tavsiye kararı alınmıştır.
• Cenevre Sözleşmesi günümüz ölçeğinde gerçekleşmekte olan mülteci trafiğine cevap verememektedir. Sözleşme neredeyse bütün dünya devletleri tarafından imzalanmış olmakla birlikte, bağlayıcılığı zayıflamıştır. Bağlayıcılığı yüksek olan ve karmaşıklaşan mülteci sorununa çözüm getirecek yeni bir sözleşme hazırlanması gerekmektedir.
• 18 Mart Geri Kabul Mutabakatın sağlıklı bir şekilde işlemektedir. Türkiye taahhütlerini yerine getirmektedir. Ancak Avrupa Birliği taahhüt etmiş olduğu 3 milyar Euronun sadece 600 milyon Euro kadarını göndermiştir. Avrupa Birliğinin verdiği sözlere sadık kalması gerekmektedir.